پیشینه تمدن و فرهنگ هر ملتی به وجود آثار باستانی و تاریخی وابسته است، به معنای دیگر ملتی که از آثار تاریخی بی بهره است چندان توفیقی برای معرفی فرهنگ و آداب و تمدن و هویت خود به جهانیان ندارد.
طاق بستان کرمانشاه آیینه تمدن و روح فرهنگ و اصالت کرمانشاهیان در طول سالیان بوده است و می توان ادعا کرد شناسنامه و هویت مردم این دیار محسوب می شود. طاق بستان در شمال غرب کرمانشاه واقع شده و مجموعه ای عظیم از تاریخ و تمدن را در دل خود جای داده، امروز در سراسر ایران و جهان کرمانشاه را با بِرَند طاق بستان می شناسند اما متأسفانه این مجموعه عظیم حال وروز خوبی ندارد و مشکلات بسیاری گریبان گیر آن شده است.
مسئله ساماندهی طاق بستان از ۱۰ سال گذشته مطرح شده اما هنوز به نتیجه نرسیده و بروز مشکلات دیگری این اثر تمدنی و تاریخی را از رسیدن به سرمنزل مقصود و ثبت جهانی شدن ناامید کرده است.
کشف سنگ قبرهایی مربوط به دوره اشکانیان در طاق بستان
معصومه محمدزاده استاد دانشگاه و مدرس گردشگری، در خصوص وضعیت طاق بستان و ظرفیت گردشگری این مجموعه اظهار داشت: تلفظ درست این واژه «تاق وه سان» است که به مرورزمان بین مردم به اشتباه طاق بستان رایج شده زیرا این منطقه درگذشته بستان نبوده و درواقع شکارگاه بوده است. پیشینه تاق بستان به پیش از دوره ساسانیان بازمی گردد و حتی دهه چهل کاوش هایی در این منطقه انجام و سنگ قبرهایی مربوط به دوره اشکانیان کشف شد و این مسئله نشان می دهد که طاق بستان بسیار پیش تر از این ها قدمت داشته است.
محمد زاده افزود: طاق بستان به تنهایی توانمند است و ظرفیت آن را دارد که از دیدگاه باستان شناسی، تاریخی، معماری، هنر و… همراه با بیستون مجموعه ای کلی برای کرمانشاه باشد تا این استان را ازلحاظ جذب گردشگر حمایت کند. وقتی از طاق بستان یاد می کنیم در حقیقت مجموعه ای است که در طول سده های گذشته باجان و روح مردم آمیخته و همراه بوده و مردم این استان خاطرات شیرینی از این یادگار نیاکانی دارند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: مجموعه طاق بستان نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی شناخته شده است. جهانگردان خارجی بسیاری حتی از دوره صفویه از این آثار بازدید کردند و در نوشته ها و نقاشی های خود به این آثار اشاره کردند و لذا طاق بستان مجموعه ای بسیار ارزشمند است.
جذب گردشگر برای طاق بستان نیازمند مدیریتی مدون است
محمدزاده بحث جذب گردشگر برای طاق بستان را نیازمند مدیریتی مدون دانست و افزود: این موضوع تنها بر عهده میراث فرهنگی نیست بلکه همه ازجمله شهرداری، استانداری و نهادهای مربوطه باید به میراث فرهنگی کمک کنند تا آنچه شایسته شان طاق بستان است محقق شود.
برای ساماندهی طاق بستان نهادهای مختلف باید با میراث همکاری کنند، مغازه ها، کافی شاپ ها و … کنار بروند در این صورت محوطه باز می شود و خود طاق بستان بیشتر جلوه دار می شود
وی از بین بردن حریم های طاق بستان را ازجمله مسائل مهم در بحث ساماندهی این مجموعه دانست و تصریح کرد: ساماندهی طاق بستان بحثی تخصصی است و شامل مقوله باستان شناسی و معماری است و کار هرکسی نیست. برای ساماندهی طاق بستان نهادهای مختلف باید با میراث همکاری کنند، مغازه ها، کافی شاپ ها و… کنار بروند در این صورت محوطه باز می شود و خود طاق بستان بیشتر جلوه دار می شود و لذا باید حریم باز شود. اکنون مغازه های محوطه بیشتر ازآنچه باید جلوآمده اند.
محمدزاده انجام تبلیغات خوب و مناسب را لازمه بحث جذب گردشگر و توریست برای طاق بستان کرمانشاه دانست و افزود: برگزاری جشنواره های مختلف خوراک و پوشاک، ساخت کلیپ های مؤثر و زیبا در امر تبلیغات مهم است. سال گذشته همایشی در باینگان برگزار کردیم و برای مهمان هایی که از مناطق مختلف به این همایش آمدند در وهله نخست برنامه بازدید از طاق بستان را گذاشتیم که بسیار از این اقدام خرسند بودند.
وی در خصوص بحث ثبت جهانی شدن طاق بستان و شرایط لازم برای این مهم نیز گفت: طاق بستان در سطح ملی و جهانی شناخته شده است و باید ساماندهی شود و تبلیغات میراث فرهنگی در این خصوص بیشتر و حریم برای برجسته شدن مقوله گردشگری آزاد شود.
