«منابع انسانی اصلی ترین سرمایه هر سازمان است.» این جمله به خوبی نگرش رویکردهای نوین توسعه سازمانی و دستیابی به اهداف هر سازمان یعنی بقا، سودآوری و توسعه با کمک نیروی انسانی در عصر حاضر را نشان می دهد. در صنایع خدماتی که ارتباط بین نیروی انسانی و مشتریان به طور رودرو صورت می گیرد اهمیت منابع انسانی کارآمد بیش از سایر بخش ها نمایان می شود.
در میان صنایع خدماتی نیز، هیچ شاخه ای به اندازه گردشگری و کسب و کارهای وابسته به آن، به نیروی انسانی متکی نیست و از همین رو گردشگری را انسان محورترین صنعت خدماتی دانسته اند.
با رشد صنعت گردشگری، بنگاه های گردشگری به جذب نیروی انسانی بیشتر برای پاسخگویی به نیازهای گردشگران و مشتریان روی آوردند. پر واضح است که تنها فراوانی نیروی انسانی نمی تواند ضامن عملکرد خوب برای دستیابی به اهداف این بخش باشد بلکه علاوه بر تعداد، میزان دانش نظری و آشنایی خدمات دهندگان با مهارت های حرفه ای نیز تعیین کننده است، چرا که در گردشگری، کارمندان منابع و محصولات را به تجاربی تبدیل می کنند که در نهایت توسط بازدیدکنندگان به مصرف می رسند و منابع انسانی متخصص، تحصیل کرده، باتجربه و کارآمد می تواند موجب ارائه خدمات با کیفیت و برآوردن رضایت مشتریان شود که این خود زمینه توسعه گردشگری در هر کشوری را فراهم می کند.
بنابراین تدوین و اجرای استراتژی توسعه منابع انسانی صنعت گردشگری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آموزش مهم ترین نقش را در این راستا ایفا می کند. امری که در بیانیه مادرید سازمان جهانی گردشگری (۱۹۹۶) نیز به طور ویژه بر آن تاکید و گفته شد که «صنعت گردشگری به نیروی انسانی شایسته و واجد شرایط نیاز دارد.» در صنعت گردشگری و مولفه های آن، برای برطرف کردن نیازهای نیروی انسانی باید در سطوح مختلف آموزش های لازم ارائه شود.
این آموزش ها به طور کلی به دو دسته آموزش قبل از خدمت و آموزش حین خدمت طبقه بندی می شوند. در کشورهایی که صنعت گردشگری آن ها به سن بلوغ نزدیک می شود نقش منابع انسانی بیشتر مشخص می شود و نقش دولت از دخالت در امور اجرایی به سیاست گذاری و نظارت در این مسیر تغییر می یابد. آمارهای جهانی فاصله بسیار زیادی بین کشور ما و سایر کشورها در بخش گردشگری و نیروی انسانی نشان می دهد. به طور نمونه در شاخص سرمایه گذاری در آموزش و توسعه کارکنان در گردشگری، ایران رتبه ۱۳۴ از میان ۱۴۱ کشور مورد مطالعه گزارش رقابت پذیری مجمع جهانی اقتصاد را داراست.
اگرچه در سال های اخیر به صورت کمی شاهد افزایش تعداد دانشجویان گردشگری و بهبود این وضعیت بوده ایم اما اگر یک برنامه منسجم و سیستماتیک برای پیوند بیشتر بین حوزه علم و عمل گردشگری تدوین نشود، این تلاش ها نافرجام خواهند شد و هیچ تغییری ایجاد نخواهند کرد. به عبارت دیگر گردشگری به عنوان یک علم آکادمیک و یک هنر اجرایی، در کشورمان بیشتر تئوریک دیده شده و از بعد عملیاتی آن غفلت شده است.
از همین رو فارغ التحصیلان این رشته برای جذب و شروع به کار در این حوزه با مشکل «فقدان تجربه در محیط کاری» رو به رو هستند و از توان به کارگیری دانش خود در بعضی شرایط ناتوانند. از طرف دیگر مدیران کسب و کارهای گردشگری نیز برای جذب فارغ التحصیلان این رشته در اکثر مواقع مقاومت نشان می دهند.
بنابراین نیاز است تا سازمان متولی امور و مدیران و سیاست گذاران گردشگری، تدبیری برای جذب بیشتر دانشجویانی که تعدادشان در حال حاضر بیش از ۲۵ هزار نفر است، به این حوزه بیندیشند و این خلأ را در سیکل آموزشی دوره های تحصیلی گردشگری پوشش دهند. شاید توجه بیشتر به معیارهایی که سازمان جهانی گردشگری در رابطه با نظام آموزش گردشگری مشخص کرده در این مسیر کارگشا باشد. طبق نظر این سازمان، نظام آموزش گردشگری باید در برگیرنده اصول زیر باشد:
- انطباق مهارت هایی که در طول آموزش کسب می شود با انتظارات و نیازهای تقاضای گردشگری
- ارائه نظام آموزشی گردشگری روزآمد و مرتبط با زمان حاضر
- تضمین کارایی فردی و جمعی با هماهنگ کردن اهداف آموزشی
- آشنایی کسانی که متقاضی نظام های آموزشی هستند که در واقع قابل دستیابی است
- تضمین حداکثر کارایی از طریق بهینه سازی استفاده از منابع
- ایجاد هدایت کیفی که قادر به رفع نقایض موجود باشد و محتوای برنامه های آموزشی را روزآمد کند
این مقاله توسط ابوالفضل صیامیان گرجی کارشناس ارشد مدیریت گردشگری نوشته شده و در روزنامه فرصت امروز منتشر شده است.
