سفر پیوسته با ترس و نگرانی همراه است؛ ترس از ورود و اسکان در محیط های ناآشنا، تاخیر در حرکت وسایل نقلیه و از دست دادن مسیرهای بعدی، ابتلا به بیماری، وقوع حوادث و رخدادهای غیرمترقبه و ده ها عامل دیگر که همگی موجب نگرانی و دلهره مسافر می شود. از این رو تامین امنیت جانی و مالی، زدودن بیم از خاطر مسافر و اطمینان وی از جبران خسارات احتمالی، گردشگر را هنگام سفر آسوده خاطر می کند.
در حال حاضر آسان ترین شیوه برای اطمینان گردشگر از جبران خسارات احتمالی، بیمه حوادث، بیمه درمانی مسافر و نیز بیمه سفر، پذیرفتن مسوولیت جبران خسارات حاصل از تاخیر پروازها و سرقت یا از بین رفتن اموال همراه مسافر است.
کشورهای اروپایی و شرق آسیا که میزبان بیشترین میزان گردشگر هستند، در این صنعت بسیار پیشرفته اند و گردشگر هیچ گونه دغدغه ای بابت ارائه خدمات بیمه ای ندارد. اما از آنجا که صنعت توریسم در جمهوری اسلامی ایران صنعتی نوپاست، بیمه گردشگری نیز هنوز جای خود را در این صنعت باز نکرده است.
بند ژ ماده ۱ آیین نامه اجرایی ماده ۹۱ قانون برنامه چهارم مصوب دی ماه ۱۳۸۶، بیمه نامه اتباع خارجی را چنین تعریف می کند: «بیمه اتباع خارجی، قرارداد بیمه ای است که اتباع خارجی با یکی از سازمان های بیمه گر ایرانی یا خارجی مورد تایید دولت جمهوری اسلامی ایران تنظیم کرده اند.»
مواد ۱۳ و ۱۴ آیین نامه مذکور سازمان های مسوول پیگیری و تدوین دستورالعمل این قانون را مشخص کرده است. سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز برای اجرایی شدن این آیین نامه، فراخوانی به شرکت های بیمه عامل ارسال کرده و سهم بیمه هر یک از آنان را پیشنهاد کرده است. در اقدامات سازمان مذکور هزینه های بخشی از بیماری ها و تامین بخشی از هزینه های حوادث طبیعی و غیرمترقبه در نظر گرفته شده است.
در همین راستا نیز سال گذشته «شیوه نامه ارائه خدمات بیمه ای به گردشگران» تدوین و با هدف تامین حقوق گردشگران از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به تمامی استان های کشور ابلاغ شد.هدایت و نظارت بر شرکت های بیمه در کشور براساس بند ۱ ماده ۵ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری (مصوب ۱۳۵۰)، به عهده بیمه مرکزی است.
بیمه سفرهای داخلی
شرکت های خدمات مسافری و گردشگری با اخذ بیمه مسوولیت برگزارکنندگان تورها، کلیه شرکت کنندگان در تورهای علمی، سیاحتی و زیارتی را بیمه می کنند تا چنانچه در طول برگزاری تور، مسافران دچار حادثه ای شده و مسوولان تور مقصر شناخته شوند، بیمه گذار خسارت را جبران کند. این تعهد شامل پرداخت غرامت فوت، نقص عضو، پرداخت هزینه های پزشکی و… است.
شرایط عقد قرارداد، اعم از ذکر موارد استثنا مانند بروز حادثه برای گردشگر در اثر وقوع بلایای طبیعی یا ظرف زمانی اعلام رخداد به بیمه گر، در متن بیمه نامه ها درج می شود.
بیمه سفرهای خارجی
بیمه مسافران ایرانی که عازم خارج از کشور هستند، بنا به اجباری بودن آن برای صدور روادید کشور مقصد، از قابلیت اجرایی بالایی برخوردار است. شرکت های بیمه داخلی با برخی از شرکت های بیمه خارجی، نظیر شرکت امدادرسان آکسا قرارداد همکاری دارند. اشخاصی که قصد مسافرت به خارج از کشور را دارند تحت پوشش این گونه بیمه ها قرار می گیرند. خدمات موضوع این بیمه، در بیمه نامه ها قید شده است.
بدیهی است میزان جبران خسارت، متناسب با حق بیمه ای است که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد. این خدمات به وسیله شبکه بین المللی شرکت مذکور تضمین و ارائه می شود؛ خدماتی نظیر پرداخت هزینه های پزشکی، بازگرداندن جسد در صورت فوت بیمه شده به کشور مقصد، کمک های حقوقی، جبران خسارت تاخیر حرکت هواپیما، بازیابی چمدان مفقودشده، تحویل نگرفتن چمدان های کنترل شده، حواله وجه نقد، فقدان گذرنامه (گواهینامه رانندگی و شناسنامه) بیمه گذار در خارج از کشور و هزینه های دعاوی حقوقی.
بیمه سفر گردشگران ورودی به ایران
بند د ماده ۹۱ از فصل هفتم قانون برنامه توسعه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران درخصوص بیمه اتباع خارجی تصریح می کند تمام اتباع خارجی به محض ورود به کشور باید بیمه باشند یا به طور اجباری در ایران بیمه خدمات درمانی بگیرند.
براساس آیین نامه ماده یادشده که در کمیسیون اجتماعی دولت تصویب و ابلاغ شده است، هر مسافر خارجی که به ایران وارد می شود باید بیمه خدمات درمانی داشته باشد. در صورتی که تبعه خارجی بیمه درمانی مورد قبول سازمان های بیمه گر داخلی را داشته باشد، می تواند همان بیمه نامه را ارائه کند ولی در غیر این صورت باید در ایران بیمه شود.
اتباع خارجی مقیم، با معرفی وزارت امورخارجه یا وزارت کشور در یکی از سازمان های بیمه گر داخلی، بیمه می شوند. تفاوت بیمه این افراد با ایرانیان این است که کل سرانه بیمه فرد خارجی باید به وسیله خود او به سازمان بیمه گر پرداخت شود و دولت هیچ سهمی از سرانه درمان او را نمی پردازد.
گردشگران خارجی از کشورهای توسعه یافته، به دلیل فرهنگ شکل گرفته و اعتمادی که نسبت به بیمه دارند، خود به صورت داوطلبانه و بدون هیچ گونه اجباری، سفرشان را بیمه می کنند. اما باید در نظر داشت که بیشترین گردشگران ایران را مسافرانی از کشورهای همسایه یعنی عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای میانه تشکیل می دهند که غالب آنها نیز بدون بیمه نامه وارد ایران می شوند.