لزوم آزادسازی حریم طاق بستان برای ثبت جهانی شدن
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز، در خصوص آخرین وضعیت ساماندهی طاق بستان اظهار داشت: برای مجموعه طاق بستان نخستین کاری که باید انجام داد بحث تعیین حریم های آن است که متأسفانه این مهم هنوز قطعی و مصوب نشده و در حال طی کردن مسیر قانونی خود است.
بالایی در ادامه افزود: دومین اقدام برای بحث ساماندهی طاق بستان طرح مطالعاتی این مجموعه است که از قبل نیمه کاره باقی مانده، در بحث ساماندهی اولویت بندی شده و در بخش اول از طرح قبلی خیابان اصلی یک طرفه آن را به دلیل حجم بالای بازدیدکنندگان و ترافیک مسدود شده و در حال ترمیم است تا این خیابان یک طرفه به عنوان محل عبور عابران پیاده آماده شود و مسیر عبور و مرور خودرو نباشد و سنگ فرش شده و محلی مناسب برای بازدیدکنندگان باشد.
در مسیر ثبت جهانی کردن طاق بستان هستیم
وی افزود: برای امسال موافقت نامه ها و اولویت بندی ها را در سازمان مدیریت تا ۱۰ تا ۱۵ روز آینده متناسب بااعتباری که تخصیص داده می شود تعیین خواهد شد. ما در مسیر ثبت جهانی کردن طاق بستان هستیم اما اساسا قوانین ملی و بین المللی سخت است و ما نیز راهکارهایی داریم تا این مسیر را زودتر طی کنیم و پیشنهادهایی مطرح شده و یک کارگاه آموزشی در کرمانشاه برای همه کسانیکه ذی دخل هستند تا حدودات کار و فرآیند را برای ما تائید کنند و خللی در مسیر ثبت جهانی شدن آن به وجود نیاید تشکیل شد.
بالایی در ادامه اظهار کرد: قاعدتا هم یک سری کارهای جلوگیری و پیشگیری و مراقبت برای مجموعه طاق بستان داریم و هم اقداماتی برای ساماندهی این مجموعه. ما تا جایی اجازه ساماندهی داریم که در تملک دولت باشد و فعلاً مسیری که در حال کار و سنگ فرش و برداشت آسفالت است در تملک ما است و سال گذشته نیز دو باب مغازه را تملک کردیم.
محدوده فعالیت ما برای ساماندهی به میزانی است که زمین و عرصه در اختیار ما باشد
بالایی اضافه کرد: داشتن طرح و نقشه و مصوبه یک داستان است و اجرای طرح داستانی دیگر، هر زمان بخواهیم طرح را اجرا کنیم حتما باید محل اجرا در تملک دولت باشد در غیر این صورت نمی توان املاک مردم را تصرف کرد و فعلاً محدوده فعالیت ما برای ساماندهی به میزانی است که زمین و عرصه در اختیار ما باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در خصوص اعتبارات موردنیاز برای این پروژه بیان کرد: اعتبارات امسال نیز برای بحث ساماندهی طاق بستان در حال ابلاغ است اما ساماندهی طاق بستان پروژه ای است که هرچقدر اعتبار به آن تزریق شود بازهم جای کار دارد و باید دید که چقدر بودجه تخصیص می یابد. وی گفت: سال گذشته ۳ میلیارد تومان برای مقداری بسیار محدود در بحث تملک هزینه شد و در حال رایزنی هستیم تا از محل اعتباراتی که در حال ابلاغ است منابع جدی برای این طرح گرفته شود.
ورود بخش خصوصی برای ساماندهی طاق بستان ممکن نیست
بالایی در خصوص امکان ورود بخش خصوصی برای ساماندهی طاق بستان اظهار کرد: درصورتی که مجموعه طاق بستان بخواهد جهانی شود ورود بخش خصوصی در عرصه های مجموعه اساساً ممنوع است و بحث اشتغال و درآمد و توریسم و خدمات و… خارج از عرصه است و برای این موارد بخش خصوصی خود وارد کار می شود و رستوران و هتل و امکانات رفاهی ایجاد می کند و این اتفاقات خارج از مجموعه است و در داخل مجموعه این امکانات به وجود نمی آید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در خصوص اهمیت ثبت جهانی شدن مجموعه طاق بستان افزود: گردشگران دنیا در مبدأ مقاصد خود را مشخص می کنند و زمانی که اثری ثبت جهانی می شود در جداول و نقشه های بین المللی دنیا شناخته شده خواهد بود. در حال حاضر در ایران تنها ۱۹ اثر جهانی داریم.
بالایی یادآور شد: در منطقه دو محدوده وجود دارد یکی بخش روستای طاق بستان قدیم است که الآن جزو حریم شهر محسوب می شود و بخش دیگر بحث مغازه هاست که در حوزه حریم اصناف و شهرداری است و ما در این حوزه نفوذی نداریم. ما حتی متولی بحث رستوران های داخل شهر نیستیم و رستوران های بین راهی با ما است.
طاق بستان جزو پرونده هایی است که در صف جهانی شدن است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: طاق بستان قابلیت اینکه در فهرست ثبت جهانی شدن قرار بگیرد را دارد و هم اکنون جزو پرونده هایی است که در صف ثبت جهانی شدن قرار دارد.
بالایی همچنین گفت: پرونده مشترکی بین استان های کرمانشاه و کردستان وجود دارد برای ثبت جهانی منطقه طبیعی اورامانات و از ظرفیت مدیرکل یونسکو و کارشناسان برای پیشرفت این پروژه استفاده خواهیم کرد.
