کارشناسان معتقدند موفقیت بلندمدت و پایداری گردشگری یک مقصد می تواند به توانایی آن مقصد و دست اندرکاران آن برای توسعه نوآوری در رویکرد آنها برای مدیریت مقصد مربوط باشد؛ ارائه نوآوری ها خصوصا در عصر دیجیتال و فناوری ارتباطات با استفاده روزافزون از تلفن های همراه هوشمند روند رو به رشدی به خود گرفته است و در کشور ما نیز به امری مشهود و کاملا مشخص تبدیل شده است.
با تغییراتی که این عصر در ذائقه مصرف کنندگان گذاشته و آنان را به دریافت اطلاعات و برخی از کاربردهای نوینی وادار کرده که از سوی برنامه های تلفن های همراه به اجرا در می آیند، فرصت هایی برای نوآوری مهیا شده است که از این طریق رشد صنعت گردشگری، اثرگذاری آن بر اقتصاد و تعداد ورود گردشگران به یک کشور متاثر می شود و صنایعی همچون رستوران ها و هتل ها و حتی حمل و نقل را که با گردشگری رابطه نزدیکی دارند، تحت تاثیر قرار می دهد.
از سوی دیگر، در قرن بیست و یکم مصرف کننده نسبت به نسل های پیش از خود بسیار متفاوت شده است. بر اثر تغییراتی که در این نسل صورت گرفته، نه تنها انتظارات از کیفیت خدمات بالا رفته بلکه با توجه به دسترسی نامحدود ما به اطلاعات، آگاهی از این موضوع که خدمات طلایی چه می توانند باشد نیز افزایش یافته است. از همه مهم تر می توان گفت که ما در مورد به اشتراک گذاشتن تجارب خود در شبکه های اجتماعی و بررسی های شخصی دید بازتری پیدا کرده ایم و دسترسی بیشتری نسبت به اطلاعات موجود داریم. صنعت سفر نیز به رغم اینکه به شدت در حال رونق است و بیش از ۱.۱ میلیارد گردشگر را در سال ۲۰۱۴ به خود جذب کرده بود، از این قاعده مستثنی نمانده است و نمی توان کسی را یافت که در مورد تجارب سفری که داشته توصیف مثبت یا حتی گله و شکایتی نداشته باشد.
حال این سوال به وجود می آید که این صنعت چطور می تواند از دردسرهای مربوط به حوزه خود رهایی یابد؟ برخی عوامل در این زمینه وجود دارند که خارج از حیطه این صنعت قرار می گیرند؛ مسائلی که عمدتا مربوط به مواردی همچون آب و هوا هستند اما مانند بیشتر صنایع هنوز جا برای نوآوری وجود دارد.
تغییر تجربه سفر؛ محصول نوآوری
در حالی که بسیاری از مردم در مورد برخی از نوآوری های جالبی که در حال تغییر دادن تجربه سفر هستند آگاهی چندانی ندارند، تغییرات گوناگونی در حال وقوع است. کارشناسان ۵ نوآوری از مهم ترین نوآوری های صنعت سفر را که بیشتر مبتنی بر توسعه تلفن های همراه هوشمند و برنامه های مربوط به آنها هستند، معرفی می کنند. به باور آنان، به اشتراک گذاشتن یا عدم اشتراک گذاری، رهگیری چمدان ها، ارتباطات پیوسته، خودکار شدن و راهنمایی با استفاده از تجارب از جمله نوآوری هایی هستند که صنعت گردشگری را در ابعادی بین المللی دچار تحول کرده و خواهند کرد.
