به گزارش «دنیای سفر» به نقل از خبرگزاری ایرنا، ناصر رضایی رئیس پژوهشکده گردشگری در نشست مجازی گردشگری پایدار و میراث جهانی که به مناسبت روز جهانی گردشگری به همت باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو و با همکاری کمیسیون ملی یونسکو ایران برگزار شد با اشاره به محدودیت هایی که برای ثبت جهانی میراث جهانی هر کشور در نظر گرفته شده است، گفت: کشورها هر ساله تنها می توانند دو اثر را به ثبت جهانی برسانند.
وی با اشاره به ثبت جهانی جنگل های هیرکانی گفت: حتی این ثبت های جهانی نیز شکننده هستند و باید با توجه به تغییرات اقلیمی که شاهد آن هستیم توجه ویژه ای به ثبت های جهانی صورت گرفته داشته باشیم.
رضایی با توجه به این که توسعه پایدار گردشگری بر پایه سه اصل اقتصاد، اجتماع و محیط زیست بنا شده است، گفت: برقراری توازن بین این سه رکن منتج به توسعه پایدار گردشگری در هر کشوری می شود. امروزه گردشگری با سرعت زیادی در حال توسعه و فراگیر شدن است. این توسعه مستلزم آگاهی افراد از تاثیرات گردشگری بر محیط و پذیرایی گردشگری است.
بنابراین صنعت گردشگری در عین سوددهی اقتصادی باید به گونه ای برنامه ریزی شود که کمترین تأثیر تخریب را برای جوامع میزبان و محیط داشته باشد و در عوض منافع مردم بومی را نیز تامین کند.
رضایی در بخشی دیگر از سخنانش با بیان این که توسعه پایدار گردشگری، توسعه ای است که در آن توازن و ارزش ها و کیفیت اخلاقیات جوامع محلی حفظ شود، گفت: کوشش می شود، توسعه متعادل و همه جانبه جایگزین توسعه صرفاً اقتصادی شود.
وی با بیان این که در این دیدگاه توسعه گردشگری، با استفاده از منابع موجود پاسخ به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگران در نظر گرفته می شود، افزود: با این نگرش می توان وحدت و یکپارچگی هویت فرهنگی، حفظ سلامت، محیط زیست و رفاه مردم محلی را نیز تامین کرد.
رضایی گفت: سه عامل اصلی در گردشگری عبارتند از گردشگران (مهمان)، مردم منطقه (بومیان میزبان) و ویژگی های مقاصد (جاذبه ها). اما ابعاد اصلی گردشگری سرمایه، مدیریت و فناوری و دو رکن فرعی عوامل طبیعی و مجموعه میراث فرهنگی است.
وی در ادامه با بیان اینکه گردشگری پایدار نقش بسزایی در تنظیم روابط بین مکان گردشگری و گردشگران دارد، گفت: این رابطه باید پویا و سازنده باشد تا آسیب های محیطی و فرهنگی را به حداقل رسانده و در نهایت رضایت بازدیدکنندگان را فراهم آورد و به رشد اقتصاد ناحیه کمک کند. توسعه گردشگری پایدار بر بهبود زنجیره عرضه تولیدات محلی، تشویق صنایع و حرفه های محلی، توسعه متناسب با ظرفیت زیست محلی و افزایش ثبات درآمد گردشگری تاکید دارد.
هدف اصلی توسعه پایدار پایان دادن به فقر در همه اشکال آن و در همه جاست، توسعه پایدار اهداف زیادی دارد اما مهمترین و اصلی ترین هدف آن پایان دادن به فقر است.
رضایی در این مورد افزود: گردشگری نیروی موثر در کاهش فقر، اشتغالزایی و برقراری عدالت اجتماعی است. توسعه گردشگری بخشی از اعتبار لازم را برای بهبود بخشیدن به خدمات و تسهیلات جوامع محلی تامین می کند. اگر منابع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یک کشور به درستی توزیع شود سطح زندگی مردم را بهبود می بخشد. همچنین توسعه گردشگری موجب شتاب گرفتن و شهرنشینی در مفهوم مثبت آن و توسعه روستایی و جلوگیری از سیل مهاجرت روستاییان به سمت شهرها و مراکز صنعتی می شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش در خصوص آثار و کارکردهای گردشگری پایدار گفت: گردشگری موجب گسترش یکپارچگی و انسجام همگرایی اجتماعی-فرهنگی و تقویت وحدت و وفاق ملی می شود؛ استحکام دوستی ها، گسترش صلح و امنیت جهانی از دیگر آثار و کارکردهای گردشگری پایدار است.
