به گزارش «دنیای سفر»، اواخر پاییز ۱۳۳۷ شمسی، در حین ساخت و ساز ساختمان در تپۀ قیطریه، آثاری از گورستانی ۳۲۰۰ ساله کشف شد و سیف الله کامبخش فرد – باستان شناس – از طرف ادارۀ کل باستان شناسی و فرهنگ عامه ماموریت پیدا کرد تا به عنوان سرپرست هیئت باستان شناسی این تپه را کاوش کند. این کاوش ها بین سال های ۱۳۴۷ – ۱۳۵۰ شمسی ادامه پیدا کرد اما تنها گزارش حفاری های سال های ۱۳۴۷- ۱۳۴۸ ارائه شد.
محوطۀ کاوش شده در این تپه در بخش جنوبی باغ خانم صارم الدوله قرار داشت و طی حفاری هایی که صورت گرفت، ۳۵۰ گور باستانی کشف شد که همۀ آن ها در عمقی بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر از سطح تپه قرار داشتند. از این گورها ۲۵۰۰ ظرف و تعدادی ابزار و زیورآلات مفرغی به دست آمد. گورستان کشف شده در این تپه بسیار وسیع بود که می تواند شاهدی بر اقامت طولانی مدت در این منطقه باشد.
خاک تپۀ قیطریه از بقایای آبرفتی و توأم با آهک است و به نظر می رسد از گذشته های دور و دورۀ باستان هم قابل کشت و زراعت نبوده و شاید به همین دلیل گذشتگان، این تپه را به گورستان اختصاص داده بودند. میزان آهک موجود در خاک این تپه به قدری است که بیشتر آثار سفالی کشف شده از گورهای آن، دارای قشری از آهک است که به سختی زدوده می شدند.
عمده سفال های کشف شده در تپۀ قیطریه از نوع سفال سیاه – خاکستری لوله دار و پایه دار با نقش داغ دار است که این نوع سفال پیش از آن نیز از دروس، چیذر و همچنین تپه حصار دامغان، خوروین، سیلک کاشان، گیان نهاوند، حسنلوی آذربایجان و گوی تپۀ اورمیه به دست آمده بود و با آنها قابل مقایسه است.
به عقیدۀ برخی از باستان شناسان، این نوع ظروف توسط اقوامی که به سبب فشارهای خارجی به سمت غرب و جنوب غربی رانده شده اند، از شمال و شمال شرقی به ایران وارد شده است که این نظر، ویرانی تپه حصار دامغان را نیز توجیه می کند. احتمال آن وجود دارد که این اقوام تیره ای از اقوام هند و ایرانی بوده اند که در اواخر هزارۀ دوم قبل از میلاد از شرق و غرب دریای مازندران به ایران وارد شده و ساکن این سرزمین شده باشند. علاوه بر ظروف سیاه – خاکستری، نمونه های پراکنده ای از سفال های قرمز با نقوش سیاه تمدن چشمه علی هم در این تپه یافت شد که این امر می تواند دلیلی بر وجود تمدنی کهن تر با قدمتی در حدود ۶۰۰۰ سال در این ناحیه باشد.
دفن اموات در این گورستان به صورت جنینی با دست و پای جمع شده و چمباتمه ای انجام می شده است، در حالی که نحوۀ قرارگرفتن آنها تابع هیچ قاعده ای نبوده و گاهی به سوی شرق و گاهی به سوی غرب صورت می گرفته است. این موضوع فرضیه دفن مردگان در جهت تابش خورشید را مطرح می کند. همچنین نقش خورشید به صورت چهار دایرۀ موازی و تودرتو روی ظروف این تپه هم می تواند نشان دهندۀ اهمیتی باشد که این مردمان برای خورشید قائل بوده اند.
کشف دکمه های لباس، سنجاق و زیورآلات و حتی خنجرهایی که احتمالاً همراه متوفا بوده، گواهی این ادعاست که ساکنان این تپۀ باستانی اموات خود را با لباس دفن می کردند. در این گورها کنار مردگان، ظروف سفالینِ پر از غذای خشک شده و استخوان حیوانات اهلی مانند گوسفند وجود داشته است و به نظر می رسد که مردم این منطقه به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته اند. همچنین سرنیزه هایی برنزی را در کنار مردگان رو به آسمان قرار می دادند تا به این وسیله از متوفا دفاع کرده باشند.
براساس اظهارات حفار این تپه، تعداد سفال های دفن شده در هر گور بین ۵ تا ۲۰ قطعه بوده اما در بیشتر این گورها تعداد این ظروف به طور میانگین ۷ تا ۸ قطعه شمارش شده است. به طور کلی، این گورستان دارای یک لایه و دوره ای ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساله متعلق به ۳۰۰۰ تا ۳۲۰۰ سال پیش است.
در این تپۀ باستانی هیچ گونه آثار معماری به دست نیامده است و نشان می دهد ساکنان این منطقـه تـا دو سه سـده پس از استقرار بنایی نساختند و به زندگی شبـانی و دامداری خود ادامه داده اند.
گفته می شود پارک قیطریه نشان دهنده شهرت این منطقه بین درباریان قاجار است زیرا تفرجگاهی بود که به دلیل نزدیکی به کاخ صاحبقرانیه بین درباریان قاجار دست به دست می شد و از آن به عنوان استراحتگاهی در نزدیکی کاخ صاحبقرانیه استفاده می شد. از مالکین دوران قاجار پارک قیطریه می توان به نظام الدوله، آصف الدوله، امین السلطان و میرزا علی اصغر خان اتابک اشاره کرد. زمین پارک قیطریه که یکی از قدیمی ترین بوستان های تهران است در سال ۱۳۵۶ به شهرداری تهران اهدا شد تا در آن پارکی برای عموم ساخته شود.
خیابان شمالی – جنوبی قیطریه در مناطق ۱ و ۳ شهرداری واقع شده و طول تقریبی آن ۲۴۰۰ متر است. بخشی از کاربری این خیابان، مسکونی و بخشی دیگر تجاری است. بلوار قیطریه که طول آن حدود ۲۵۰۰ متر است دارای کاربری مسکونی و فضای سبز است و در منطقه یک شهرداری قرار دارد.
