چشمه دوزی یکی از صنایع دستی و سوزن دوزی های قدیمی خراسان جنوبی به شمار می آید که به طور معمول بر روی پارچه های کتانی سفید یا رنگی با نخ هم رنگ پارچه انجام می شود.
اهمیت هنر چشمه دوزی در آن است که دوخت، توسط شمارش و حذف الیاف کتان صورت گرفته و پارچه بعد از رو دوزی، حالت تور به خود می گیرد. اطراف چشمه دوزی را با دوخت های دیگر مثل قلاب دوزی تزیین می کنند و مورد مصرف این هنر در تزئین رومیزی، روتختی و پرده است.
صنایع دستی بیانگر صنعت و هنر نیاکان و نمایشگر ذوق و هنر مردم هر منطقه ای است که در گذشته به عنوان پدیده ای مهم شناخته شده بود.
با تغییر سبک زندگی در دوره صنعتی و ماشینی امروز، صنایع دستی کاربرد گذشته خود را نداشته و در حال فراموشی هستند که نوآوری و تعریف کاربری های جدید راهی برای احیا و ماندگاری این صنایع است.
صنعت دستی حامی تمامی استعدادها و آفرینش های سازندگی بشر بود و امروز با نگاه به صنایع دستی هر قومی می توان دریافت که آنها در چه رشته ایی فعال بودند.
از گذشته های دور تولیدات متنوع از هنرهای دستی صنعتگران ایرانی در نقاط مختلف کشور رواج داشته که برخی از آنها به دلیل حمایت نشدن و به حاشیه رفتن، محدود به پستوهای خانه های قدیمی شده اند.
استاد رودوزی های سنتی خراسان جنوبی گفت: رودوزی سنتی از گذشته دور در استان و کشور انجام می شده که به مرور زمان از بین رفته است.
سیمین دانشگر افزود: در گذشته ۴۵۰ نوع رودوزی سنتی داشتیم که امروز تنها ۱۵۰ نوع رایج است.
شبکه دوزی، چشمه دوزی و ابریشم دوزی از رودوزی های استان بویژه بیرجند است که در حال حاضر به دلیل گذر زمان و حمایت نشدن رو به فراموشی است.
زنان سالخورده بیرجندی در دوخت این نوع رودوزی فعالیت داشتند اما امروز کسی در این حوزه به شکل فعال وجود ندارد. در رودوزی های سنتی بیرجندی روی پارچه های سفید با ابریشم، دست سازهایی مثل جانماز و رومیزی می بافتند.
احیای این رودوزی ها نیاز به آموزش و حمایت دولتی دارد، اگر هنرمند حمایت نشود آموزشی هم ارائه نمی شود. رودوزی های سنتی بیرجند بسیار با کیفیت اما وقت گیر است، به همین دلیل افراد استقبال کمتری به فعالیت در این حوزه نشان می دهند.
چشمه دوزی و شبکه دوزی اگر مورد حمایت قرار نگیرد برای همیشه به فراموشی سپرده می شود. اگر در نمایشگاه هایی که سراسر ایران برگزار می شود از هنرمندان در قید حیات این رشته دعوت شود امکان معرفی این صنایع دستی به همه هموطنان و احیای مجدد آن وجود دارد.
در زمان حاضر کالاهای بی کیفیت با قیمت نازل از کشور چین وارد می شود که ضربه مهلکی به صنایع دستی استان می زند که برای حمایت از صنایع دستی استان باید از واردات این کالاهای بی کیفیت جلوگیری شود. با توجه به نامگذاری سال ۹۷ به سال حمایت از کلای داخلی از طرف رهبر معظم انقلاب ، ضروری است نسبت به واردات کالاهای چینی بی کیفیت با قیمت پایین که به صنایع دستی سنتی کشور ضربه می زند تجدید نظر شود.
در گذشته شرکت در نمایشگاه های کشوری برای صنعتگران و هنرمندان استان از طریق صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی انجام می شد اما امروز برای غرفه ها پول می گیرند و شرکت در این نوع نمایشگاه برای هنرمندان توجیه اقتصادی ندارد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی هم گفت: در زمان حاضر تعدادی از صنایع دستی استان به دلیل نبود بازار مصرف منسوخ شده است.
حسین عباس زاده افزود: این صنایع شامل تفنگ سازی، قفل سازی، چمدان های سنتی، شبکه بافی، چشمه دوزی و … است که به دلیل نبود بازار مصرف رو به انقراض است.
احیای این مشاغل نیازمند تعریف کاربری جدید و آموزش به نسل جوان است، متاسفانه بسیاری از افراد که در گذشته به صورت حرفه ای در این حوزه ها فعالیت داشته اند امروز در قید حیات نیستند.
