سیدمحمد حسینی اظهار داشت: این اکتشاف در جریان بررسی ها برای ثبت قلعه تاریخی خلچان تفرش در فهرست آثار تاریخی رخ داد و در ارزیابی ها، قدمت آثار کشف شده در این دخمه، حدود ۸۰۰ سال تخمین زده شده و به دوران ایلخانی باز می گردد.
وی افزود: اهمیت اکتشاف این دخمه از این حیث است که نخستین دخمه زرتشتی کشف شده در کشور مربوط به قرن هفتم هجری بوده و در واقع تاکنون هیچ دخمه زرتشتی در کشور مربوط به حد فاصل دوره ساسانیان تا دوره قاجار (حدود ۱۳۰۰ سال) کشف نشده بود.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تصریح کرد: تعدادی قطعات سفالی و ظروف و همچنین ۵۰ تکه استخوان در این اکتشاف به دست آمده که تحقیقات بیشتر در زمینه تعیین دقیق قدمت این آثار در دست بررسی است و کاوش همچنان ادامه دارد.
حسینی بیان داشت: در حال حاضر قدیمی ترین اثر تاریخی شهر تفرش، مسجد ششناو با قدمت ۹۰۰ سال مربوط به دوره سلجوقی و قرن پنجم هجری قمری بوده و دخمه اکتشاف شده اخیر، با ۸۰۰ سال عمر، دومین اثر تاریخی این شهر از نظر قدمت است.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان داشت: نمونه این دخمه ها در کشور تاکنون در شهرهای یزد و شهر ری و سایر شهرها کشف شده اما مربوط به دوران قبل از ورود اسلام و یا بعد از دوره قاجار بوده و دخمه کشف شده در تفرش، نخستین دخمه زرتشتی مربوط به حد فاصل دوره های ساسانی و قاجار است.
وی یادآور شد: دخمه قلعه خلچان تفرش، دومین دخمه تاریخی کشف شده در استان مرکزی است و نخستین نمونه این دخمه در شهرستان خنداب تحت عنوان «یال حوض» قبلا کشف شده که در سال ۸۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
حسینی با اشاره به اینکه دین و مذهب عمده مردم شهر تفرش در دوران ایلخانی، اسلامی و شیعی بوده، خاطرنشان ساخت: مسئله حائز اهمیت در رابطه با این دخمه آن است که نشان از زندگی زرتشتیان در کنار مسلمانان در شهر تفرش در قرون هفتم و هشتم هجری دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی افزود: در ادامه این پژوهش و کاوش، ثبت قلعه خلچان تفرش در فهرست آثار تاریخی ملی و تعیین حریم آن در دستور کار میراث فرهنگی استان مرکزی قرار گرفته است.
گفتنی است در فرهنگ زرتشتی بعد از فوت افراد جسد آنها را در فضای بلند می گذاشتند تا گوشت آن خورده شود و سپس استخوان ها را در محوطه ای دایره ای شکل دفن می کردند که به آن دخمه گفته می شود و اصطلاحا به آن نام برج خاموشی نیز اطلاق می کنند.
تپه قلعه خلچان شهر تفرش دارای یک قلعه تاریخی مربوط به قرن هفتم و همچنین فضایی مدور به عنوان برج خاموشی یا همان دخمه زرتشتی است.
