رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس با اشاره به فاصله زیاد ما با وضعیت مطلوب کتاب خوانی، گفت: اگر برخی می گویند تحولان تکنولوژی باعث دوری از کتاب شده، چرا این موضوع در غرب که زادگاه آن است باعث دوری از کتاب نشده است؟
به گزارش مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس؛ در مراسم هفته پژوهش که با عنوان «نقش های نو برای کتابخانه ها در پشتیبانی از پژوهش» و با حضور استادان، پژوهشگران و کتابداران در مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس برگزار شد کوروش کمالی سروستانی رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس ضمن بررسی وضعیت پژوهش و کتابخانه گفت: به روایتی می توان تاریخ فرهنگ را به دو دوره تقسیم کرد: دوره پیش از نشر کتاب و دوره پس از آن. چراکه فرهنگ آمیزه ای از شناخت، باور، اخلاق، هنر، قانون و سنت است که هر عضو جامعه آن را کسب و با آن زندگی می کند و توسعه فرهنگی، توسعه همه این فضیلت هاست.
او افزود: فرهنگ به ما هویت می بخشد و متمایز می کند. فرهنگ روابط اخلاقی و خلاق را در میان مردم رواج می دهد. فرهنگ تمدن ساز و عصاره تلاش آدمی است از هبوط تا کنون. و به همین دلیل است که ما در این روزگار به توسعه فرهنگی به عنوان شاهراه توسعه پایدار می اندیشیم.
کمالی اظهار کرد: ما نیازمند تعادل فرهنگی هستیم. تعادل فرهنگی بر «اعتقادات»، «تاسیسات و تجهیزات و کالاهای فرهنگی» و «سازمان و نهادهای اجتماعی» استوار است. ایجاد رابطه متوازن در بین این سه بخش با برنامه ریزی آگاهانه، عالمانه و کارکردی و جدیت در اجرای آن می تواند یاری بخش ما در توسعه فرهنگی باشد. توسعه ای که بیش و پیش از توسعه اقتصادی و سیاسی در روزگار ما اهمیت یافته است. اگر در روزگاری نه چندان دور، اندیشمندان بر سر تقدم اقتصاد و سیاست، اختلاف نظر داشتند، اما امروز با رشد تکنولوژی و آگاهی اجتماعی، توسعه فرهنگی به عنوان مقدمه توسعه پایدار شناخته شده است.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس افزود: توسعه پایدار زمانی تحقق می یابد که علم به فرهنگ تبدیل شود و دستاوردهای علمی زمانی به صورت پدیده ای فرهنگی درمی آید که از طرف جامعه جذب شود و به بخشی از شیوه زندگی مردم تبدیل شود. خرد و آزادی دو گوهر دردانه زندگی آدمی است که با دانش و بینش و آفرینش به دست می آید و کتاب به عنوان عصاره اندیشه ناب انسان ها و نتیجه پژوهش و تفکر در توسعه و شکوفایی فرهنگی و فراچنگ آوردن خرد و آزادی، نقش بسیار عمده ای دارد. از این روست که اگر ما به حفظ، گسترش و تعالی فرهنگ دینی، ملی و توسعه فرهنگی می اندیشیم، باید به کتاب بیندیشیم.
کمالی گفت: شهروندان فرهنگی، خواندن، فهمیدن و آفریدن را پیش شرطی انکارناپذیر برای دانش توسعه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می دانند. از دانش است که بینش زاده می شود و از فحوای بینش است که کنش آغاز می شود و کنشگر اجتماعی آگاهانه در تعالی کشور می کوشد و خرد و آزادی را دستمایه رفاه و شادی و آرامش و آسایش قرار می دهد. اگر در روزگار ما دانایی، توانایی است و کتاب ، کانون تفکر و تمدن و گنجینه دانایی است، توسعه کتاب خوانی، توسعه توانایی است. از آنجا که کتاب یادگار کشف و تجربه و نوگستری است و در شکل گیری فرهنگ جامعه بشری سهمی عظیم دارد و انس با آن، دل انگیز و آموزنده است، باید در عرصه توسعه و گسترش فرهنگ کتاب خوانی از شعارهای کلیشه ای بگذریم و به برنامه ها و راهکارهای علمی و عملی بپردازیم.
