به گزارش «دنیای سفر»، به گفته نسیم طواف زاده، فعال محیط زیست در استان گیلان پروژه لایروبی تالاب انزلی قرار بود سه ماهه به پایان برسد اما از زمان اجرای آن پنج ماه گذشته است. او می افزاید: «از زمان اجرای پروژه تاکنون وسعت منطقه لایروبی شده تنها همان محدوده اولیه است.» او با اشاره به اینکه در همین محدوده نیز لایروبی به شکل یکدست اتفاق نمی افتد ادامه می دهد: «در فرآیند پروژه کسانی پشت دستگاه می نشینند که از یک محدوده یک متر، از منطقه دیگر ۳۰ سانت و … رسوبات برداشت می کنند. همین موضوع سبب نوسانات و شکل گیری حفره هایی در تالاب شده که در درازمدت مشکلاتی را برای احیای آن ایجاد می کند.»
آیا با این لایروبی شاهد توسعه گردشگری در تالاب انزلی خواهیم بود؟ طواف زاده پاسخ می دهد:«بخش هایی که لایروبی در آنها انجام می شود عملا ارتباطی با کریدورهای اصلی گردشگری ندارد و مسیر آن به طرف دریاست. اغلب توریست ها می خواهند به سمت جزیره گل لاله بروند اما منطقه لایروبی با آنجا فاصله دارد. ما در جلسات مختلف هفت نقطه را پیشنهاد دادیم تا با لایروبی آنها هم توسعه گردشگری و هم احیای اکوسیستم اتفاق بیفتد و علاوه بر اینها صیادانی که از تالاب استفاده می کنند نیز معیشت شان تامین شود که هنوز این پیشنهادها عملی نشده است.»
در دهه های اخیر رودخانه هایی که به سمت تالاب سرازیر می شوند، تغییرات زیادی را تجربه کرده اند. طواف زاده می گوید: «جامعه بومی و محلی در کارگاه هایی که با آنها داشتیم عنوان می کردند که عرض رودخانه منتهی به تالاب کمتر از دو متر بوده با این حال در دهه های اخیر عرض آن به ۷۰ متر رسیده و در حال حاضر هم با کاهش بارش ها بیست و چند متر است. به این ترتیب آب سیلابی که از سمت شرق می آید با افزایش عرض رودخانه و خطی شدن مسیر به جای مارپیچ بودن به سرعت تخلیه می شود و عواقب منفی بر تالاب دارد.»
او در این باره که برای توسعه گردشگری در تالاب انزلی چه باید کرد، بیان می کند: «هر راه حلی برای تالاب باید یک دید کلان نگر داشته باشد و همه بخش ها را لحاظ کند. اگر ما می خواهیم به بحث صیادی یا معیشت محلی بپردازیم ناچاریم درباره نیلوفر آبی و لاله تالابی که گسترش قابل توجهی داشته و مانع حرکت می شود، فکری کنیم. این موضوع تردد قایق های گردشگری را هم سهل تر می کند و باعث رونق توریسم خواهد شد.»
طواف زاده معتقد است خشک شدن تالاب انزلی با وجود آنکه در برخی موارد باعث زمین خواری شده اما متضرر شدن بخش بزرگی از جامعه محلی و بومیان را به همراه داشته است. او اضافه می کند: «گرچه شاهد زمین خواری بوده ایم اما این اقدام غیرقانونی توسط بخش محدودی انجام شده است و اغلب مردم درگیر چالش های مرتبط با خشک شدن بخش بزرگی از تالاب انزلی هستند.»
آب تالاب به دریا می ریزد نه بالعکس
ماهان مه رو، کارشناس و فعال محیط زیست معتقد است لایروبی انجام شده در تالاب انزلی به نفع گردشگری بوده است. او می افزاید: «کانال های منتهی به دریا لایروبی شدند تا تردد قایق های گردشگری و صیادی در آنها راحت تر انجام شود.» به گفته مه رو این شکل از لایروبی در عین حال اشکالاتی برای حیات تالاب دارد، او توضیح می دهد: «ما با پسرفت خزر به اندازه یک و نیم تا دو متر روبه رو هستیم ، در این شرایط آبی که از رودخانه ها در بالادست وارد تالاب می شود به دلیل اختلاف تراز و شیب با سرعت از غرب تالاب به سمت شرق و در نهایت با باز شدن کانال ها به دریا تخلیه می شود. به این ترتیب این شیوه لایروبی گرچه در ظاهر و کوتاه مدت به نفع تالاب و جریان آب در همه جا رخ می دهد، اما چنانچه با کاهش بارش مواجه شویم آب تالاب زهکش شده و به دریا می ریزد.»