به اشتراک گذاشتن یا عدم اشتراک گذاری
مهم ترین تغییری که در چند سال اخیر در حوزه مراکز اقامتی صورت گرفته، اقتصاد مشارکتی بوده است. این حرکت خلاقانه که از سوی شرکت Airbnb در خارج از کشور انجام می شود و ارزشی به مبلغ ۲۵ میلیارد دلار دارد، راه نوینی به سوی صنعت سفر گشوده است. البته شرکت های دیگری نیز وجود دارند که در این حوزه به فعالیت می پردازند؛ از مهم ترین آنها می توان به کوچ سرفینگ، فیستلی، کنوک، وایبل یا حتی ایمدو نیز اشاره کرد. این در حالی است که مشکلات قانونی در این زمینه که مدل مصرف کننده جدیدی را معرفی کرده، همچنان وجود دارند. این شرکت ها با فراهم آوردن محل اقامت برای مسافران و گردشگرانی که قادر به هزینه پرداخت زیادی نیستند یا مایل به انجام این کار نمی باشند، قیمت های مناسبی ارائه می کند. این نوآوری عموما در دو حیطه بسیار رشد کرده است که یکی از آن موارد اجاره تاکسی و دیگری اجاره یک مرکز اقامتی است. در واقع، این نوآوری که به مدد ظهور و تکوین سریع گوشی های هوشمند و فراگیر شدن اینترنت محقق شده و به مرحله اجرایی شدن درآمده است، این امکان را به وجود می آورد که افراد با استفاده از یک وب سایت مرکزی یا اپلیکیشن های تلفن همراه بتوانند تقاضا و عرضه خود را در یک بازار نوین به اشتراک بگذارند.
این امر برای مصرف کنندگان مزایایی دارد؛ ازجمله اینکه قیمت رزرو مراکز اقامتی رسمی و هتل ها را برای افراد کاهش می دهد و می تواند تقاضای سفر را افزایش دهد. با این وجود چالش هایی در این حوزه وجود دارد؛ یکی از این موارد چالش اطلاعات شخصی و قرار دادن تعداد زیادی از افراد در اختیار یک وب سایت است که شبهه استفاده یا لو رفتن برخی اطلاعات را به وجود می آورد. مورد دیگر را می توان مبحث مهم مالیات دانست و اینکه نظارت دولتی بر این مراکز و مالیات ستانی از آنها چگونه باید باشد؛ زیرا این موضوع در دیگر کشورها تا حدی با مشکلاتی همراه بوده است. سومین چالش نیز به این موضوع برمی گردد که این نوع بازارهای جدید که به دلیل فقدان تجهیزات فیزیکی و حتی به کارگیری افراد هزینه های زیادی نمی پردازند، می توانند در رقابت با هتل های رسمی مقرون به صرفه تر باشند و در بلندمدت سودآوری مراکزی را که هزینه های ثابتی را در این خصوص می پردازند، تهدید کنند. این معضلات در کشورهایی که از این وب سایت ها استفاده می شود، پیش آمده اند. در ایران نیز این بازارهای نوین مجازی به تقلید از کشورهای دیگر در حال شکل گیری هستند اما هنوز در حوزه این ابزارهای جدید، فضای زیادی وجود دارد. در همین حال، فرصت ها و تهدیدهایی که در این حیطه نوین نوآوری وجود دارد، جالب توجه هستند.
رهگیری چمدان ها
یکی از بزرگ ترین دغدغه ها هنگام سفر معمولا این است که چمدان خود را گم کنیم یا به خصوص در مواقعی که ملاقات تجاری و کسب و کار داریم با مشکل روبه رو شویم. نوآوری های جدید این دغدغه را تغییر داده اند. با داشتن گوشی های هوشمند می توان اکنون این مساله را حل کرد. درحالی که فرودگاه هایی نظیر مک کاران ترمینال ۳ در لاس وگاس شروع به ضمیمه کردن یک تراشه تشخیص فرکانس رادیویی برای چمدان ها کرده اند تا اطمینان حاصل کنند که بسته های مربوط به گردشگران گم نمی شوند، شرکت بلو اسمارت طرحی نوین برای چمدان ها ابداع کرده است که می توانند کنترل و با استفاده از برنامه های تلفن های همراه رهگیری شوند.
ارتباطات پیوسته
ما در جهانی زندگی می کنیم که شدیدا به هم متصل شده است و در آن، شبکه بی سیم طی پروازها نیز در حال شکل گیری هستند. اگر چه تعدادی از خطوط هوایی پیشنهاد داشتن اینترنت را به مسافران خود می دهند اما این کار هنوز به روال تبدیل نشده است و از فراگیری در میان خطوط هوایی برخوردار نیست. ضمن آنکه این نوع پروازها قطعا هزینه اضافی به همراه خواهند داشت و شاید بتوانند برای جذب برخی از مسافران خاص و به خصوص سفرهای تجاری ویژه مورد استفاده قرار بگیرند.
