به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؛ در سراسر ایران، تعداد ۳۷ هزار رشته قنات با مجموعه آبدهی سالیانه ۷ میلیارد متر مکعب فعال هستند. این مقدار آب به وسیله تقریبا ۴۰۰ هزار کیلومتر کانال زیر زمینی قنات به دست می آید. بنابراین ایران دارای یکی از بزرگترین عجایب تمدنی دنیا است.
مجید لباف خانیکی پژوهشگر مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی با اشاره به اینکه پیدایش قنات پاسخی به تغییر اقلیم در فلات ایران است گفت: قنات عبارت است از مجموعه ای از چند میله چاه و یک کوره یا (کوره های) زیرزمینی که با شیبی کمتر از شیب سطح زمین، آب موجود در لایه یا (لایه های) آبدار مناطق مرتفع زمین را به کمک نیروی ثقل و بدون کاربرد هیچ نوع انرژی اضافی، جمع آوری کرده و به نقاط پست تر می رساند. به عبارت دیگر قنات را می توان نوعی زهکش زیرزمینی دانست که آب جمع آوری شده توسط این زهکش به سطح زمین آورده می شود و به مصرف آبیاری یا شرب می رساند.
وی گفت: قنات را می توان یکی از فناوری هایی دانست که سازگاری انسان را نسبت به تغییرات محیطی به خوبی افزایش داده و ادامه بقا در شرایط نامساعد فلات مرکزی ایران را امکان پذیر ساخته است. بنابراین قنات رامی توان پاسخ گروهی جوامع انسانی به تغییرات اقلیم دانست.
این پژوهشگر مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی تاکید کرد: قنات نیز به نوبه خود نظام تولید و ساختار اقتصادی ویژه ای را پدیدمی آورد. این ساختارهای اقتصادی بستر روساخت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده که تا زمان حاضر درفلات مرکزی ایران دوام و بقا داشته اند.
لباف خانیکی ادامه داد: از دیدگاه جغرافیایی نیز قنات نمونه روشنی از سازگاری انسان به شرایط محیطی و اقلیمی است. به این معنا که در مناطق خشک که متوسط بارندگی سالیانه کمتر از ۲۵۰ میلی متر در سال است و بیشتر این بارندگی نیز در ارتفاعات اتفاق می افتد، قنات امکان دسترسی به منابع آب زیرزمینی را فراهم می کند. بنابراین قنات را می توان پاسخ گروهی جوامع انسانی به تغییرات اقلیم دانست. قنات نیز به نوبه خود نظام تولید و ساختار اقتصادی ویژه ای را پدید می آورد. این ساختارهای اقتصادی بستر روساخت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده که تا زمان حاضر در فلات مرکزی ایران دوام و بقا داشته اند.
به اعتقاد خانیکی، میزان آبدهی بسیاری از قنات ها کمابیش با میزان بارندگی سالیانه ارتباط مستقیم دارد و به تبع آن سطح زیر کشت و الگوی کشت به گونه ای تغییر می کنند که بیشترین سازگاری با آب موجود را داشته باشند و همین امر راز ماندگاری این گونه جوامع بوده است.
