دوره 28ام نمایشگاه کتاب تهران هم تمام شد. هر سال بر فضای نمایشگاهی، عنوان کتاب ها، شمار بازدیدکنندگان، میزان فروش و … افزوده شده است، اما این ساز و کار منجر به تضعیف عرضه و دسترسی راحت کتاب در شهرهای مختلف ایران شده است.
تا وقتی که دولت اعتبارات هنگفتی را برای برگزاری سالانه نمایشگاه کتاب تهران هزینه می کند، عملا در بر همین پاشنه می چرخد و شبکه پایدار توزیع کتاب در ایران شکل نخواهد گرفت و چند هزار ناشر ایرانی به صرافت گسترش ویترین های کتاب و افزایش شمار کتاب فروشی ها در شهرهای مختلف ایران نخواهند افتاد. از این منظر کلی نمایشگاه کتاب تهران مانند همه ادوار گذشته دستاوردی غیر از تضعیف سیستم توزیع کتاب نداشت. از منظری دیگر در فضایی که به تعبیر معاون فرهنگی وزیر ارشاد شرایط برای جراحی عمیق فراهم نیست، لابد باید برگزاری نمایشگاه را مغتنم شمرد!
این دوره از نمایشگاه هم در مصلای بزرگ تهران برگزار شد و بیش از چند هزار ناشر در بخش های مختلف عمومی، دانشگاهی، آموزشی، کودک و نوجوان ده ها هزار عنوان کتاب را در ۱۰ روز عرضه کردند و گردش مالی ۶۶ میلیارد تومانی هم عواید این دوره از نمایشگاه بود. سال گذشته گردش مالی نمایشگاه کتاب، ۴۴ میلیارد تومان اعلام شده بود. هرچند عدد ها از افزایش فروش ناشران خبر می دهند، اما برخی از فعالان نشر معتقدند این افزایش فروش را باید به حساب افزایش ۲۰ تا۳۰ درصدی نرخ تورم در حوزه کتاب گذاشت.
در نمایشگاه بیست و هشتم از عرضه بن خرید کتاب مانند سال های گذشته خبری نبود، مسوولان ارشاد قبل از برپایی نمایشگاه مدعی شدند برای جلوگیری از فسادهای رخ داده در این عرصه از عرضه بن کتاب به طور گسترده خود داری می کنند. در دوره های گذشته رقم های چند صد میلیون تومانی و گاه میلیاردی برای ارائه بن رایگان خرید کتاب در اختیار دانشجویان، فرهنگیان و اقشار دیگر مردم قرار می گرفت. این مساله برخی ناشران را بر آن داشت، اقدام به چاپ و عرضه بن های کتاب با تخفیف ۲۰ تا ۳۰ درصد کنند.
حسن روحانی با شعار سپردن فعالیت های فرهنگی-هنری به تشکل ها و اصناف فعال فرهنگی رئیس جمهور شد، در این دوره هم در راستای وعده های دولت تدبیر و امید، تشکل اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران مدیریت اجرایی نمایشگاه را بر عهده داشت و ناشران برای گرفتن غرفه ها و دیگر مراحل اجرایی با اتحادیه طرف حساب بودند، اما مسوولیت های نظارتی همچنان در اختیار نهادهای دولتی اعم از ارشاد و حراست این نهاد بود.
جمع آوری کتاب از غرفه ها و سالن های مختلف نمایشگاه کتاب مانند خود این رویداد فرهنگی به یک سنت بدل شده است و در این دوره هم بخش بین الملل نمایشگاه ناشران متخلف کتاب هایی با عنوان های جعلی درباره خلیج فارس عرضه کرده بودند که آنها جمع آوری شدند. از سویی کتاب هایی که منع قانونی و حقوقی هم برای عرضه نداشتند و بر اساس ضوابط چاپ و نشر در نمایشگاه عرضه شده بودند، جمع آوری شدند، ولی در این دوره شمار کتاب های جمع شده بسیار کمتر از دوره های قبل بود. مسوولان ارشاد از دخالت های نهاد های دیگر در این عرصه گلایه کردند.
در بر همین پاشنه می چرخد، هر سال اردیبهشت ماه نمایشگاه کتاب برگزار می شود، کتاب هایی تازه عرضه می شوند و از میان میلیون ها نسخه کتاب درصدی از آنها به خانه های مردم می رود و شمار زیادی از آثار را هم ناشران به انبارها باز می گردانند به امید نمایشگاهی دیگر اعم از اینکه در تهران باشد یا در شهرستان ها تا لابد آثارشان را بفروشند، حال آنکه راه حل رفع بحران نشر کتاب ایران افزایش ویترین های کتاب در سراسر ایران است و بس.
این مطلب را “حسن همایون” برای “روزنامه دنیای اقتصاد” نوشته و دنیای سفر با رعایت سیاست بازنشر، آن را منتشر کرده است.
