چند سالی است بحث ارائه آمار گردشگران مطرح شده است. این آمار در ادوار مختلف به صورت های مختلف محاسبه و طبق آن برنامه ریزی انجام شده است. این در حالی است که هنوز ساز و کار مناسبی برای محاسبه آمار گردشگران ورودی و داخلی تعریف نشده است.
سالهاست بر سر ارائه آمار گردشگران ورودی و داخلی مناقشاتی وجود دارد چنانکه چگونگی محاسبه تعداد گردشگران طی سال های گذشته روند طولانی از گمرک ها و مبادی ورودی و نفر-سفر گرفته تا نفر-شب-اقامت را پشت سر گذاشته و همچنان نتوانسته به فرمول یا معادله ای صحیح برای تعداد گردشگران دست یابد.
اندازه گیری آمار در گردشگری از آن جهت اهمیت دارد که از یک سو میزان اهمیت و تاثیر گردشگری در یک ناحیه یا منطقه مقصد گردشگری را ارزیابی می کند و از دیگر سو به اندازه گیری سهم گردشگری در کمک به اقتصاد و جامعه می پردازد. همچنین از طریق دسترسی به آمارهای صحیح می توان برنامه ریزی و توسعه زیرساخت های گردشگری را دقیق تر انجام داد و به بهبود نظام بازاریابی و گسترش فعالیت های گردشگری کمک می کند.
در نهایت می توان گفت، آمارهای گردشگری برای سنجش ارزش، میزان و حجم تقاضای گردشگری در سطوح مختلف مقاصد جهانی و ملی گرفته تا سطح فردی ضرورت دارد. این در حالی است که هنوز نتوانسته ایم ساز و کار مشخصی برای آمار ارائه دهیم.
“سعید امیریان” کارشناس ارشد برنامه ریزی توریسم در این باره می گوید: «آماری که در حال حاضر توسط سازمان میراث و گردشگری در خصوص گردشگری داخلی ارائه می شود معتبر نیست و مبنای آماری ندارد. تنها آماری که در حوزه گردشگری داخلی قابل اتکا است طرح های آماری است که توسط مرکز آمار ایران منتشر می شود. این آمارها نیز به صورت فصلی ارائه می شود و عموما شامل یک یا دو فصل در سال است. مرکز آمار ایران هم هنوز نتوانسته یک آمار منسجم سالیانه از گردشگری داخلی ارائه دهد.»
به گفته او، روش آمارگیری فصلی که توسط مرکز آمار ایران انجام می شود از طریق نمونه گیری خانوارهاست که به طور مثال نمونه ای ۵ هزار نفره از خانوارهای کل کشور را انتخاب می کنند و مراجعه می کنند و با پر کردن فرم هایی به جمع بندی در خصوص انجام سفر در کشور دست می یابند.
معتبرترین آماری که در کشور منتشر می شود از طریق این مرکز است و سایر آمارها غیر قابل استناد است.
به گزارش CHN، با وجود نیاز آشکار به داده های آماری، یکی از بحث هایی که مطرح می شود میزان انطباق و همخوانی داده های گردآوری شده توسط سازمان ها با نیاز کاربران است. گردآوری آماری گردشگری توسط سازمان ها در کنار سنجش گردشگری، روش ها و فرایندهایی را برای گردآوری، تلفیق و تحلیل آمارهای گردشگری فراهم ساخته است.
امیریان همچنین به آمار گردشگران ورودی اشاره می کند و می گوید: «از آنجایی که آمار گردشگران ورودی از طریق مبادی ورودی در نظر گرفته می شود و توسط نیروی انتظامی ثبت می شود و سپس در اختیار سازمان میراث و گردشگری قرار داده می شود، آمار نسبتا معتبرتری است اما این مهم که چه تعداد از این افراد گردشگر هستند و چه تعداد با اهداف دیگری غیر از گردشگری وارد کشور می شوند، قابل ارزیابی نیست. اما آمار معتبری از نظر تعداد ورودی های کشور است.»
با این وجود یکی از برداشت های نادرست این است که تصور می شود، داده های آماری گردشگری گردآوری شده توسط سازمان ها منبع کامل، معتبر و اصلی دستیابی به اطلاعات است. از دیگر سو مشکل دیگر داده های آماری گردشگری موضوع تاخیر زمانی در تولید، ارائه و انتشار آنهاست. بر این اساس می توان گفت، داده های آماری از نظر زمانی با شرایط موجود فاصله دارند.
در واقع بیشتر آمارهای گردشگری بر سنجش تعداد گردشگران وارده تاکید دارد، تعداد سفرها، میزان اقامت شبانه گردشگران، صرف هزینه های گردشگر و مانند این ها بیشتر به صورت کلی یا تقسیم به مقوله هایی همچون سفر تفریحی یا سفر کسب و کار نشان داده می شود.
علاوه بر این، بیشتر منابع آماری انتشار یافته بر اساس روش های مختلف نمونه گیری گیردآوری شده اند و نتایج حاصله تعمیم یافته است. این در حالی است که گردشگران جمعیت های گذرا و بسیار سیاری هستند که رویه های نمونه گیری آماری را با مشکلات روبه رو می سازد. در عین حال متغیر هایی مانند آب و هوا می تواند در شرایط پاسخگویی تاثیرگذار باشد.
با این وجود، آمار در حوزه گردشگری اهمیت بسزایی دارد چراکه بیشتر تصمیمات و برنامه ریزی ها بر این اساس انجام می شود. اما این نکته نیز نباید فراموش شود که گردشگری توسط دولت و فعالان بخش گردشگری به روش های گوناگون مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرد و روش شناختی سازمان های آمار ملی در گردآوری داده های گردشگری از جمله مشکلاتی است که با احتیاط می توان درستی آن را تایید کرد.
