امروزه گردشگری به عنوان یکی از گسترده ترین فعالیت ها در بخش های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و خدماتی به شمار می آید که تا حدودی از حوزه دولت ها و سیاست متأثر بوده و تابع قوانین و مقررات داخلی کشورها و همچنین شرایط بین المللی است که می تواند در رشد، توسعه و یا عدم توسعه این صنعت تاثیر بسزایی داشته باشد.
با توجه به رشد روز افزون گردشگری و درآمدهای حاصل از آن این صنعت می تواند نقش مؤثری در ساختار اقتصادی، افزایش درآمد سرانه خانواده ها، رونق بازار محصولات گردشگری و ایجاد مشاغل مستقیم و وابسته ایفانماید. همچنین این صنعت می تواند نقش بسزایی در تقویت تعاملات فرهنگی میان دولت ها و مردمان مناطق مختلف و برقراری ارتباط با جوامع میزبان و محلی و گسترش و توسعه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی داشته باشد. قابلیت های صنعت گردشگری همگان را به این نتیجه رسانده است که این صنعت راه میانبری برای توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و تولید ثروت در کشورهای صنعتی بوده و در آینده نزدیک گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین شاخص اقتصادی هر کشور تبدیل خواهد شد.
از طرفی مقایسه بین گردشگران داخلی و خارجی در این صنعت بیانگر اهمیت آن در توسعه اقتصاد داخلی کشورها است به گونه ای که بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری، نسبت گردشگران داخلی به خارجی، ۱۰ به ۱ است. آثار مستقیم حاصل از صنعت گردشگری و اختصاص ۶ درصد از GDP جهانی به این صنعت، نمایانگر تخصیص یک شغل از هر ۱۵ شغل به این بخش است و در صورتی که آثار غیر مستقیم مدنظر قرار گیرد حدود ۱۰ درصد از GDP جهانی و اختصاص یک شغل از هر ۹ شغل در سطح دنیا، به این صنعت مربوط می شود.
همچنین مجمع جهانی اقتصاد، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی صنعت گردشگری را از اثرگذارترین شیوه های مبارزه با فقر و رکن اصلی توسعه پایدار برای توسعه اقتصادی واجتماعی به جوامع معرفی کرده اند. مراجع وسازمانهای اقتصادی برای ۱۰سال آتی نرخ رشد بین ۴ تا ۵ درصد را برای این صنعت پیش بینی نموده اند که این میزان ۰/۵ تا ۱/۵ درصد بیش از نرخ رشد متوسط اقتصاد جهانی است. با این اوصاف صنعت متنوع گردشگری به عنوان یکی از منابع اصلی اشتغال زایی، درآمد، شکوفایی اقتصادی و توسعه زیرساخت های بسیاری از کشورهای جهان به شمار می آید.
از این رو اکثر کشورها امروزه در رقابتی تنگاتنگ در بهره گیری از مزایای حاصل از توسعه این صنعت هستند از سوی دیگر یکی از موارد اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری ابلاغ فرمودند عدم اتکا و وابستگی به نفت است که توجه ویژه به صنعت گردشگری می تواند شعار اقتصاد بدون نفت را ممکن سازد. لذا با توجه به آنکه گردشگری یکی از مطمئن ترین و ارزان ترین منابع کسب درآمد ارزی است، بی تردید گسترش این صنعت در ایران می تواند به راحتی جای درآمدهای نفتی را پر کند. این صنعت نه تنها در پیشبرد اقتصاد ملی و درآمدهای ارزی نقش دارد بلکه صنعتی پاکیزه و فاقد آلودگی است و در عین حال اشتغالزایی بالایی دارد. امروزه مشاهده می کنیم که کشورهای صنعتی و پیشرفته تمام نیروی خود را در جهت جذب گردشگر به کار می برند، که این مورد بیانگر جایگاه این صنعت در اقتصاد است به طوری که بسیاری از سیاستگذاران، توسعه گردشگری را به دلیل کاربر بودن این صنعت، سیاست مطلوبی برای کاهش بیکاری در مناطقی روستایی و کمتر توسعه یافته که در سایر بخش ها فرصت های اندکی دارند می دانند. این صنعت می تواند به طور قابل توجهی سبب توسعه مناطق روستایی و خصوصاً نقاط دور افتاده ای شود که اکثر مردم فقیر جهان را در خود جای داده است.
