محمدحسین ایمانی خوشخو، رئیس انجمن علمی گردشگری ایران در نشست تخصصی «نقش گردشگری در برنامه ۶ام توسعه» که ۲۵ آبان ماه جاری در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران برگزار شد، بیان کرد: گردشگری محور توسعه است و این شعار در حال حاضر در لا به لای جملات بالاترین نهادهای کشوری شنیده می شود اما میزان تحقق پذیری چنین شعاری به جایگاه گردشگری در برنامه های توسعه کشوری بستگی دارد.
گردشگری محور توسعه
وی در توضیح دلایلی که امروز در کشور منجر به توجه بیشتر به امر گردشگری شده است گفت: دیدگاه های مثبت و حمایتی مقامات عالی رتبه کشور نسبت به گردشگری، شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه و احساس خطر ناشی از وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی در گذشته و کاهش این درآمدها در دوره ی کنونی، وجود پتانسیل های گردشگری به عنوان یکی از منابع کسب درآمدهای جایگزین کشور، شرایط سیاسی حاکم بر منطقه و تبدیل شدن ایران به یکی از امن ترین کشورهای منطقه، اضطرار ناشی از بحران بیکاری و بهبود شرایط اجتماعی و در آخر توان توزیع درآمدی همزمان با تحصیل درآمد از جمله دلایلی است که توجه مقامات را به بیشتر به سوی گردشگری متمایل ساخته است.
رئیس انجمن علمی گردشگری ایران تصریح کرد: چنانچه گردشگری بتواند ۱۴ درصد از سهم درآمد ملی کشور را محقق سازد، گردشگری کشور به موقعیتی ایده آل دست خواهد یافت. وجود منابع گسترده ی کشور در بخش گردشگری، می تواند تحقق چنین امری را ممکن سازد. ضریب اشغال هتل های ۴ و ۵ ستاره ی کشور تا یک سال آینده نشان از تقاضای بالا و تحقق این واقعیت دارد.
وی در پایان سخنان خود با اشاره به جا به جایی های هدفمند انسان ها در سراسر جهان به عنوان امری معنوی خبر از برگزاری کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت داد.
گردشگری در برنامه ۶ام توسعه
رضا معصومی راد، رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با بیان ضرورت حضور و مشارکت مجامع علمی و دانشگاهی گردشگری در تدوین برنامه ۶ام توسعه تصریح کرد: نظام برنامه های تدوین شده باید به گونه ای باشد تا در پنج سال آینده از منابع و امکانات کشور برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ به درستی استفاده شود.
وی با اشاره به مقاومتی بودن سیاست کلی اقتصاد در برنامه ۶ام توسعه و تاکید بر تولید داخلی و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، گردشگری را یکی از منابع تحقق چنین سیاست هایی دانست و گفت: سیاست های کلی ابلاغ شده برنامه ششم توسعه به عنوان اسناد بالادستی بر توسعه صنعت گردشگری تاکید کرده و توسعه گردشگری جز با تقویت هویت ملی، میراث فرهنگی و صنایع دستی، تقویت انسجام ملی، بهره گیری از سرمایه ایرانیان خارج از کشور و بهره گیری از گردشگری در بهبود روابط منطقه ای و بین المللی امکان پذیر نخواهد بود.
رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور همچنین با اشاره به مفاد بندهای ۱۲ و ۱۹ سیاست های کلی ابلاغ شده یاد آور شد:
دیپلماسی فرهنگی ناشی از توسعه گردشگری موجب ایجاد پیوندهای راهبردی شده و امنیت منطقه ای و توسعه پایدار را به همراه دارد. در بندهای ۱، ۲، ۳، ۵، ۶، ۸ و ۲۱ به طور غیرمستقیم و در بند ۵۰ و ۵۱ به طور مستقیم به توسعه صنعت ایرانگردی و صنایع دستی اشاره شده است.
در ادامه این نشست معصومی راد، سهم ایران را از گردش مالی هزار و ۴۰۰ میلیارد دلاری گردشگران خارجی در سال ۲۰۱۴ اندک (۷ و نیم میلیارد دلار) خواند و گفت: انتظارات اسناد بالا دستی بر مبنای ظرفیت های گردشگری کشور است و مهمترین ظرفیت گردشگری کشور جاذبه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی، معنوی، مذهبی است. در برنامه توسعه ۶ام خواسته شده است تا تعداد گردشگران ورودی و سهم درآمدی کشور از انها ۵ برابر تعداد کنونی شود. این به معنی ورود ۳۵ میلیون گردشگر به کشور است.
