به گزارش «دنیای سفر» به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مرتضی رضوانفر با بیان این که در دوران اسلامی، کتیبه های بنایی از لحاظ کیفی و محتوایی به دلایلی از بسامد بسیار بیشتری نسبت به گذشته در کشورهای شبه قاره برخوردارند، به تشریح مهم ترین این دلایل پرداخت و گفت: بدون شک قدسی ترین هنر اسلامی، خوشنویسی و کتیبه نگاری است، نقشی که شمایل نگاری، نقاشی و مجسمه سازی برای عینیت بخشیدن به کلام الهی در معماری هندویی ایفا می کند، همان نقشی است که کتیبه و خوشنویسی در معماری اسلامی ایفا می کند؛ زیرا به دلیل کراهت و منع برخی هنرهای تصویری، در برهه ای از تاریخ دوران اسلامی، خوشنویسی این نقش را برعهده می گیرد و عطف به آن، زمینۀ پیدایش و تنوع خطوط و هنرهای تزئینی پس از اسلام فراهم می شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان این که فتوحات اسلامی و ساخت بناهای مختلف مانند مسجد، خانقاه، مقبره، تکایا و مدارس دینی با معماری اسلامی یکی دیگر از دلایل رونق کتیبه در این دوران است، افزود: نهایتا دلایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مانند گسترش عرفان و تصوف اسلامی تاکید بر شناسنامه دار کردن بنا با کتیبه های بلاغی و اخلاقی برای تبلیغ دین با بهره بردن از متن و یا ترجمۀ آیات، روایات، اذکار و اشعار را نیز می توان یادآور کرد.
رضوان فر اظهارکرد: هم اکنون هیچ محقق و یا سازمانی به مشخصات فنی و محتوایی کتیبه های فارسی در جهان خصوصا بنگلادش، دسترسی ندارد و حتی یک فهرست ساده از این مواد پژوهشی موجود نیست. کتیبه ها به دلایل مختلف اقلیمی و حفاظتی در معرض خطر جدی قرار دارند و چه بسا اگر تصویری از آن ها تهیه و مشخصات شان مستند نشود، مانند بسیاری دیگر نابود شوند و هیچ اثری از آن ها به آیندگان نرسد.
او با اشاره به این که برخی از دستاوردهای این طرح می تواند به عنوان اکتشاف فرهنگی معرفی شود، گفت: با توجه به امضای تفاهم نامه میان رایزنی فرهنگی و گروه باستان شناسی دانشگاه جهانگیرنگر، تعداد زیادی از دانشجویان در شهرهای خود، محله به محله به جستجوی کتیبه های عربی، اردو و فارسی پرداخته بودند؛ لذا آدرس های زیادی در اختیار داشتیم و باید اذعان کرد این پروژه یک کار گروهی و حرفه ای تلقی می شود.
این پژوهشگر افزود: نکته قابل توجه این که با توجه به ارائه نشدن گزارش و مقاله درباره کتیبه های فارسی و معماری مشترک در ایران، خوشبختانه تعداد بسیار زیادی کتیبه های فارسی یافت شد که برخی از آن ها کشف بسیار با ارزشی محسوب می شود و می تواند زمینه پژوهش های بسیاری در حوزه ایرانشناسی در بنگلادش باشد.
او همچنین گفت: ارائه نتایج این پژوهش می تواند بخشی از تاریخ بنگلادش را به عنوان دومین کشور پرجمعیت جهان اسلام روشن و نقش زبان فارسی، عرفان ایرانی و هنرهای ایرانی در شکل گیری تاریخ دوره اسلامی بنگلادش را نمایان کند.
رضوانفر افزود: بررسی کتیبه های مستند شده می تواند به روشن شدن برخی موارد تاریک در تاریخ مشترک ایران و بنگلادش نظیر تاریخ و نحوه ورود زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به بنگلادش، تحلیل محتوای متون کتیبه ها به منظور تأثیر آرا و افکار عرفای ایرانی، نقش زبان فارسی در گسترش اسلام، طبقه بندی آثار ادبی، مذهبی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی و وزن بخشی هر یک از موارد، تحلیل هنری خطوط به کار رفته در کتیبه ها و معماری مشترک و گستردگی و پراکندگی آثار و شیوه زمام داری حکام مسلمان در مناطق مختلف کمک کند.
او با اشاره به فعالیت های صورت گرفته با هماهنگی رایزنی فرهنگی و درخواست گروه های فارسی در این پژوهش، به سخنرانی در دانشگاه های چیتاگنگ، راجشاهی و برگزاری کارگاه آموزشی در رایزنی فرهنگی داکا اشاره کرد و گفت: بررسی و مستندنگاری کتیبه های موزه ملی، موزه رانگپور، موزه دانشگاه چیتاگونگ و موزه راجشاهی در این پژوهش انجام شد.
مجری طرح شناسایی و مستندنگاری ۱۲۰ کتیبه فارسی در بنگلادش، افزود: شهر داکا و اطراف آن دارای بیشترین کتیبه های فارسی مربوط به دوره گورکانیان و بعد از شهر داکا، شهر راجشاهی و روستاهای اطراف آن، همچنین شهر بندری چیتاگونگ و رانگپور دارای بیشترین کتیبه فارسی است.
او با بیان این که مردم بنگلادش خصوصا قشر تحصیل کرده، جایگاه مهمی برای فرهنگ و مردم ایران قائل هستند، گفت: همراه با کتیبه ها و معماری مشترک، تعداد بسیار زیادی سکه، سند، نسخه به زبان فارسی در بنگلادش وجود دارد که می تواند زمینه همکاری های مشترک قرار گیرد.
رضوانفر همچنین بیان کرد: جدا از میراث مادی، تعدادی از مواریث ناملموس مشترک نیز در این کشور احصاء شد که هر یک می تواند زمینه تهیه پرونده های ثبت مشترک در یونسکو باشد.