او تاکید می کند تصمیماتی که امروز برای تالاب انزلی گرفته می شود به بهبود آن در بلندمدت منجر نخواهد شد و می گوید: «مردم منطقه درخواست هایی دارند که آن را به مسوولان منتقل می کنند و بر اساس این دغدغه تصمیماتی گرفته می شود که همه شمول و در چارچوب علم اکولوژی و منطبق با معیار های فنی برای احیای تالاب نیست. برای احیای تالاب نیاز بود که لایروبی در بالادست انجام شود تا شاهد تخلیه آب نباشیم ولی این موضوع به شکل برعکس رخ داده است.»
او در این باره که چرا چند سال قبل پیشنهاد انزلی به عنوان شهر تالابی در کنوانسیون رامسر مورد استقبال قرار نگرفت ، عنوان می کند: « بر اساس دستورالعمل کنوانسیون باید شورای شهر می پذیرفت که آن شهر، شهر تالابی باشد و شهرداری نیز اجرای برخی موارد مرتبط را به عهده می گرفت. آن زمان بحث انتخاب سه شهر انزلی به واسطه تالاب انزلی، کیاشهر به واسطه بوجاق و رشت به واسطه تالاب عینک به عنوان شهر تالابی مطرح شد، اما به خاطر عدم دانش تصمیم گیران از مزایای چنین انتخابی ، این موضوع را پیگیری نکردند و شاهد انتخاب بندر خمیر و شهر ورزنه به عنوان شهرهای تالابی بودیم.»
چاره ای جز لایروبی از پایین دست نیست
کمیل عبادی از فعالان محلی در تالاب انزلی با اشاره به اینکه این تالاب قدمت ۱۵ هزار ساله دارد، شناخت کامل از روند تغییرات آن را غیرممکن می داند. او می گوید: «صنعت گردشگری گرچه برای دهه ها در انزلی رواج داشته اما آنچه امروز شاهد آن هستیم و مربوط به ورود جوان ها با قایق های تفریحی گران و سنگین می شود پدیده ای نو است. در واقع در پنج، شش سال اخیر شاهد این روند بوده ایم که علاوه بر گشت و گذار در تالاب، موارد دیگری نظیر پرنده نگری، صید و… نیز در زمره جاذبه های گردشگری هستند» او در این باره که آیا مسیر لایروبی به نفع گردشگری است، عنوان می کند؟ «در همه بخش های تالاب یک روش لایروبی جواب نمی دهد چون اکوسیستم های متنوعی داریم. با این حال اگر بخش غربی تالاب را بخواهیم لایروبی کنیم ابتدا لازم است که مسیری از بخش شرقی به آن سمت بزنیم که همین مسیرها نیز توسعه گردشگری را به همراه داشته است.»
این فعال جامعه محلی انزلی معتقد است که لایروبی از هر طرفی اتفاق بیفتد به نفع تمام ذی نفعان تالاب اعم از جامعه محلی، دوستداران محیط زیست، صیادان ، گردشگران و… است. او می افزاید: «این گزاره که عنوان می کنند لایروبی در پایین دست باعث انتقال آب به سمت دریا می شود اشتباه است.» او با پذیرش کاهش عمق تالاب انزلی می گوید: «تالاب یک دشت است اگر آب دریا پایین بیاید به تبع آن آب تالاب هم پایین خواهد آمد، در واقع تالاب و دریا مشابه دو ظرف متصل به هم هستند.»
به گفته عبادی سال ها پیش کف رودخانه را کندند و رسوب گیرها را از بین بردند، همین موضوع باعث شد رسوبات به سمت تالاب انزلی سرازیر شده و عمق آن را تحت تاثیر قرار دهد. او اضافه می کند: با این حال برای لایروبی بالادست ما ناچاریم ابتدا در پایین دست این عملیات را انجام دهیم. برخی عجله دارند و بسته به اولویت ها فکر می کنند ما هم گرچه به این اولویت ها اعتقاد داریم اما محدودیت هایی باعث می شود بپذیریم که ناچار به لایروبی در پایین دست در گام اول هستیم.
