گردشگری رویداد ورزشی یکی از جنبه های مختلف گردشگری است که می تواند درآمدزایی قابل توجهی برای کشور میزبان داشته باشد. هر چند میزبانان مخارجی نیز در این زمینه متقبل می شوند، اما مزایای ناشی از گردشگران وارد شده و نیز تبلیغات و حق پخش تلویزیونی این رقابت ها به اندازه کافی سود در اختیار برگزارکنندگان قرار می دهد که هزینه های مربوط به تامین امنیت، تهیه زیرساخت های لازم از قبیل استادیوم ها و سامانه های حمل و نقل و مواردی از این قبیل را متحمل شوند. یکی از زمینه هایی که معمولا برنامه ریزان رقابت های ورزشی بر آن تاکید دارند و برنامه ریزی ها را پیرامون آن صورت می دهند، جذب گردشگران است.
مهم ترین نوع از انواع رویدادهای ورزشی که می تواند بر درآمدهای ارزی و جذب گردشگر اثر بگذارد، فوتبال است. علاوه بر این، گردشگری رویدادی همچون رقابت های ورزشی می تواند نگرانی های حاصل از کاهش گردشگر یا مشکلات اقتصادی را تا حدودی جبران کند؛ امری که در سال جاری در اروپا و رقابت های یوفا قابل مشاهده است. این نوع گردشگری در ایران نیز می تواند اجرایی شود. اما نخست باید دید رقابت های جهانی ورزشی چه تاثیری در جذب گردشگران داشته اند؟ چه در رقابت های فوتبال یورو و چه در جام ملت های آسیا.
یورو و چشم انداز امیدوارکننده در جذب گردشگر
رقابت های قهرمانی جام ملت های اروپا پس از جام جهانی بزرگ ترین رقابت های فوتبال در جهان به شمار می رود و می تواند برای بسیاری از گردشگران جذاب باشد؛ تا جایی که این رویداد را به شکل مستقیم و از نزدیک پیگیری کنند. علاوه بر این، میزبانی کشوری همچون فرانسه با پتانسیل های فراوان آن به شمار علاقه مندان و گردشگران می افزاید. با این همه در سال گذشته با اوج گیری تهدیدات داعش و انجام چندین عملیات تروریستی در فرانسه، یکی از شریان های اقتصادی این کشور مورد هجوم قرار گرفت. به باور کارشناسان این حملات که منجر به ترس برخی گردشگران از ورود به فرانسه شده بود، می تواند با برگزاری رقابت های یورو ۲۰۱۶ و جذب گردشگران از این طریق مرتفع شود. علاوه بر این، درآمدزایی فرانسه از محل ورود گردشگران از کشورهای مختلف، عواید ارزی این کشور را افزایش خواهد داد و احتمالا ثبات و توانایی برقراری امنیت را به مسافران وارد شده نشان خواهد داد.
یوفا پیش بینی کرده است که درآمدهای این دوره از رقابت ها نسبت به سال ۲۰۱۲ با رشد ۴۳ درصدی رو به رو شود. رقابت های یورو ۲۰۱۶ که در دور یک چهارم نهایی خود قرار دارد، انتظار می رود حدود ۲ میلیارد یورو (معادل ۲.۲ میلیارد دلار) را عاید برگزارکنندگان کند؛ رقمی که نسبت به عواید ۱.۴ میلیارد یورویی که در دوره قبل کسب شده بود، رشد چشمگیری نشان می دهد.
در عین حال، برگزاری چنین رویدادی در حالی که اروپا در شرایط رکودی و بحران طرف تقاضا قرار دارد، می تواند نوعی رانش برای موتور اقتصادی فرانسه باشد. فروش ۲.۵ میلیون بلیت که نسبت به سال ۲۰۱۲ بیش از یک میلیون افزایش داشته، حاکی از افزایش شمار گردشگران این رویداد ورزشی طی این دوره است. علاوه بر این، شواهد از تقویت گردشگری داخلی فرانسه حکایت دارد؛ چه اینکه شماری از گردشگران تنها به دلیل برگزاری رویدادهای ورزشی در شهرهای گوناگون به مناطق مختلف این کشور سفر می کنند. گمانه زنی ها حاکی از این است که در طول ۳۱ روز برگزاری این رقابت و برگزاری ۵۱ مسابقه توسط ۲۴ کشور شرکت کننده، ۱.۵ میلیون بازدیدکننده خارجی بلیت این رقابت ها را خریده اند و در کل انتظار می رود ۷ میلیون بازدیدکننده در مناطق هواداران از داخل این کشور و خارج از آن حضور داشته باشند.
یکی از مسائلی که موجب افزایش اثرات گردشگری در این دوره می شود این است که هر تیم در ۳ شهر مختلف در رقابت های گروهی به میدان خواهد رفت؛ موضوعی که طبعا عواید بیشتری را برای صنعت توریسم این کشور به همراه خواهد داشت. بر همین اساس انتظار می رود مجموع مخارج صورت گرفته در فرانسه، استادیوم ها و مناطق حضور هواداران به ۷۸۸ میلیون یورو برسد.