او در ادامه بیان کرد: اگر چه در استراتژی توسعه فرهنگی، کتاب خوانی جایگاه ویژه ای دارد، اما برای همه ما روشن است که در ایران وضعیت کتاب خوانی با وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد. برخی بر این باورند که یکی از عوامل اصلی این موضوع، وجود رسانه های رقیب و تحولات تکنولوژی روزگار ماست، اما هنوز پاسخ یک سوال باقی می ماند؛ چرا این تحولات و دستاوردهای علمی در کشورهای غربی که زادگاه این تکنولوژی هستند، چندان اثر نداشته و در آنجا هنوز کتاب خوانی رونق دارد؟
این پژوهشگر گفت: در ایران بین تولید کتاب و مصرف آن، فاصله ای جدی وجود دارد که به جز کیفیت کتاب ها که شرط لازم خواندن است، تبلیغ و ترویج، دارای برنامه روشن و تاثیرگذاری نیست. چرخه تولید، توزیع و مصرف کتاب در ایران امروز، چرخه کم سرعت و ناکارآمدی است. سرعت بخشیدن به این چرخه، به غنای فرهنگ کتاب خوانی می انجامد. ما برای انس با کتاب، نیازمند «سیاست ملی کتاب» هستیم؛ سیاستی که پدیدآورندگان، ویراستاران، ناشران، کتاب فروشان، کتابداران، کتاب خوانان و مدیران دولتی و خصوصی را دربرگیرد و روابط آنان را بر مبنای راهبردهای سیاست ملی کتاب تعریف کند. سیاستی که به تشویق آفرینش آثار، حمایت از حقوق پدیدآورندگان، معافیت های مالیاتی، تسهیلات اعتباری، تدابیر تشویق کننده، تقویت پخش ملی و شبکه های توزیع و فروش، توسعه کتابخانه ها و پرورش نیروهای انسانی حرفه ای در همه بخش ها بینجامد و موجب شود که کتاب های غنی و زیبا با ارزان ترین قیمت در دسترس همه مردم جامعه قرار گیرد.
کمالی گفت: کتاب خوان آخرین حلقه از زنجیره تولید کتاب است، اما بدون او تمام فرایند آماده سازی کتاب بی معنا می شود. به همین دلیل باید با ایجاد تقاضا و فراهم آوردن زمینه های لازم «کتاب خوان» را مورد توجه و حمایت مادی و معنوی قرار داد. ساخت کتابخانه ها و قرائت خانه های استاندارد، چاپ کتاب های زیبا، پرمحتوا و ارزان، ترویج و تبلیغ کتاب خوانی و پرورش کتابداران هوشمند، برخی از راه حل های کوتاه مدت است. در این چرخه، کتابداران نقش بی بدیلی دارند. کتابداران آگاه، سرزنده، باحوصله و مهربان می توانند پیوندی ماندگار میان کتاب و کتاب خوان را رقم زنند و روند پژوهش کتابخانه ای را تعالی بخشند. کتابداران می توانند مکمل کارگشای فضاهای آموزشی بی تعقل و ملالت آور امروز ما باشند. فضایی که بر حافظه و تقلید و تکرار استوار است با راه گشایی کتابداران دقیق، عمیق و پویا می تواند به تحقیق و کشف و نوگستری و نوآوری و حداقل به آگاهی و آزادی بینجامد و اینجاست که یکی از ضرورت های توسعه فرهنگی توجه مادی و معنوی به کتابداران، این کارگزاران بی مدعای فرهنگی است.
همچنین در این مراسم دکتر رحمت الهب فتاحی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ضمن بررسی تحولات فرهنگی و اجتماعی دوران ما گفت: در روزگار ما کتابداران باید از پشت میز در درون مجموعه و کنار مراجعه کننده قرار گیرند و با استفاده از دستاوردهای فناوری جدید، از همه امکانات برای آشتی مردم با کتابخانه استفاده کنند.
این همایش با همکاری انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران شاخه فارس، مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، نهاد کتابخانه های عمومی فارس و معاونت پژوهشی آستان شاهچراغ (ع) در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد.