با توجه به اهمیت روز افزون این صنعت، اختصاص یکروز تحت عنوان روز گردشگری توانسته فرصتی برای جلب توجه بیشتربه سوی این بخش عظیم صنعتی و پتانسیل های نهفته آن فراهم آورد. این نام گذاری ها و گردهمایی هایی که در این راستا صورت می گیرد نشان از اهمیت موضوع دارد و بهانه ای است برای گردهم آمدن متخصصان، اندیشمندان، مسئولان ، سیاستگذران،برنامه ریزان ومجریان این حوزه و علاقمندان به توسعه گردشگری.
بر این اساس نظربه اهمیت موضوعات مرتبط و با اهمیت با مقوله صنعت گردشگری در عرصه های بین المللی و لزوم توجه کشورها واعضای وابسته به سازمان جهانی جهانگردی با هدف فرهنگ سازی و فراهم آوردن بسترهای لازم در کشورهای مختلف جهان هر ساله در روز ۲۷ سپتامبر روز جهانی جهانگردی، شعاری متناسب با موضوعات پیش روی و چشم اندازی برای آینده فعالیت های گردشگری با نگاه همراهی و همکاری دولت ها و جوامع میزبان و محلی در برنامه های توسعه گردشگری تبیین و اعلام می گردد. شعار امسال سازمان جهانی جهانگردی “یک میلیارد گردشگر=یک میلیارد فرصت” نامگذاری شده است و بصورت نمادین این روز در کشور “بورکینافاسو” جشن گرفته می شود.
انتظار می رود روز جهانی جهانگردی در کشورعزیزمان ایران موجبات همدلی، همراهی و همکاری بیشتر میان سازمانها، بخش های دولتی و خصوصی فعال در عرصه گردشگری گردد و با آسیب شناسی عملکرد و برنامه های حوزه های مختلف، بسترهای لازم برای توسعه گردشگری خارجی و داخلی فراهم آید.
با عنایت به سیاست های کلی برنامه پنج ساله ششم ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری در تاریخ ۹/۴/۱۳۹۴ و توجه به بند ۵۰ (توسعه پایدار صنعت ایرانگردی به گونه ای که ایرانگردهای خارجی تا پایان برنامه ششم حداقل به پنج برابر افزایش یابد.) به عنوان نقشه راه و چشم انداز افق آینده توسعه صنعت ایرانگردی و گردشگری لازم و ضروری است.
تهیه و تدوین طرح جامع گردشگری جمهوری اسلامی ایران از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با همکاری دانشگاه ها و متخصصین این حوزه وهمچنین بهره مندی از تجربه های موفق کشورهای پیشرو و توسعه یافته در عرصه گردشگری و تعامل با سازمان جهانی جهانگردی (unwto) و کمک های فنی و اعتباری، علمی وآموزشی این سازمان درانجام طرح جامع (علاوه بر تهیه و تدوین و مطالعه) دربرنامه ریزی، اجرا و نهایتا نظارت بر حسن اجرای آن می تواند جمهوری اسلامی ایران را به اهداف سند چشم انداز و سیاست های ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و نیز برنامه ششم توسعه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی واقتصادی به جایگاه مناسب و شایسته دست یابد.
امید آنکه با عنایت به موارد مطرح شده، بتوان بیش از پیش از توانمندی ها و جاذبه های بی نظیر آشکار و پنهان و ارزشمند گردشگری بهره گرفته و در مسیر رشد و توسعه همه جانبه جای جای مناطق ایران عزیز همت گماریم.
منوچهرجهانیان
رییس دانشکده علوم گردشگری
