زمانی که خبر انتشار سند آموزش شهروندی در شهرداری تهران منتشر شد، نگاه ها به سوی تصاویر خیابان هایی که هر روز از مقابل آن عبور می کنیم، نشانه رفت. نگاه های متعجب و در هم رفته ای مردمی که از خود سوال می کردند؛ آیا مفهوم شهروندی با شهرنشینی یکسان است؟ آیا هر کس شهر برای سکونت خود انتخاب کرده و با اتومبیل خود در شهر تردد می کند، راه و رسم شهروندی را می شناسد؟
هوشمند سازی و تشویق رانندگان قانونمدار
تصویر بزرگراه های شلوغ، رانندگانی که در خیابان هایی کم عرض از یکدیگر سبقت می گیرند و در نهایت به هم پرخاش می کنند و آمار قابل توجه جرایم رانندگی می گوید، شهروندی آنهم در حوزه رفتارهای ترافیکی با استاندارهای جهانی فاصله زیادی دارد و هر شهرنشینی شهروند نیست. دغدغه ای که اخیرا معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران به اتفاق مدیرانش را به دور میز نشاند تا بگویند مرز رفتارهای ترافیکی صحیح را در سند آموزش شهروندی باید مشخص شود. جلسه ای که به گفته حاضران شروع جریان فرهنگی است که برای به ثمر رسیدن آن باید مسیر زیادی پیمود و هزاران راه رفته و نرفته را دوباره تجربه کرد.
توسعه کنترل هوشمند در دستور کار معاونت حمل و نقل و ترافیک
مشارکت آگاهانه شهروندان در اداره شهر یکی از اهداف اساسی سندی آموزش شهروندی توسط شهرداری تهران معرفی شده است. سند آموزش شهروندی می خواهد به مردم یاد بدهد هم بتوانند مطالبات خودشان را از مدیریت شهری داشته باشند و هم در راستای شکل گیری یک شهر یاد گیرنده حرکت کنند. با این وصف اصلاح رفتار ترافیکی از عرصه های مهم مشارکت شهروندان برای داشتن شهری بهتر تلقی می شود.
بنا به برخی آمارها خانواده های ایران سالانه ۸۰۰ هزار تصادف را تجربه می کنند؛ آماری که گویای عدم آشنایی و باور رفتارهای استاندار رانندگی است. با وجود این مشکلات دیرینه معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران عملا با کدام راهکارها می تواند برای آموزش ترافیکی به شهروندان گام بردارد؟
سید مهدی میرزایی معاون آموزش سازمان حمل و نقل و ترافیک درپاسخ به این پرسش می گوید: «با این که ایرانی ها معمولا در همه امور با یکدیگر تعارف می کنند اما رفتارهای خشن در حین رانندگی می گوید، تسامح و تساهلی در رانندگی ما ایرانی ها وجود ندارد.» وی توسعه هوشمند سازی را برای برای اصلاح رفتارهای ترافیکی توصیه کرده و می گوید: «اقداماتی مثل توسعه تجهیزات آی.تی.اس و هوشمندسازی یکی از اقداماتی زیرساختی برای اصلاح رفتارهای ترافیکی است که در دستور کار معاونت حمل و نقل قرار دارد. جلوگیری از عبور خودورها هنگام چراغ قرمز و استفاده از دوربین هایی که ورود خودورهای غیرمجاز به خطوط ویژه پیدا می کنند، از اقدامات اصلی ما در حوزه افزایش تجهیزات هوشمند خواهد بود.»
میرزایی تاکید می کند: «کنترل حرکت بین خطوط هم اکنون به دلیل تراکم خیابان های ما توسط پلیس مقدور نیست بنابراین باید در راستای این رفتارها توسط تجهیزات هوشمند که شده که بدون خطا و به شکل دقیق به کنترل رفتارهای ترافیکی بپردازند.»
بسته های تشویق برای تکریم رانندگان قانونمدار
با اینکه بنا به گفته معاون آموزش و برخی کارشناسان خو کردن به کنترل همیشگی و غیرفردی از مزایایی توسعه تجهیزات آی.تی.اس در کنترل شهر و تکنیک اولیه احترام به قوانین رانندگی است اما آیا تنبیه و جریمه رانندگان تنها راه بهبود رفتارهای ترافیکی شهروندان است و بسته های تشویقی دراین جا کاربرد ندارد؟ حجم شهروندانی که تلاش می کنند تجهیزات هوشمند را نیز دور بزنند؛ می گوید تنبیه و جریمه برای اصلاح رفتارهای ترافیکی کافی نیست.