وی افزود: بیش تر گردشگران ورودی به کشور از میان کشورهای همسایه بوده و در این میان عراق و آذربایجان بیشترین سهم گردشگر ورودی به کشور را به خود اختصاص داده اند. پس از بررسی های صورت گرفته و با توجه به جاذبه ها، میراث فرهنگی، صنایع دستی، امکانات و زیرساخت های گردشگری، مجموعه ای از چالش ها استخراج شده، اهداف و راهبردهایی در راستای حل آنها تدوین شده و در نهایت پیشنهاداتی در قالب احکام ارایه شد. این احکام برای برنامه ی ۶ام توسعه مدون شده است.
رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بیان کرد: در حال حاضر، در سازمان مدیریت و برنامه ریزی، برای اتمام پروژه های عمرانی نیازمند ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است. در حالی که اعتبارات عمرانی کنونی یک دوازدم این مقدار است و همین امر زمان اتمام پروژه ها را به ۱۲ سال می کشاند. اما با هدفمند کردن، سامان دهی، گزینش و اولویت بندی پروژه هایی که بر ظرفیت های توسعه ای کشور تاثیر بیشتری دارند، می توان تخصیص و توسعه منابع را بهینه ساخت. علاوه بر این باید بر روی ظرفیت های جدیدی مانند گردشگری کار کرد و با استفاده از سرمایه گذاری بخش خصوصی و بخش خارجی شرایطی را برای حل مشکلات توسعه گردشگری و ایجاد اشتغال و درامدهای ارزی دولت فراهم ساخت.
در این راستا ۳۰ شورا تشکیل شده است که یکی از آنها شورای برنامه ریزی گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی است.
سند راهبردی و برنامه عملیاتی موضوع خاص گردشگری، خروجی این شورا است تا مشخص شود برای ۵ سال آینده دقیقا برای گردشگری کشور چه اقداماتی باید انجام شود.
وی افزود: برای شورای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ۳ کمیته با نام های کمیته میراث فرهنگی، کمیته صنایع دستی، کمیته گردشگری تشکیل شد که پس از ارائه ی نظرات تخصصی و بررسی های صورت گرفته ۶ مورد تحت عنوان احکام شورا با امضای دکتر سلطانی فر از طرف شورا به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به عنوان سند اولیه ارائه شد. این مهم بدون همفکری و نقش مشاوره ای مجامع علمی و دانشگاهی ممکن نبود.
ایمانی خوشخو در ادامه گفت: با تلاش انجمن علمی گردشگری ایران و حمایت های سازمان مدیریت، دو تن از اعضای هیات مدیره انجمن علمی در شورای اصلی برنامه ریزی گردشگری و برنامه توسعه ۶ ام حضور دارند و نظرات خود را در تدوین احکام ارائه دادند.
معصومی راد در اشاره به موضوعات احکام تدوینی شورا گفت: حکم اول در زمینه ی مبارزه با جرایم میراث فرهنگی، طبیعی و گردشگری است. حکم دوم مربوط به مرمت و احیای بافت ها و بناهای تاریخی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری کشور است.حکم سوم سازمان میراث فرهنگی را موظف می سازد به منظور ارتقا و اهتمام ملی در حوزه میراث، صنایع دستی و افزایش ظرفیت های گردشگری به مجموعه ای از اقدامات دست زند. حکم چهارم به مجموعه از فعالیت های سازمان اشاره می کند که در جهت حمایت از گردشگری داخلی، جذب گردشگر خارجی، ارتقا شاخص های توسعه پایدار گردشگری، آموزش آحاد جامعه و آگاهی های عمومی، صیانت از جاذبه های طبیعی و فرهنگی، توزیع عادلانه کارکرد و استفاده برابر همه اقشار جامعه از امکانات صورت می گیرد. در حکم پنجم دولت موظف است در اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی، توسعه پایدار صنعت گردشگری و زیرساخت ها اقداماتی انجام دهد که در ۶ ماده بیان شده است. در حکم ۶ نیز به حمایت از صنایع دستی پرداخته شده است.
