به گزارش «دنیای سفر» یک ماه تا پایان سال ۱۴۰۲ مانده است و هنوز از بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی به ایران خبر تازه ای نیست. عزت الله ضرغامی در تازه ترین اظهارنظر درباره استرداد این الواح به ایران گفت که «هیچ مانع فنی برای بازگرداندن آن ها وجود ندارد و تلاش می شود تا پایان سال این کار انجام شود.» هرچند او تایید کرد آمریکا در استرداد الواح هخامنشی به ایران همیشه مانع ایجاد کرده است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفت و گو با ایسنا درباره بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی به ایران با توجه به این که پیش تر از اعزام هیأتی از ایران به آمریکا در پاییز ۱۴۰۲ و استرداد الواح تا پایان امسال سخن گفته بود، اظهار کرد: آمریکایی ها همیشه برای این گونه اقدامات مانع ایجاد می کنند، همیشه. از همان ابتدا که الواح هخامنشی (برای رمزگشایی) به آمریکا فرستاده شد تا امروز، آمریکایی ها (برای استرداد) مانع ایجاد کرده اند، ولی با پیگیری های دیپلماتیک و اقدامات انجام شده، این الواح در چند مرحله عودت داده شد، که آخرین محموله اخیرا وارد ایران شد و پرتعدادترین محمولۀ الواح هخامنشی استردادشده به شمار می آید.
ضرغامی این توضیح را اضافه کرد: البته به دلیل مشکلات تحریم در سال های اخیر، امکان حمل این محموله وجود نداشت و آقای رییس جمهور شجاعت به خرج دادند و با هواپیمای خودشان، که شاید باید برخی مسائل را رعایت می کردند، الواح را به ایران برگرداندند.
او تاکید کرد: اقدامات بعدی برای بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی درحال انجام است و ان شاءالله همه الواح را به ایران برمی گردانیم.
الواح هخامنشی چه هستند؟
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره ممانعت هایی که برای اعزام هیأت کارشناسی ایران به آمریکا شده است، درحالی که قبلا گفته بود آن ها در آبان ماه ۱۴۰۲ به آمریکا سفر خواهند کرد، گفت: این ممانعت ها همیشه بوده است، ولی تلاش ما، با توجه نشست های کارشناسی این است که تا آخر سال هیچ مانع فنی برای عودت آنها وجود نداشته باشد. تلاش هایمان را ادامه می دهیم.
ضرغامی در پاسخ به این پرسش که با توجه به مدت زمان باقی مانده تا پایان سال ۱۴۰۲، آیا ممکن است الواح هخامنشی امسال به ایران بازگردانده شود، اظهار کرد: تلاشمان این است که این کار حتما انجام شود و باید انجام شود.
الواح هخامنشی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در تخت جمشید کشف شد. تعداد این الواح بیش از ۳۰ هزار قطعه اعلام شده بود، که در اندازه های مختلف و شکسته بود. این الواح در ۵۰ صندوق چوبی که شامل حدود ۲۰۰۰ جعبه مقوایی و چند پیت نفتی، که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافینِ مذاب آغشته شده بودند، از طریق بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. انتقال با موافقت دولت وقت ایران انجام شد و در قرارداد و موافقت نامه طرفین نیز آمده بود که «ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد.»
