به گزارش «دنیای سفر» تحقیقات نشان می دهد «هیروگلیف» حدود ۵۲۰۰ سال قبل و در حوالی زمانی ابداع شده است که یک سیستم نوشتاری دیگر به نام «خط میخی» در بین النهرین ایجاد شد.
«لایوساینس» نوشت «جیمز آلن»، استاد بازنشسته رشته مصرشناسی دانشگاه «براون» توضیح داد که کاوش های باستان شناسان آلمانی در «ابیدوس» واقع در مصر به کشف هیروگلیف هایی متعلق به ۳۲۰۰ پیش از میلاد منجر شده است. همچنین «لودویگ مورنز» ، استاد رشته مصرشناسی دانشگاه «بن» در آلمان در گفت وگو با «لایوساینس» توضیح داد که هیروگلیف های مصری در حوالی ۳۳۰۰ تا ۳۲۰۰ پیش از میلاد خلق شده اند.
«آلن» افزود: «نخستین نمونه ها از سیستم هیروگلیفی اینطور به نظر می رسند که تا حد زیادی تکامل پیدا کرده اند، که یا به این دلیل است که هیروگلیف های اولیه روی مواد قابل تجزیه که در گذر زمان نابود شده اند، نوشته شده اند یا اینکه یک نابغه ناشناس این سیستم نوشتاری را ابداع کرده است.»
چرا «هیروگلیف» ابداع شد؟
«مارک ون دی میروپ» (Marc Van De Mieroop)، استاد تاریخ در دانشگاه کلمبیا، در ویرایش دوم کتاب خود با عنوان «تاریخ مصر باستان» نوشت که کارشناسان هنوز بر سر دلیل ابداع «هیروگلیف»ها با یکدیگر مباحثه می کنند.
در زمانی که «هیروگلیف» اختراع شد، مصر در حال تبدیل شدن به یک دولت واحد بود و ممکن است اداره آن دلیلی برای اختراع «هیروگلیف» باشد. «ون دی میروپ» در کتاب خود اینطور نوشت: «منطقی است که شرایط مصر در آن زمان با در نظر گرفتن وسعت و پیچیدگی آن به یک سیستم حسابداری انعطاف پذیر نیاز داشت که بتواند اطلاعاتی در مورد ماهیت کالاها، مقدار آن ها، منشأ مقصد، افراد مسئول آن ها و تاریخ معامله را ثبت کند.»
هیروگلیف به حروفی گفته می شود که با کشیدن تصویرهایی از جانوران و اشیا پدید آمده باشند
نظریه دیگر این است که «هیروگلیف» برای کمک به افزایش جلال خدایان و پادشاهان ابداع شده است. «ون دی میروپ» با اشاره به اینکه برخی از حکاکی های قدیمی، پادشاهان را به همراه هیروگلیف به تصویر می کشند، در کتابش نوشته است: «تجلیل از شاه شاید یکی از عوامل محرک در ابداع این سیستم نوشتاری بوده است.»
قدیمی ترین سیستم نوشتاری زنده جهان چیست؟
همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، مصری ها «هیروگلیف» را در حوالی همان زمانی ابداع کردند که «خط میخی» در بین النهرین ایجاد شد. کارشناسان هنوز بر سر اینکه کدام یک از این سیستم های نوشتاری زودتر ابداع شده است با یکدیگر به توافق نرسیده اند.
«آلن» استدلال می کند که نخست هیروگلیف های مصری ابداع شده اند و می گوید که قدیمی ترین کتیبه های خط میخی مربوط به حدود ۲۹۰۰ قبل از میلاد است. با این حال، بسیاری از دانشمندان با این نظر مخالف هستند.
در هر صورت، خط میخی و هیروگلیف کاملاً متفاوت هستند و به نظر می رسد که این دو سیستم، مستقل از یکدیگر تکامل یافته باشند. «آلن» بیان کرد: «خط میخی و هیروگلیف آنقدر متفاوت هستند که یکی نمی تواند مستقیماً بر دیگری تأثیر بگذارد.» این کارشناس همچنین خاطرنشان کرد: «علائم خط میخی، نشان دهنده کل کلمات یا هجاها هستند، این درحالی است که هیروگلیف ها نشان دهنده کلمات یا حروف صامت مجزا هستند و نشان دهنده حروف صدادار نیستند.»
به گفته دانشگاه ممفیس در «تنسی»، آخرین کتیبه مصری به خط هیروگلیف به سال ۳۹۴ پس از میلاد برمی گردد. در آن زمان، سیستم های نوشتاری دیگری مانند «قبطی» در مصر مورد استفاده قرار می گرفت و پس از آن، دانش خواندن و نوشتن هیروگلیف ها از بین رفت. در قرن نوزدهم میلادی با رمزگشایی هیروگلیف این نوشته ها دوباره قابل تشخیص شدند.
«سنگ روزتا»
«سنگ روزتا» که باستان شناسان نخستین بار به کمک آن موفق شدند زبان هیروگلیفی را رمزگشایی کنند، جزو ارزشمندترین آثار مجموعه «موزه بریتانیا» محسوب می شود.
متن های روی «سنگ روزتا» به سه نوع سیستم نوشتاری مختلف شامل خط دموتیک مصری، یونان باستان و هیروگلیف نوشته شده اند. پژوهشگران با کمک این اثر تاریخی موفق شدند نمادهای تصویری را که روی شمار بسیار زیادی از آثار به جای مانده از مصر باستان حکاکی شده است، رمزگشایی کنند.
«سنگ روزتا» که یک سنگ گرانیتی سیاه است در حقیقت بخشی از یک تخته سنگ بزرگ تر محسوب می شود که مدت ها پیش از آن جدا شده است. «سنگ روزتا» در سال ۱۷۹۹ در نزدیکی شهر باستانی «روزتا» واقع در «دلتای نیل» کشف شد. گفته می شود سربازان ارتش «ناپلئون» این اثر را در جریان لشگرکشی فرانسه به مصر کشف کرده اند.
به دنبال شکست «ناپلئون» در سال ۱۸۰۱ میلادی این سنگ بر اساس «معاهده اسکندریه» به مالکیت بریتانیا درمی آید. این سنگ در فوریه سال ۱۸۰۲ به انگلستان منتقل شده و در جولای همان سال توسط «جورج سوم» به «موزه بریتانیا» اهدا می شود.
«توماس یانگ»، فیزیکدان بریتانیایی که به مصرشناسی نیز علاقه مند بود، مطالعه روی نوشته های «سنگ روزتا» را در سال ۱۸۱۴ میلادی آغاز کرد. او دریافت نمادهای بیضی شکل ضمیمه نام افراد سلطنتی هستند.
اما این «ژان فرانسوا شامپولیون» واژه شناس فرانسوی بود که در سال ۱۸۲۲ میلادی با بررسی دقیق «سنگ روزتا» و سایر متون در نهایت موفق شد یک فهرست کامل از نشانه های «هیروگلیفی» و معادل های یونانی آن ها را ارائه کند.
«شامپولیون» نخستین مصرشناسی بود که دریافت برخی از این نمادهای هیروگلیف، الفبایی، برخی هجایی و برخی دیگر وابسته به ضمیر هستند.
معنی هیروگلیف چیست؟
هیروگلیف (Hieroglyph) به معنی «کنده کاری مقدس» است، این واژه یونانی است و از دو پاره تشکیل یافته است: hieros به معنی «مقدس» و glupho به معنی «کنده کاری».
