به گزارش «دنیای سفر»، کمیته ملی موزه ها در ایران (ایکوم ایران) چهارمین نشست دوشنبه های خود را به موضوع «لزوم استفاده از فناوری و نوآوری و تکنولوژی های روز در موزه ها» اختصاص داد که این نشست با حضور و سخنرانی بهزاد طباطبایی یزدی، مدرس و مؤسس موزه ورزش، محمودرضا گرجی، مرجان حاجی رحیمی و سالار بصیری، از مخترعان موزه ای در حوزه حفاظت از اشیاء تاریخی و برطرف کردن نواقص موجود در نگهداریِ آثار تاریخی در موزه های کشور و علیرضا قلی نژاد، عضو هیأت علمی و معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برگزار شد.
در ابتدای نشست بهزاد طباطبایی یزدی در سخنانی اظهار کرد: با توجه به اینکه فناوری در تمام لایه های زندگی ما رسوخ کرده است، ایکوم نیز لزوم تشکیل کمیته فناوری را وظیفه خود قرار داد تا راه کارهای مختلفی در حوزه فناوری و نوآوری به موزه های کشور ارائه دهد و یا در صورت لزوم تأمین کنندگانی را که در این حوزه تجربه دارند و متناسب با هر موزه به آن ها معرفی کند. از منظر موزه شناسی و موزه نگاری، این فناوری ها در حوزه های علمی و پژوهشی، امنیت و حفاظت، ارتباطات با مخاطبان و مستندسازی و آموزش موزه ها نقش کاربردی دارند. همچنین با توجه به نیازهای جدیدی که پیش آمده، کمیته فناوری ایکوم به دنبال تدوین آیین نامه هایی در این زمینه از جمله آیین نامه موزه های مجازی است.
محمودرضا گرجی نیز درباره لزوم استفاده فناوری و نوآوری در موزه ها و میراث فرهنگی گفت: تکنولوژی و نوآوری در دو بخش کشف آثار موزه ای و نحوه نگهداری آن ها بعد از کشف (مجموعه عملیات برای بررسی قدمت آن بعد از کشف و تحقیق درباره وضعیت آن در طول تاریخ و آگاهی دادن درباره آن) نقش مهمی دارند. از آثاری که در موزه ها نگهداری می شود تا چندین سال می توان به درستی محافظت و نگهداری کرد، اما بعد از چند سال ممکن است دچار آسیب و تجزیه شوند و استفاده از تکنولوژی ها کمک می کند که روند تجزیه شدن این آثار کند شود.
او ادامه داد: شرایط گنجینه ها و مخازن موزه ها ممکن است در ایران ایده آل نباشد و اصولاً به عنوان مخزن طراحی نشده اند و فقط به عنوان انباری برای نگهداری آثار استفاده می شوند، در حالی که شرایط این مخازن باید از نظر نور، دما، رطوبت و انتشار گازها و مواد شیمیایی سنجیده شود و فناوری می تواند به این موضوع کمک زیادی کند. افزون بر این ها، برخی از اشیاء و آثار موزه ای به ترمیم و مرمت نیاز دارند. این مرمت ممکن است به عناصر تشکیل دهنده اثر آسیب بیشتری بزند و استفاده از فناوری های جدید می تواند از این آسیب جلوگیری کند.
عضو گروه مخترعان موزه ای افزود: از طرفی موزه های ایران بنای تاریخی محسوب می شوند و خود این بناها به حفاظت و نگهداری نیاز دارند. با استفاده از لرزه نگاری هایی که انجام می شود می توانیم شرایط ساختمان و اشیاء موزه را بسنجیم. موضوع مهم دیگر وجود آب های زیرزمینی است که نشت رطوبت حاصل از آن موجب تخریب و آسیب می شود اما می توان محل آن ها را شناسایی و از تخریب آن جلوگیری کرد. نورپردازی و سیستم های تهویه مطبوع ساختمان موزه نیز یکی دیگر از عواملی است که اگر به درستی اجرا نشود موجب آسیب و تجزیه آثار موزه می شود و این موارد با استفاده از تکنولوژی های جدید قابل کنترل هستند.
او همچنین بیان کرد: دستورالعملی برای تعداد بازدیدکننده از موزه ها نداریم. تعداد زیاد بازدیدکننده نیز به علت دم و بازدم هایی که انجام می شود ممکن است میزان رطوبت محیط را افزایش دهد و موجب آسیب به برخی از آثار و اشیاء موزه شود.
در ادامه، مرجان حاجی رحیمی، عضو گروه مخترعان موزه ای با نمایش تصاویری از خلاقیت موزه های آلمان برای کودکان اظهار کرد: مفهوم موزه داری امروز با گذشته متفاوت است و علاوه بر نمایش آثار، مفهوم آموزش هم به آن افزوده شده است. بیشتر موزه های جهان نیز متمرکز بر این بخش هستند، بویژه در حوزه آموزش به کودکان. این اتفاق به واسطه خلاقیت و نوآوری انجام می شود، در حالی که ما در ایران، محتوای فرهنگی قوی داریم، اما خلاقیتی برای عرضه آن در موزه ها استفاده نشده است و تنها به اتیکت معرفی اثر یا شیء بسنده کرده ایم که نه برای ناشنوایان، نابینایان و کودکان مناسب است و نه بزرگسالانی که از موزه بازدید می کنند.