الواح هخامنشی کتیبه های کوچکی هستند که در سال ۱۹۳۳ در تخت جمشید کشف شدند. این الواح اسنادی اداری از یک دوره ۲۰ ساله در طول پادشاهی داریوش یکم هستند که روی آن ها به خط میخی و زبان عیلامی دربارهٔ حقوق و دستمزد، جیره غذا و سایر آمار و اطلاعات حکومتی مطالبی درج شده
رمزگشایی الواح طبق مستندات از سال ۱۹۳۷ آغاز می شود، اما با شروع جنگ جهانی دوم، کار تا سال ۱۹۴۵ میلادی متوقف می ماند و رمزگشایی و بازگشت کامل این الواح با تأخیر مواجه می شود. چند کارشناس روی لوح های گلی تخت جمشید کار می کردند؛ یک استاد بزرگ سومرشناسی به نام آرنولد پوبل (Poebel) و دو شاگرد او که یکی «جورج کامرون» و دیگری «ریچارد هلک» بودند، ابتدا لوح ها را که به خط میخی بودند، رمزگشایی کردند تا زبان آن ها مشخص شود. وقتی دریافتند که گل نبشته ها عیلامی هستند، روی آن ها کار کردند، اما چون در آن زمان، آگاهی ها از دوره عیلامی هخامنشی فقط سنگ نوشته های پادشاهان هخامنشی بود، کار به کندی پیش می رفت.
الواح هخامنشی استردادی از آمریکا کجا رفت؟
مطالعه گل نوشته ها در دانشگاه شیکاگو با شروع جنگ جهانی متوقف و پس از پایان جنگ در سال ۱۹۴۵ میلادی دوباره آغاز شد. در آن دوره، کامرون و هلک مطالعه گل نوشته ها را آغاز کردند که گل نبشته های خزانه تخت جمشید نیز به دانشگاه رسیدند. کامرون پس از این که ۱۵۰ گل نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل نوشته های خزانه تخت جمشید معطوف کرد و سرانجام کتاب آن در سال ۱۹۴۸ میلادی چاپ شد. در این مسیر، عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی که از آخرین مترجمان بازمانده خط میخی عیلامی در ایران است، نیز در مطالعه و خوانش این گل نبشته ها نقش داشت.
طبق اعلام مؤسسه شرق شناسی، مقرر شده بود آن مؤسسه دو بار در سال از خزانه داری آمریکا، صدور مجوز انتقال الواح به ایران را تقاضا کند تا بتواند سالانه ۵۰۰۰ لوح را مسترد کند، رویه ای که در مقاطعی به درستی طی نشده و روند بازگشت این الواح را طولانی کرده است.
تا کنون پنج محموله از این گل نبشته ها در سال های ۱۳۲۷ (۱۷۹ قطعه)، ۱۳۳۰ (۳۷هزار قطعه)، ۱۳۸۳ (۳۰۰ قطعه)، ۱۳۹۸ (۱۷۸۳ قطعه) و ۱۴۰۲ (۳۵۰۶ قطعه) به ایران بازگردانده شده است. گفته شده است هنوز بیش از ۱۰ هزار قطعه گل نبشته در موسسه شرق شناسی شیکاگو وجود دارد.
قرار بود آخرین محموله پس از مطالعه و بررسی، در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شود، که هنوز زمان دقیق رونمایی از این الواح مشخص نشده است.
۳۵۰۶ لوح هخامنشی از آمریکا به ایران بازگردانده شد
عبدالمجید ارفعی پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی عیلامی و اکدی که در رمزگشایی بخشی از این الواح نقش داشته است، به تازگی در کارگاه گل نبشته های باروی تخت جمشید که به دنبال بازگشت ۳۵۰۶ قطعه لوح هخامنشی در اواخر تابستان ۱۴۰۲ به ایران، مشترک با موسسه شرق شناسی شیکاگو، موزه ملی و پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد، با طرح این پرسش که چرا با وجود مجوز خزانه داری آمریکا برای بازگشت تمام الواح هخامنشی به ایران، هنوز بخشی از آن ها در اختیار موسسه شرق شناسی شیکاگو مانده است، گفته بود: این موسسه برخلاف توافق و تعهدی که داشت، مستندات و مطالعات الواح هخامنشی را کامل در اختیار ایران قرار نداده است.
مدیرکل موزه های وزارت میراث فرهنگی نیز چندی پیش از پیگیری حقوقی ۲۰ پرونده استراد آثار تاریخی ایران خبر داده و گفته بود: بازگرداندن باقی ماندۀ الواح هخامنشی یکی از این پرونده ها به شمار می آید.