در ادامه جلسه یکی از اساتید دانشگاهی کشور با اشاره به تضاد درونی بین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: اصلاح ساختار اداری کل سازمان باید در اولویت قرار گیرد. وی در ادامه به سهم اندک و ۲.۳ درصدی گردشگری در GDP اشاره کرد و اضافه کرد: سازمان میراث از بودجه ی اندکی برای انجام وظایف سه گانه ی خود برخوردار است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: تفاوت نگاه دانشگاه، دولت و گروه های فشار به مساله گردشگری در زمان های مختلف از شتاب توسعه صنعت گردشگری می کاهد. وی در ادامه افزود: فقدان طرح استراتژی توسعه گردشگری، استراتژی توسعه شهری و استراتژی توسعه اقتصادی به طور همزمان مانعی برای رشد گردشگری کشور است. گردشگری خلاق نیز در کشور مغفول مانده و باید به ان بیشتر توجه کرد. ارتقا تکنولوژی، کسب مهارت و تسامح و تساهل به عنوان اصول گردشگری خلاق به توسعه گردشگری کشور کمک خواهد کرد.
ضعف برنامه های توسعه کشور
بایسلامی، استاد دانشگاه علم و فرهنگ، در پرسشی در خصوص ضمانت اجرایی احکام ۶گانه بیان کرد: خواست حکومت تنها عامل تاثیرگذار بر توسعه گردشگری و ضامن اجرایی تحقق احکام ارائه شده است. این خواست تنها در برنامه های توسعه مطرح می شود و در حقیقت مهمترین نسخه ابعاد چهارگانه نظام کشور است. گردشگری هنگامی در اولویت سیاست گذاری قرار می گیرد که سایر سازمان ها و وزرای کشور در جلسات سازمان میراث حضور پررنگ و قطعی داشته باشند.
از نظر وی یکی از آسیب شناسی هایی که در مورد برنامه های توسعه کشور صورت می گیرد این است که برنامه های توسعه از نوع برنامه های جامع بوده و تحقق همه ی آنها در یک دوره ی ۵ ساله کوتاه مدت امکان پذیر نیست بنابراین در برنامه ۶ ام توسعه تلاش شده است تا بر موضوعات کلیدی تر تاکید شود. از ظرفیت برنامه های قبلی ۵۰ ماده به عنوان احکام دائمی برنامه های توسعه الان در مجلس موجود است و تاکید دولت ۱۱ بر این است خروجی برنامه ۶ام کوتاه و خلاصه باشد.
لزوم شناسایی مزیت رقابتی و مزیت ویژه
رحیم پور، مدیر عامل گروه هتل های هما گفت:
برای وارد کردن ۲۵ میلیون گردشگر به کشور ابتدا باید مزیت رقابتی و مزیت ویژه کشور را شناسایی کرد و بازار را برای آنها آماده کرد. مزیت ویژه ی کشور در حال حاضر در حوزه ی گردشگری سلامت و مزیت رقابتی کشور نرخ ارزان خدمات گردشگری است.
وی افزود: ناتوانایی در ارائه ی مسیر های مسافرتی جدید در کشور و تکیه بر مسیرهای سنتی منجر به بهره مندی اندک از ظرفیت های گردشگری کشور شده و توان رقابتی کشور را کاهش داده است.
مدیر عامل گروه هتل های هما تصریح کرد: گردشگران کنونی در کشور حاصل زحمات و بازاریابی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیست بلکه سر ریز گردشگران دنیا به ایران است. تنها زمانی می توان به بازار جهانی گردشگری ورود پیدا کرد که در رویدادها و بازارهای جهانی به بازاریابی و عرضه گردشگری کشور پرداخت.
بنا بر اظهارات رحیم پور برای اولین بار در ۶ ماهه اول امسال تعداد گردشگران خارجی بیشتر از شهروندان ایرانی در هتلها هستند.
وی در پایان بیان کرد: انحصار طلبی موجود در بحث اماکن اقامتی نه به خاطر ذات انحصار طلب بودن بلکه به سبب تعداد اندک هتل های ۴ و ۵ ستاره در گردشگری کشور پدیدار شده است.