رئیس پژوهشکده گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درخصوص اصول گردشگری پایدار گفت: استفاده از ماهیت پایدار گونه منابع، کاهش بیش از حد مصرف و اتلاف، حفظ تنوع، برنامه ریزی، حمایت از نظام اقتصاد محلی، مشارکت اجتماع های محلی، مشاوره با افراد ذی نفع و عامه مردم، آموزش خدمه، مسئولیت بازاریابی صنایع گردشگری و انجام تحقیق از جمله موارد اصول گردشگری پایدار است.
این کارشناس حوزه گردشگری در خصوص ایران و توسعه پایدار گردشگری گفت: ایران با داشتن آثار تاریخی، هنری و مذهبی فراوان همچنین جاذبه های متعدد طبیعی و فرهنگی و اقلیم چهار فصل جایگاه بسیار مطلوبی در جذب گردشگر دارد، همچنین به دلیل موقعیت مناسب و دسترسی از دو سمت به دریا و طبیعت متنوع، شرایط خوبی برای انواع زیر مجموعه های گردشگری دارد.
وی با بیان اینکه گردشگری در ایران یکی از زیباترین و در عین حال در دسترس ترین رویدادی است که می توان آن را با هزینه ی کم ، برپا کرد و بیشترین درآمد را از طریق آن کسب کرد، گفت: اگر این ظرفیت با آگاهی رسانی و بسترسازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمینه جذب گردشگر داخلی فعال عمل کند با فراهم کردن امکانات جدید، در زمینه جذب گردشگر خارجی نیز می توان اقدام کرد.
رضایی گفت: آموزش نحوه استفاده از امکانات محیط بر اساس اصول پایدار اهمیت بسزایی دارد. این آموزش ها در جهت حفظ و بهره برداری از مواهب و امکانات طبیعی جامعه ی میزبان، منجر به پایداری گردشگری و در نهایت توسعه پایدار در جامعه خواهد شد.
وی در بخشی دیگر از سخنانش به خلاصه تاثیرات همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ پرداخت و گفت: هشتصد و پنجاه میلیون تا ۱.۱ میلیارد کاهش در تعداد مسافر بین المللی و بیش از ۹۱۰ میلیارد دلار آمریکا تا ۱.۲ تریلیون دلار ضرر درآمدهای صادراتی از گردشگری بوده است. در این مدت ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون شغل گردشگری مستقیم در معرض خطر قرار گرفته و در بسیاری از مناطق با محدودیت های ۱۰۰ درصدی سفر مواجه بودیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: گردشگری در بحران های گذشته تاب آوری خود را اثبات کرده است. گردشگری داخلی در این مدت می تواند یک ضربه گیر باشد که البته پشتیبانی حاکمیتی، از نیاز های اصلی بخش گردشگری خواهد بود.
وی افزود: توسعه پایدار گردشگری در ایران نیازمند توجه به مولفه هایی است که در پیشبرد این هدف موثر هستند. نگاهی به بند ۳۴ الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت رمز توسعه گردشگری را حمایت بخش خصوصی و ایجاد زیرساخت های مناسب برای آن دانسته است. واضح است که این جمله حرف تازه ای نیست و سالهاست که در گوشه و کنار در بین مسئولان و دولتمردان و عوامل دست اندرکار در امر گردشگری مطرح می شود، شاید این جمله باید از حالت گفتار خارج شده و شکل عملی به خود بگیرد و به صورت اجرایی پیاده شود تا بتواند به طور ملموس آن را در جامعه دید و از نتایج آن بهره برد.
وی با بیان این که توسعه پایدار گردشگری در ایران نیازمند آموزش، حمایت بخش خصوصی و گردشگری رویداد محور است، گفت: آموزش مهمترین مولفه توسعه گردشگری است. همچنین در بخش دوم، بخش خصوصی در صورتی که صحیح آموزش ببیند می تواند یکی از مولفه های مهم در توسعه گردشگری باشد. گردشگری رویداد محور می تواند در توسعه گردشگری نقش موثری ایفا کند.
