استان لرستان به واسطه قرار گرفتن در میان رشته کوه های زاگرس و همچنین دارا بودن زمینه مهم و استعدادهای خدادادی همچون آب و خاک مناسب از دیرباز به عنوان محلی امن برای اقوام بشری محسوب می شده است.
شهر خرم آباد نیز با واقع شدن در دره ای به همین نام از زیستگاه های مهم و قدیمی زاگرس میانی محسوب می شود که در دوران مختلف شاهد حضور و حکمرانی طوایف و قبایل فراوانی بوده است. خرم آباد به عنوان مرکز استان لرستان از جاذبه های طبیعی و گردشگری فراوانی برخوردار بوده و در این میان جاذبه های باستانی این شهر بر ارزش و اهمیت شهرنشینی در مرکز استان لرستان می افزاید.
خرم آباد؛ سرزمینی کهن از هزاره سوم پیش از میلاد
به گزارش ایرنا، کارشناس ارشد باستان شناسی لرستان در خصوص قدمت تاریخی دره خرم آباد می گوید: بنا بر پژوهش های باستان شناسی و متون کهن، هسته اولیه شهرنشینی شهر خرم آباد در تپه ماسور مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد بوده است.
عطا حسن پور افزود: در دوره های بعد از ساسانی و اوایل اسلام نیز در قسمت جنوبی شهر خرم آباد، شهری به نام شاپورخواست شکل گرفته که برخی از آثار آن در دوران امروزی نیز به چشم می خورد. شهر فعلی خرم آباد نیز متشکل از محله های قدیمی پشت بازار، درب دلاکان و دیگر محلات است که اغلب این محلات در دوران صفوی شکل گرفته و آثاری از دوره قاجار در این محلات به چشم می خورد.
وی با اشاره به قدمت آثار این شهر نیز اظهار داشت: آثار و اشیای تاریخی این شهر نشان دهنده فرهنگ و تمدن یک قوم در مرکز استان لرستان است که بر اساس یافته های باستان شناسی فرهنگ و تمدن کهنی در این منطقه دیده می شود. قلعه آجری فلک الافلاک نیز یکی از آثار دوره ساسانی است که بارها و بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و در برخی از دوره های زمانی به عنوان قلعه، بارو و یا دژ حاکم و یا بزرگان شهر مورد استفاده و بهره برداری قرار گرفته است.
فلک الافلاک، نمادی از یک زندگی یک تمدن
فلک الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه ای تاریخی در مرکز شهر خرم آباد در استان لرستان است که با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می شود. این بنا بر فراز تپه ای مشرف به شهر خرم آباد و در نزدیکی رودخانه، در مرکز شهر قرار گرفته و چشم گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون این شهر می باشد. تاریخ ساخت این قلعه به دوره ساسانیان باز می گردد و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه فلک الافلاک به عنوان نگین انگشتری شهر و استان لرستان از اهمیت تاریخی بالایی در لرستان برخوردار بوده و در بسیاری از نمادهای فعلی لرستان از نماد این قلعه به نام لرستان یاد می شود. قلعه فلک الافلاک به عنوان یکی از جاذبه های دیدنی شهر خرم آباد سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. این دژ تاریخی و فرهنگی در سال های گذشته به دلایل مختلفی با خطر تخریب مواجه بوده که بارها از سوی کارشناسان و صاحب نظران مورد بررسی قرار گرفته است.
قرار گرفتن قلعه فلک الافلاک در وسط شهر خرم آباد نیز موجب شده تا بخش های از این قلعه تاریخی در حیطه پادگان نظامی، بازار و دانشگاه لرستان قرار گیرد که با تلاش های انجام شده در سال های گذشته بخش هایی از این قلعه آزادسازی شده است.
در سال ۷۰ و در جریان سفر مقام معظم رهبری به استان لرستان، موضوع آزادسازی قلعه فلک الافلاک نیز مورد بررسی قرار گرفت که در سال های گذشته نیز استفتاء ایشان، رای بر رهاسازی و آزادسازی حریم این بنای تاریخی را صادر کرده بودند. در دولت اصلاحات نیز مصوبه دولت برای آزادسازی حریم قلعه به تصویب دولت و مجلس شورای اسلامی وقت رسیده بود که متاسفانه این مصوبات تاکنون به اجرای کامل نرسیده است.
از این رو در گام نخست، استحکام بخشی و در گام دیگر آزادسازی قلعه فلک الافلاک به مطالبه جدی لرستانی ها تبدیل شده است. طرح آزادسازی حریم قلعه و از سوی دیگر استحکام بخشی این اثر تاریخی به عنوان مطالبه ای محسوب می شود که نیازمند صرف هزینه های هنگفت از محل اعتبارات ملی و استانی و همچنین همکاری بین بخشی است.
استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک ۵۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری لرستان گفت: تکمیل طرح استحکام بخشی به قلعه تاریخی فلک الافلاک نیازمند ۵۰ میلیارد ریال اعتبار است.
غلامرضا سلیمانی افزود: تاکنون نیز ۳۰ درصد از عملیات استحکام بخشی این اثر تاریخی انجام شده است. ۲۵ میلیارد ریال برای طرح ساماندهی قلعه فلک الافلاک اختصاص داده شده که تاکنون ۵۰ درصد آن تخصیص یافته و در حال حاضر کار مرمت سربازخانه و ساختمان دژبانی و ساماندهی محوطه باغ گلستان پایان یافته است.