از سوی دیگر، ایجاد زیرساخت هایی همانند استادیوم ها و بازسازی آن ها برای این رقابت ها موجب اشتغال ۲۰ هزار نفر شده و در کل رقابت ها برای ۹۴ هزار نفر اشتغال زایی شود. از سوی دیگر برآورد می شود اثرات اقتصادی این رویداد که از محل خرید هواداران سفر کرده به این کشور حاصل می شود تا ۱.۳ میلیارد یورو برسد.
تاثیر جام ملت های آسیا بر توریسم استرالیا
علاوه بر یورو، جام ملت های آسیا با توجه به جمعیت این قاره یکی از بزرگ ترین رقابت ها از نظر جمعیت محسوب می شود. در دوره قبلی این رقابت ها که در ژانویه سال ۲۰۱۵ در استرالیا برگزار شد، در مجموع ۵۴۶ هزار نفر از استرالیا (در مدت یک ماه) بازدید کردند؛ این در حالی است که به باور کارشناسان این رقم اندک ناشی از فاصله مکانی این کشور از مراکز تجمع فوتبال دوستان است و همچنین گران بودن این مقصد نیز دلیل دیگری برای این موضع عنوان می شود. مسوولان این کشور معتقدند برگزاری جام ملت های آسیا فرصتی مناسب برای تقویت اعتبار جهانی گردشگری این کشور در اختیار آنها قرار داد.
این در حالی است که در پایان سال ۲۰۱۵ میلادی میزان گردشگران وارد شده به استرالیا از مرز ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر گذشت که نسبت به سال گذشته ۸.۲ درصد رشد نشان می دهد. آمار موجود از گردشگری استرالیا نشان می دهد در ۱۲ ماه منتهی به ژانویه ۲۰۱۵ (که موعد برگزاری رویداد جام ملت های آسیا بود)، سفرهای تفریحی و تعطیلاتی نسبت به همان مدت مشابه سال گذشته ۶.۱ درصد رشد کرده بود.
در همین حال انتظار می رفت این رقابت ۲۳ روزه که بیش از ۳۲ کشور را به خود معطوف کرده بود، با همراهی ۳۰ تا ۵۰ هزار نفر گردشگر خارجی روبه رو شود. گمانه زنی ها حاکی از آن است که تاثیر اقتصادی برگزاری رقابت های جام ملت های آسیا در این کشور به ۲۳ میلیون دلار رسیده باشد. مسوولان کشور استرالیا برگزاری این رویداد بزرگ در این کشور را شوک مناسبی برای بهبود وضعیت گردشگری این کشور ارزیابی کردند؛ علاوه بر اینکه این رقابت ها منجر به قدرت گرفتن مشاغل محلی در مناطق برگزاری بازی ها شد.
نگاهی به ایران
حالا در شرایط حاضر که ایران قصد دارد تعداد گردشگران خود را افزایش دهد، برگزاری رویدادهای ورزشی می تواند عاملی برای معرفی ایران و به نحوی جبران کننده تبلیغاتی باشد که تاکنون چندان نتوانسته است در آن موفق عمل کند. از سوی دیگر برگزاری چنین رویدادهایی با ایجاد زمینه آشنایی گردشگران با ایران می تواند آنها را برای سفرهای آتی به ایران نیز تشویق کند. علاوه بر این، درآمدزایی ارزی را افزایش می دهد و می تواند در رسیدن ایران به هدف جذب ۲۰ میلیون گردشگر خارجی تا سال ۱۴۰۴ کمکی هر چند کوچک کند.
در این میان مهم ترین رقابت هایی که می تواند به جذب گردشگران کمک کند، رقابت های فوتبال در سطوح قاره ای، منطقه ای و ملی است. این ورزش به دلیل محبوبیت بیشتر در میان افراد قاعدتا توان جذب گردشگران بیشتری را نیز دارد که متعاقبا بر توانایی کسب درآمد موثر است. ایران در این زمینه به رغم توانایی ها دچار مشکلات زیرساختی است که امکان میزبانی ایران و استفاده از جذب گردشگران را با اما و اگر مواجه می سازد و همین مسائل تاکنون موجب ناتوانی ایران در برگزاری چنین رویدادهایی شده است.
مهم ترین مشکلات برای میزبانی از رویدادها شامل امکاناتی نظیر هتل ها، حمل و نقل، زیرساخت های ورزشی، مشکلات مربوط به خودپردازها و مسائل نقل و انتقال پولی برای گردشگران خارجی، رقیبان مهم در سطح منطقه ای برای کسب میزبانی و برخی مسائل سیاسی و ناشی از فضای تحریم ها عنوان می شود.
حالا با وجود تمامی این مسائل کارشناسان امیدوارند در شرایط پسابرجام و تسهیل روابط خارجی و نقل و انتقالات حداقل بخشی از این مشکلات رفع شود و ایران تلاش کند تا از مزایای اقتصادی چنین رویدادهایی بهره گیرد؛ رویدادی که می تواند برای توسعه و صلح منطقه ای هم تا حدودی کمک کننده باشد و منابعی مالی برای این مناطق فراهم کند.