رضایی در ادامه به موارد توسعه پایدار گردشگری در ایران اشاره کرد و گفت: امنیت و رعایت حقوق گردشگری، توسعه امکانات زیربنایی و همچنین توسعه روابط با همسایگان از جمله عوامل توسعه پایدار گردشگری در ایران خواهد بود.
وی در بخش پایانی سخنانش گفت: مهم ترین موضوع هایی که در تحقیقات مختلف به آن اشاره شده و آن ها را راهکار برون رفت از بحران همه گیری کرونا می دانند تغییر الگوی سفر، حمایت های دولتی، عدم بازگشت به گردشگری انبوه، گردشگری برنامه ریزی شده و با مدیریت دقیق رعایت شیوه نامه های بهداشتی در همه زمینه ها است.
بدون توریسم پایدار حفاظت بناهای تاریخی شدنی نیست
مینو اصفهانی کارشناس حوزه گردشگری در ادامه این نشست به سخنرانی پرداخت و به توسعه پایدار با توجه به توریسم و مناطق تحت حفاظت اشاره کرد و گفت: توسعه پایدار یک جریان پویا و پیوسته است و محدود به یک هدف نیست. فلسفه و پارادایم جدید در ایجاد و مدیریت مناطق تحت حفاظت، توسعه به همراه حفاظت از آن منطقه است. در این مناطق درهای محوطه های حفاظت شده برای دسترسی عموم باز است و توسعه همه جانبه که یکی از اصول توسعه پایدار است در این محوطه ها مورد نظر است.
وی در ادامه به معرفی و مرور سه پروژه تحقیقاتی در ۳ جغرافیای مختلف جهان، در پارک ملی در آفریقا، ژئوپارک جزیره قشم در ایران و پارک ملی در نیوزلند پرداخت.
وی در خصوص پارک ملی کروگر در آفریقای جنوبی گفت: این پارک ملی یکی از بزرگترین پارک های ملی جهان است که نمونه موفق در توسعه توریسم در کنار حفاظت از منابع طبیعی به ویژه حیات وحش آن به شمار می رود.
اصفهانی افزود: ترکیب شگفتی از منابع طبیعی و چشم اندازهای فرهنگی جامعه بومی ساکن در این منطقه وجود دارد. قوانین سرسختانه اما قابل قبول و قابل اجرا برای بازدید از این پارک از سوی مسئولان تدوین شده است که شامل برنامه توسعه کوتاه، میان و بلند مدت است. در این پروژه مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند اما موضوعی که بسیار حائز اهمیت است توجه به توسعه در کنار حفاظت از این پارک ملی است.
وی در خصوص میراث جهانی طبیعی و فرهنگی پارک ملی تانگاریرو در نیوزیلند گفت: این پارک یک نمونه موفق در جهان در توریسم طبیعت محور است و برنامه توسعه توریسم در مناطق تحت حفاظت همراه با جدید ترین یافته های دانشگاهی و علمی و بازاریابی موثر و قدرتمند همراه بوده است. در این پروژه نیز توسعه به همراه حفاظت در نظر گرفته شده است.
اصفهانی در خصوص ژئوپارک جهانی و منطقه تحت حفاظت جزیره قشم گفت: این پارک نیز غنی و بی نظیر از نظر منابع و چشم انداز طبیعی و فرهنگی است. اما آنچه در ژئوپارک قشم شاهد هستیم این است که برای توسعه و حفاظت آن برنامه های جدید و عملی در نظر گرفته نشده است.
در توضیح بیشتر مطلب بالا گفت: توسعه پایدار در محوطه های تحت حفاظت طبیعی و فرهنگی جریان فعالیت مداوم است و نمی توان تنها به عنوان یک هدف به آن نگریست. همچنین محوطه های تحت حفاظت زنده و پویا هستند بنابراین برنامه های توسعه توریسم در این مناطق باید پویا و همیشه در حال تغییر باشد. پایداری یک جریان سیستماتیک است که همین منابع موجود را در بر می گیرد و نیاز به ارزیابی و بازنگری به روزرسانی شدن مداوم دارد.
وی گفت: توریسم پایدار در محوطه ی تحت حفاظت، عامل مهم ماندگاری و پایداری محوطه ها به حساب می آید و بدون توریسم پایدار، حفاظت پایدار هم شدنی نیست.