میرزایی معاون آموزش سازمان حمل و نقل ترافیک در پاسخ به سوالی مبنی بر ضرورت برنامه های تشویقی شهروندان قانونمدار می گوید: «شهرداری پیشنهادهای در جهت تشویق و تکریم رانندگان ملتزم به قانون به شورای حمل و نقل ترافیک ارائه کرده است که در کشورهای پیشرفته دنیا به کار گرفته می شود. طرح اچ.او.وی در همه جای دنیا امتحان شده است. در روش تشویقی به خودورهایی که بالای سه نفر سرنشین دارند می توانند در خط عبور کم ترافیکی تردد کنند. این روش نوعی تسهیلات مازاد حمل ونقلی برای مشارکت مردم در استفاده از خودورهای مشترک است.»
به گفته میرزایی این پیشنهاد توسط شهرداری تهران به شورای عالی ترافیک ارائه شده ودر صورت تصویب می تواند در انگیزه شهروندان برای احترام به قانون موثر واقع شود.
ضرورت مدیریت طرح وروزانه هفتگی
شبکه خطوط حمل و نقل عمومی در تهران هنوز تکمیل نشده است و شاید به همین دلیل ست که اعتماد مردم در هنگام ضرورت به شبکه حمل و نقل درون شهری کافی نیست. این دلیل به همراه برخی سو استفاده ها نظیر خرید آرم ترافیک هفتگی و کار کردن با اتومبیل شخصی، بر تراکم غیرضروری اتومبیل ها در طول شهر می افزاید. واقعیت های شهر تهران آنی نکته را نشان می دهد که خرید و فروش آرم های روزانه وهفتگی برای کارهای ضروری شهروندان لازم است اما برای جلوگیری از سو استفاده و رفتارهای ناصواب راهکارهایی وجود دارد.
معاون آموزش سازمان حمل ونقل ترافیک به برخی از این رفتارها اشاره کرده و می گوید: «طرح های روزانه و هفتگی برای استفاده ضروری شهروندان پیش بینی شده است اما برای جلوگیری از سو استفاده های احتمالی باید سامانه هایی برای کنترل دریافت کنندگان طرح های ترافیکی روزانه وهفتگی اعمال کرد.» وی تاکید می کند خودورهایی که تواتر بالایی در ثبت نام طرح های روزانه و هفتگی دارند باید مدت بیشتری در صف خرید طرح مانده و یا حذف شوند.» وی تاکید می کند زیر ساخت های لازم مثل طراحی سامانه و پردازش اطلاعات برای این ماجرا ضروری است.
اصلاح رفتارهای ترافیکی در سایه تعامل دستگاهای مرتبط
جعفر تشکری هاشمی آموزش رانندگان حمل و نقل عمومی و آموزش مربیان آموزشگاه های رانندگی را نیز در زمره برنامه های معاونت حمل ونقل برای اصلاح رفتارهای ترافیکی معرفی کرده است. برنامه های معاونت حمل و نقل ترافیک اگرچه دارای نکات مثبتی است اما برای به عملیاتی شدن نیازمند حمایت دستگاه های دولتی مثل وزارت کشور، پلیس راهور و تبلیغات موثر رسانه هاست. تجربه سال ها مدیریت شهری گویای آنست که عدم همکاری و همیاری دستگاه های مرتبط در اجرای برنامه های، شهروندان را روز به روز با مفهوم حقوق شهروندی ناآشنا و وظایف شهروندی دورکرده و آن ها به شهرنشین هایی مبدل کرده است که در هنگام رانندگی سعی در زیر پا گذاشتن قانون دارند و رانندگی را راهی برای تخلیه خشم های برنامه هایی که اگر با همت دستگاه های مرتبط اجرایی نشوند، نه تنها شهروندان را آموزش نمی دهند بلکه پایبندی شهروندان به قوانین موجود را نیز کم اثر می کند.
