به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مریم نعمت طاووسی عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری این مطلب را در نشستی که به همت پژوهشکده زبان شناسی کتیبه ها و متون با عنوان “پهلوانی و جوانمردی در ایران” برگزار شد مطرح کرد. او با اشاره به جنبه های پهلوانی و جوانمردی در ایران تصریح کرد که پهلوانی و جوانمردی ۲ ویژگی است که در بسیار از مواقع در کنار هم آورده می شوند اما نسبت این ۲ واژه از نظر اصطلاح و کاربرد چندان روشن نیست.
به گفته نعمت طاووسی، زمانی که از نزدیک و با دقت بیشتر این ۲ اصطلاح را بررسی می کنیم با برخورد به واژگانی چون عیاری و فتوت دریافت نسبت و رابطه پهلوانی و جوانمردی اندکی دشوارتر هم می شود. او با اشاره به پیشینه این ۲ اصطلاح و سیر تطور و نسبت آنها با هم تصریح کرد که دکتر کزازی بر این باور است که جوانمرد پیوندی تنگ، نا گسستنی و ساختاری با پهلوانی دارد و اگر پهلوان راد و جوانمرد نباشد پهلوان نیست. بهار هم بر این باور است که آن چنان که از اساطیر و قصه های کهن و تاریخ ایران بر می آید در فرهنگ و تمدن ایرانی همواره نسبتی میان پهلوان با شجاعت، سخاوت و پشتیبانی از مظلومان وجود داشته است.
به گفته او یکی از ویژگی های بنیادین که در اندیشه و منش ایرانی، پهلوان را از قهرمان جدا می کند این است که پهلوان جوانمرد نیز هست اما برای قهرمان چنین الزامی وجود ندارد. وی با اشاره به نمودهای پهلوانی در ایران باستان تصریح کرد: ایزد مهر که پیش از زرتشت در اندیشه و باورهای اقوام آریایی حضور داشت پس از رواج آیین زرتشت بار دیگر در دوران هخامنشی به عنوان ایزدی نیرومند در کنار اهورامزدا قرار گرفت. این ایزد دارای صفاتی روحانی، جنگاوری و شهریاری بود و باور به وی در دوران اشکانیان چندان قدرت گرفت و گسترش یافت که باور به اهورا مزدا و پرستش وی را در سایه قرار داد.
او با اشاره به اینکه تشکیلات یا سازمان پهلوانی که شاید بتوان آن را اولین سازمان به اصطلاح جوانمردی خواند در دوران اشکانیان شکل گرفت تصریح کرد که اعضای این گروه مهر را الگوی خود قرار داده بودند و با رشادت و تدبیر در مسائل اجتماعی دخالت می کردند و گاه با زورگویان در می افتادند و شهری را از دست زورگویان بیرون می آوردند یا با تردستی اموال به غارت رفته مظلومان را از ظالمان بازپس می آوردند.
وی از گرشاسپ به عنوان نخستین پهلوان ایرانی نام برد که کاکرد اصلی اش به نظم در آوردن آشوب بود و از رویدادهایی که بر وی می گذرد معلوم می شود که اون تند خوست. پهلوان برجسته دیگر رستم است که در دلیری بی مانند است اما او هم تند خوست و گاه در برابر حریف دست به خدعه می زند بطوریکه در نبرد با سهراب نا جوانمردانه پهلوی او را می شکافد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه آیین جوانمردی پس از اسلام بیشتر با آیین فتوت شناخته می شود اظهار داشت: در خصوص آیین فتوت دو دیدگاه وجود دارد اولی دیدگاهی که ریشه آن را در اسلام می داند و دومی دیدگاهی که ریشه آن را در ایران می داند. به گفته او واژه فتوت در جهان عرب پیش از اسلام گاه برای اشاره به ارزش هایی چون سخاوت، مهمان نوازی، شجاعت و همبستگی دارد در همین ارتباط اهمیت ذکر نام و بعد ها لقب امام علی (ع)به عنوان سید الفتیان کاملا مشهور است.
نعمت طاووسی تصریح کرد: به نظر می آید که استفاده از واژه فتوت با مفاهیم سازمانی و اجتماعی در بیرون از شبه جزیره عربستان، در ایران و عراق پدیدار شد و احتمالا تحت تأثیر نهادهای ریشه دار کهن مانند آیین جوانمردی بوده است. وی با اشاره به اینکه پس از اسلام و استیلای آن، این آیین با برخی دستورهای اسلام مانند سفارش به زهد، پاکی، تسلیم و رضا در برابر وجودی یگانه، مهربان، رحیم و رحمان آشنا و هم سو شد خاطر نشان ساخت که از سوی دیگر اشتراک در مقاصد اخلاقی و اجتماعی این مرام با مفهوم ساده و ابتدایی جوانمردی در میان اعراب که در دوره اسلامی نیز به آن توصیه شده بود سبب شد تا این اندیشه و تشکیلات آن اعتلا و گسترش یابد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در تأیید منشا ایرانی فتوت به آیین تشرف اشاره کرد و گفت: برای ورود اعضا جدید به این آیین مراسمی اجرا می شود که شامل بستن یک کمربند(شد) سه بار به دور کمر عضو جدید برای نشان دادن سه مرحله عمل و معرفت دینی است که با عنوان شریعت، طریقت و حقیقت شناخته می شود. به گفته او شد، شباهت روشنی با کشتی (کمربندی که امروزه زرتشتیان هنگام پانزده سالگی به نشانه بلوغ و کمال بر کمر می بندند) دارد این کمبرند هم سه بار دور کمر پیچیده می شود تا نشانی از سه اصل گفتار نیک، کردار نیک، و اندیشه نیک باشد.
نعمت طاووسی، دلیل دیگر ایرانی بودن آیین فتوت را این دانست که در مراسم زورخانه ای شلواری مخصوص با عنوان سروال پوشیده می شود که مخصوص سلحشوران و جنگجویان آسیایی و خاصه ایرانیان بوده و در میان اعراب رواج نداشته است. شباهت و پیوند آیین های جوانمردی با ورزش های زورخانه ای از آن جاست که نماد، پهلوانان مردمی هستند و نه پهلوانانی که در جهان اسطوره شناخته شده اند.