وی تصریح کرد: ادامه روند کنونی نیز مستلزم تعیین تکلیف سربازخانه است که مقرر شده مزایده این محل به زودی انجام شود که در صورت تعیین تکلیف سربازخانه، مابقی طرح استحکام بخشی نیز اجرا می شود. یک تیم کارشناسی نیز، کار ارزیابی عرصه و اعیان مهمانسرای ارتش و قیمت گذاری آن را انجام می دهند که در صورت اجرا ۵۰ درصد اعتبار مورد نیاز استحکام بخشی از طریق سازمان مرکزی میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری تامین می شود.
اختصاص ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای آزادسازی قلعه فلک الافلاک
استاندار لرستان نیز از اختصاص ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار آزادسازی قلعه فلک الافلاک خبر داد و گفت: در رایزنی ها انجام شده مقرر شده بود این میزان اعتبار امسال ابلاغ شود که مبلغ ۱۱۰ میلیارد ریال از این میزان ابلاغ شده است. نسبت به ابلاغ ۹۰ میلیارد ریال اعتبار مابقی نیز قول مساعد داده شده و در صورت تخصیص این میزان، مجموع ۲۰۰ میلیارد ریال به صورت یکجا هزینه خواهد شد.
وی آزادسازی حریم قلعه تاریخی فلک الافلاک را از مطالبات مردم و مدیریت اجرایی استان دانست و تصریح کرد: در سفر رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به استان، قول مساعد در خصوص تامین اعتبار آزادسازی حریم قلعه داده شده و با پیگیری های انجام شده هم اکنون ۲۰۰ میلیارد ریال در این خصوص ابلاغ شده است.
حریم قلعه آزاد می شود
معاون برنامه ریزی و سرمایه گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز اردیبهشت امسال در سفر به خرم آباد گفت: حریم قلعه تاریخی فلک الافلاک در سال ۹۴ به طور کامل آزادسازی می شود.
سعید شیرکوند در حاشیه کنفرانس بین المللی فرصت های سرمایه گذاری لرستان افزود: با انجام مذاکراتی که با سپاه و ارتش در زمینه ساختمان های این نهادها در حریم قلعه فلک الافلاک صورت گرفته در سال ۹۴ حریم این قلعه تاریخی آزاد می شود. مشکلاتی در زمینه بناهای موجود در حریم قلعه وجود دارد که میراث فرهنگی سعی در رفع آن ها داشته و تعیین شده است که کدام بناها تخریب و کدامیک به دلیل ارزش تاریخی حفظ و باقی بماند.
طرح استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک ۱۸ ماهه انجام می شود
مدیر پایگاه پژوهشی محوطه قلعه فلک الافلاک نیز گفت: طرح استحکام بخشی قلعه در صورت تخصیص اعتبار درمدت ۱۸ ماه انجام می شود.
احمد نصراللهی افزود: در سال های گذشته بخشی از طرح استحکام بخشی این اثر تاریخی انجام شده که متاسفانه به دلایل مختلفی از جمله کمبود اعتبار نیمه کاره رها شده است. بر اساس طرح پیشنهادی مشاور پروژه این اثر تاریخی توسط ۳۶ پایه به صورت کمربند حفاظتی می بایست استحکام بخشی شود که تاکنون تنها ۱۰ پایه از آن کامل شده است.
وی اضافه کرد: با تخصیص اعتبار برای استحکام بخشی این طرح و ابلاغ اعتبار برای تکمیل طرح استحکام بخشی ۱۸ ماه نیاز است تا بتوان پایه های این طرح را در ۳۶ پایه مختلف استحکام بخشی کرد. وی با اشاره به اهمیت اجرای طرح استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک اظهار داشت: با اجرای این طرح می توان تا حدود زیادی از این اثر تاریخی در برابر حوادث طبیعی و یا ریزش جلوگیری کرد.
نصراللهی در ادامه با اشاره به برنامه ریزی انجام شده برای حفاظت اضطراری از قلعه نیز افزود: با برنامه ریزی انجام شده در ۶ ماهه آینده طرح حفاظت یکی از برج های اصیل قلعه (۱۲ برجی) اجرایی می شود.
با این حال قلعه تاریخی فلک الافلاک همچنان در معرض حوادث طبیعی بوده باید با تسریع در اجرای طرح استحکام بخشی این قلعه از این میراث ملی حفاظت کرد.
گفتنی است بر اساس اسناد پایگاه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در سال ۹۳ استان لرستان ۱۸۵ بار لرزیده و این در حالی است که در سال جاری نیز این استان تاکنون ۱۶۰ بار لرزیده است. قرار گرفتن در گسل مرکزی زاگرس، وجود بادهای موسمی، بارش باران و برف در این شهر و قرار گرفتن قلعه فلک الافلاک در تپه ای خاکی در مرکز شهر خرم آباد بر خطرات تخریب و آسیب دیدن این اثر تاریخی افزوده و جا دارد مسوولان امر با سرعت بیشتری برای استحکام بخشی این طرح اقدام کنند.