در واقع لزوم داشتن و حفظ مستمر این ارتباطات برای برخی مسافران و گردشگران موجب به وجود آمدن چنین امکاناتی شده است. به هر حال رخ دادن این اتفاق به معنی ممکن شدن اموری است که پیش تر توان دسترسی به آن را نداشتیم. از سوی دیگر، خطوط هوایی ویژگی های دیگری را نیز به امکانات خود اضافه می کنند. از جمله این امکانات توانایی شارژ کردن دستگاه های الکترونیکی در طول پرواز تا زمان رسیدن به مقصد است که به ویژه در مورد پروازهایی که مدت زیادی طول می کشند، مفید خواهد بود و پیش بینی می شود با استقبال برخی از مسافران و گردشگران روبه رو شود.
خودکار شدن
امروزه، به ندرت می توان در فرودگاه ها با کسی گفت و گو کرد. با تکنولوژی های جدیدی که اکنون در دسترس است، قادر به این هستیم که پرواز را آنلاین رزرو کنیم و تمام مراحل مربوط به صدور ویزا را که امروزه برخی از کشورها اجرا می کنند به صورت الکترونیکی طی کنیم. این موارد که از سیاست های مربوط به تسهیل سفر به شمار می روند، می توانند بر رشد گردشگران ورودی به آن منطقه اثر مثبت بگذارند و آن را افزایش دهند.
این نوآوری ها همچنین موجب کارآتر شدن خطوط هوایی شده اند. با وجود این و با توجه به اینکه مساله امنیت همواره یکی از دغدغه های اصلی است که عموما به ذهن افراد خصوصا در حیطه اطلاعات و محیط مجازی می رسد، هنوز همه چیز از طریق محیط های مجازی و بدون رجوع کردن به مراکز اصلی و فیزیکی امکان پذیر نیست. در ایران نیز برای افزایش ورود گردشگران که از جمله اهداف سند چشم انداز توسعه تا سال ۱۴۰۴ به شمار می رود و رسیدن به مرز ۲۰ میلیون گردشگر خارجی در سال را هدف گذاری کرده، صدور ویزای الکترونیک و برخی تسهیلات در این زمینه تا حدودی انجام شده است، با این حال به نظر می رسد همچنان ایران مسیری طولانی در این نوآوری در پیش رو داشته باشد.
راهنمایی با استفاده از تجارب
کتاب های راهنما مانند لونلی پلنت (Lonely Planet) برای گردشگران راهنمای بسیار مناسبی به شمار می آیند اما اکنون در جهانی که پر از وب سایت ها و سایت های در دسترس همگان است که ما را نسبت به فهمیدن تجربه و دیدگاه های دیگران نسبت به هتل ها، رستوران ها و تورها توانا می کند، در حال غیرمعمول شدن و از دست دادن کارآمدی خود است.
آژانس های سنتی گردشگری و سفر مانند اکسپدیا راه های جایگزینی را پیشنهاد کرده اند. اما اکنون بازیگران دیگری در بازار گردشگری و سفر به وجود آمده اند. برای مثال هتل تونایت یک ابزار برای رزرو هتل در لحظه های آخر است و برخی اپلیکیشن ها نیز مانند یک راهنمای تور جیبی در تلفن همراه شما عمل می کنند. بازیگران دیگری نیز هستند که در مورد این مشکلات نظر کاملا متفاوتی اتخاذ کرده اند؛ مانند انی رود (AnyRoad) که کمک می کند گردشگران به راهنماهای خوبی وصل شوند و از مراجعه به آژانس های گردشگری بی نیاز شوند. این بخش نیز جایگاه چندان مناسبی در حال حاضر در ایران ندارد اما این نوآوری می تواند تقاضای سفر را متاثر کند. در حالی که این ابداعات اکنون در حال تبدیل شدن به نرم جدیدی هستند، در ۱۰ سال آینده، کاملا به پدیده ای رایج تبدیل خواهند شد. با این همه پرسشی ممکن است برای ما پیش بیاید که وقتی به دهه آتی نگاه می کنیم، چه ابداعات دیگری را ممکن است مشاهده کنیم که بر وضعیت سفر و تقاضای گردشگری اثر می گذارند؟ کدام یک از این ابداعات را ایران به کار خواهد گرفت و چه سرمایه گذاران باهوشی روی آنها سرمایه گذاری خواهند کرد؟
