امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین صنایع توسعه پایدار، فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کلانشهرها و مادر شهرهای جهانی از جمله کلانشهرهای ایران بوجود می آورد. این صنعت در ساختارهایِ فضایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر پسامدرن در جامعه حال حاضر شهری ایران بسیار با اهمیت است؛ بر اساس چنین ویژگی، امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی و تفریحی مدرن یکی از اهداف مهم برنامه ریزان مدیریت کلان شهرهای جامعه در حوزه گردشگری شهری است.
توسعه گردشگری شهری با ارتقای ابعاد کمی و کیفی با حداکثر بازده یکی از مهم ترین فعالیت های عمده مدیریت اجرایی شهرها در عصر حاضر است. وجود جاذبه های متنوع در شهرها چون اماکن تاریخی، فضاهای سبز، مراکز فرهنگی امکانات ورزشی، تسهیلات مهمان نوازی، مراکز خرید و بازارها و … جزء پارامترهای مهم شکل گیری گردشگری شهری می باشد. می توان گفت محرک اصلی گردشگری، اختلاف فرهنگ هاست. فرهنگ با نفوذ پرتوان خود، می تواند ماهیت، هدف، ساختار و کارکرد گردشگری را توضیح دهد.
گردشگر و میزبان دارای فرهنگ و الگوهای اجتماعی متفاوتی هستند و در زمان گردش با هم تعاملاتی دارند. تأثیرات فرهنگی و اجتماعی آن ها بر یکدیگر دارای اهمیت ویژه ای است. گردشگری نقش مهمی در ایجاد تغییرات فرهنگی دارد، هم باعث رواج و تقویت عناصر فرهنگی مثبت می شود و هم ناهنجاری اجتماعی در یک فرهنگ را ایجاد می کند. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، یعنی در آنجا که شکل های دیگر اقتصادی مثل تولید یا استخراج از نظر اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارند، به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می شود.
امروزه گردشگری در محیطی صورت می گیرد که متشکل از انسان و ویژگی های طبیعی است. محیط انسانی متشکل از عوامل و فرایندهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. گردشگری مذهبی به عنوان یکی از راهکارهای بسط توسعه و تبادل فرهنگی و تعامل اجتماعی میان اقوام و ملت ها امروزه آثار و برکات زیادی را برای هر جامعه ای می تواند داشته باشد، با توجه به اینکه مذهب نقش مهم و برجسته ای در شکل گیری بسیاری از شهرهای ایران داشته است. می توانیم از این پتانسیل مذهبی استفاده کنیم و بتوانیم صنعت گردشگری را توسعه دهیم. گردشگری مذهبی در زمره قدیمی ترین و پررونق ترین گردشگری های گذشته و حال سراسر جهان قرار دارد که دشواری های اقلیمی یا بدی آب و هوا نیز مانع آن نمی شود و قدمت آن، به قدمت خود فرهنگ دینی می رسد.
توریست مذهبی، گردشگرانی فرهنگی هستند که برای زیارت اماکن، آثار، یادمان های مذهبی، انجام اعمال مذهبی و دینی، ترویج و آموزش و گذران اوقات فراغت در مکان ها و مراکز مذهبی جهان سفر می کنند. اگر بخواهیم صنعت توریسم برای منطقه منبع درآمد خوبی باشد، باید ارگان های مختلف حمایت لازم را جهت توسعه صنعت توریسم به عمل آورند و برای امنیت گردشگران و تبلیغات صحیح اهمیت زیادی قائل شوند.
پدیده گردشگری در تمام نقاط جهان یکی از مهم ترین مولفه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به حساب می آید و در شرایط زندگی جمعیت ها و شرایط مکان ها تاثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد، چراکه این صنعت با گستردگی و میان رشته ای بودن خود توانسته است بخش اعظمی از رفتار های اقتصادی انسان امروز را تحت تاثیر قرار دهد. تنوع در اشکال گردشگری از یک سو، و از سویی دیگر افتراق مکانی و تفاوت های مکان ها از نظر جغرافیایی، موجب ظهور تکنیک های گوناگون در برنامه ریزی و توسعه گردشگری مناطق و مکان های مختلف شده است.
صنعت گردشگری نوعی سرمایه گذاری غیرمستقیم خارجی در داخل کشور است و در کلیه بخش های اقتصادی، اثرهای توسعه و پیشرفت دارد. به همین دلیل برنامه ریزی دقیق توسط متخصصان عامل مهمی برای دستیابی به موفقیت در بخش گردشگری برای هر کشور می شود.
صنعت توریسم ارتباط تنگاتنگی با صنایع دیگری مانند هتلداری، حمل و نقل، آژانس های مسافرتی، صنایع دستی، رستوران داری، صنایع غذایی، کشاورزی و … دارد. اصلی ترین کارکرد این صنعت کسب درآمدهای ارزی، توزیع مجدد درآمدها، ایجاد زمینه اشتغال، فروش کالاها و خدمات مورد نیاز گردشگران و به ویژه صنایع دستی توسعه حمل و نقل و رونق اقتصادی می باشد.