حاجی رحیمی سپس تصاویری از خلاقیت هایی را که در موزه های آلمان برای کودکان استفاده شده است، برای حاضران در این نشست به نمایش گذاشت.
سالار بصیری، مخترع دیگر موزه ای با طرح این پرسش که چرا باید تکنولوژی حال را با تکنولوژی گذشته آشتی دهیم؟ گفت: اگر می خواهیم بحث پیشرفت فرهنگ را داشته باشیم باید بتوانیم این فرهنگ چندهزارساله را به نمایش بگذاریم. یکی از فناوری های امروز اسکن های سه بعدی است که کمک می کند الگوی دیجیتالیِ بسیاری از اشیاء موزه ای را داشته باشیم و همین موضوع به ما کمک می کند که یک اثر انگشت دیجیتالی از یکسری اشیاء موزه ای داشته باشیم که به نگهداری و بایگانی مخازن موزه ها به صورت خیلی دقیق کمک می کند. شاید یکی از دلایلی که باعث شده برخی موزه ها از این فناوری استفاده نکنند، کاهش بازدیدکننده هاست در حالی که با یک طرح سه بعدی از یک اثر می توان شخص را ترغیب کرد تا از اثر در موزه بازدید کند.
او افزود: استفاده از QR کد نیز یکی دیگر از فناوری های روز دنیاست و می توان اطلاعات شیء و اثر را در دسترس بازدیدکننده قرار داد و در ذهن مخاطب آن را ماندگار کرد. نباید نگاه ما به موزه این باشد که این مکان گنجینه ای است برای حفاظت از یکسری آثار تاریخی که به چند نفر هم فرصت بازدید از این آثار داده می شود. مهم این است که تلاش فرهنگی که گذشتگان ما رقم زدند گره ذهنی در مخاطب ایجاد کند.
بصیری اظهار کرد: یکی از مهم ترین دلایلی که موجب می شود افراد به هویت و فرهنگ خود علاقه مند شوند، بدون شک صنعت سینماست در حالی که در کشور ما جا نیفتاده است. شاید تنها با یک بازدید ساده نتوان تاریخ و فرهنگ را در ذهن مخاطب ماندگار کرد اما با یک سناریو جذاب و یک گروه فیلمسازی این پیام به مخاطب منتقل می شود.
علیرضا قلی نژاد نیز در بخش دیگر این نشست با اشاره به این که مسئولیت موزه ها به عنوان معتبرترین نهاد فرهنگی در جامعه در سه حوزه اصلی تعریف می شود، گفت: اولین حوزه حفاظت از سرمایه های فرهنگی و تاریخی است که توسط حوزه دیگر یعنی پژوهش انجام می شود و بعد حوزه معرفی است تا از میراث فرهنگی یاد بگیریم و از تجربیات و مسیرهای گذشتگان میراث آینده را بسازیم. بخشی از این سه حوزه توابع و مقدماتی دارد همچون اقتصاد، اما وقتی از اقتصاد موزه ای صحبت می کنیم، به هیچ عنوان منظور خرید و فروش اموال موزه ای نیست. بخش دیگر از این مقدمات سرمایه های اجتماعی، انسانی و تخصصی و پایداری است. بخش دیگر موضوع مجازی سازی است که در هر سه حوزه مسأله است؛ به طور مثال در حوزه حفاظت باید قبل از اینکه اقدامی روی آثار موزه انجام دهیم در فضای مجازی تحلیلی روی آن انجام دهیم و بعد اقدام عملی انجام دهیم. همچنین میراث ملموس و ناملموس را می تواند معرفی کند یا بحث آموزش که در فضای مجازی بحث مهمی است.
قلی نژاد اضافه کرد: بخش دیگر موضوع فرابخشی است، یعنی نگاه و رفتار موزه ای به شیوه تاریخی و این که تمام مقتضیات و تجربه های تاریخی را در نظر بگیرد. اگر موزه ها در این فرآیند قرار گیرند، دیگر لازم نیست به دنبال مخاطب باشیم بلکه مخاطب به دنبال موزه ها می آید. شورای بین المللی موزه ها هر سال شعاری برای روز جهانی موزه ها در نظر می گیرد که یکی از ضلع های منشور چندوجهی موزه ها را بیان می کند. در ۱۰ سال اخیر شورای بین المللی موزه ها بر نکته ای که تاکید داشته این بوده که موزه ها مکان هایی هستند که جوامع مسائل خود را در آنجا حل می کنند و این که امروز و فردای خود را چگونه بسازند.
