به گزارش «دنیای سفر»، منطقه کمتر شناخته شده «چوچکیتام» (Chochkitam) واقع در گواتمالا که مملو از جنگل های بارانی، برگ های ریخته شده، نخل و تکه سنگ است، بعید به نظر می رسد که بتواند محل مناسبی برای دستیابی به یک اکتشاف باستان شناسی نفس گیر باشد، چه برسد به اینکه باستان شناسان بتوانند با کاوش در آن به اطلاعات جدیدی درباره یک دوره تاریخی مبهم دست پیدا کنند.
اما این دقیقاً همان چیزی است که محققان اخیراً در این مکان کشف کردند، آن هم به کمک یک نقاب یشم مرموز که گمان می رود به یک پادشاه ناشناخته «مایا» تعلق داشته باشد.
«نشنال جئوگرافیک» در گزارشی نوشت این اکتشاف داستانی جذاب از فداکاری مذهبی و جانشینی سلطنتی در دوره کلاسیک اولیه مایاها در حدود ۱۷۰۰ سال پیش را روایت می کند. اما این کشف همچنین به یک نظریه رو به رشد اعتبار می دهد که بر اساس آن افراد سلطنتی «مایا» در آن دوره ممکن است تحت سلطه سلسله های قدرتمندتر بین النهرینی بوده باشند.
کشف هرم سلطنتی و تابوت
محوطه «چوچکیتام» (Chochkitam) و تاریخچه آن مدت هاست تحت تأثیر گذر زمان و تراکم جنگل های بارانی «پتن» (Petén)، منطقه ای واقع در شمال شرقی «گواتمالا»، که با مکزیک و بلیز هم مرز بوده، پنهان مانده است. اگرچه این محوطه باستانی از اوایل قرن بیستم میلادی شناخته شده است، اما محققان امروزی هنوز در تلاش برای درک ارتباط این محوطه با تمدن مایا هستند.
یکی از دلایل مبهم بودن این مسأله دوره تاریخی است که این محوطه در آن شکوفا شده است. دوره «کلاسیک مایا» که فاصله زمانی ۲۵۰ تا ۹۰۰ میلادی را در برمی گیرد، اوج این تمدن محسوب می شود، با این حال متون بسیار کمی از این دوره باقی مانده و بخش اعظمی از شکوه آن نیز با غارت شدن محوطه های باستانی از بین رفته است.
در حقیقت، سارقان گور، «فرانسیسکو استرادا بلی» (Francisco Estrada-Belli) – باستان شناس و محقق «نشنال جئوگرافیک» – و اعضای گروهش را در «چوچکیتام» شکست دادند. در سال ۲۰۲۱، این محقق با استفاده از فناوری «لیدار» شواهدی را پیدا کرد که نشان می داد غارتگران در داخل یک هرمِ به ظاهر سلطنتی در هسته تاریخی شهر تونل زده بودند، اما او و یکی از همکارانش، به نام «بانی ژیرون» (Bhanny Giron)، متوجه بخشی شدند که ظاهراً از چشم غارتگران دور مانده بود و تصمیم گرفتند آن محوطه را کاوش کنند.
وقتی کاوشگران بیش از هفت متر داخل آن هرم را حفر کردند، نتیجه حفاری آن ها بیشتر شبیه چاه شد، اما سپس «ژیرون» یک جمجمه، چند دندان و یک جعبه سنگی تابوت شکل را پیدا کرد. اگرچه قسمت بالای جعبه فرو ریخته بود، اما «استرادا بلی» (باستان شناس) پیشکش هایی را پیدا کرد که به همراه این جمجمه و جعبه سنگی دفن شده بودند؛ یک گلدان، مجموعه ای از صدف های بزرگ، چند تکه استخوان و مجموعه ای از قطعات یشم براق که به دقت کنار هم چیده شده بودند.
نقاب یشمی برای یک پادشاه
در اواخر ژوئن ۲۰۲۲، «استرادا بلی» تکه هایی از یشم را در آزمایشگاه بررسی کرد. در دیگر مکان های «مایا» از چنین سنگ هایی برای شکل دادن نقاب های موزاییکی در گورهای سلطنتی استفاده می شد.
این محقق با کمی جابه جا کردن تکه های یشم موفق شد چهره ای با چشم های مارپیچی و دندان های تیز شکل دهد.
در این بین یکی از همکاران تیزبین او دریافت برخی از استخوان هایی که در محل کاوش کشف شده است، در واقع حکاکی های ظریفی را به نمایش می گذارد که احتمالاً با استفاده از شیشه ابسیدین آتشفشانی به وجود آمده اند. در ادامۀ تحقیقات مشخص شد که دو مورد از استخوان ها اصلاً متعلق به پادشاه نبودند. با این حال حکاکی ها هویت حاکم سلطنتی را آشکار کرد. به طور خارق العاده ای، یکی از این حکاکی ها فرمانروایی را به تصویر کشیده است که سر یک خدای «مایا» را بالا گرفته و نکته اینجاست که تصویر این خدا دقیقا مشابه چهره ای است که «استرادا بلی» با ترکیب کردن تکه های یشم شکل داده بود.
با این حال جزئیات بیشتر درباره این اکتشاف زمانی مشخص شد که «الکساندر توکووینین» (Alexandre Tokovinine)، باستان شناس دانشگاه «آلاباما»، که در کتیبه نگاری «مایا»ها تخصص دارد، به «استرادا بلی» کمک کرد تا حکاکی ها را رمزگشایی کند و هویت حاکم و خدا را باز کند. حاکم به عنوان فردی به نام «Itzam Kokaj Bahlam» شناسایی شد. خدای «مایا» ها نیز که بین باستان شناسان با نام «Yax Wayaab Chahk G۱» شناخته می شود، خدای طوفان «مایا»هاست که ترجمه لغوی آن «نخستین خدای باران جادوگر» است.
به گفته «استرادا بلی» این اکتشاف «بسیار بسیار غیرمعمول» است، که درباره زمان و مکانی بسیار مرموز و مبهم اطلاعات قابل توجهی ارائه می دهد.
دریچه ای رو به یک جامعه باستانی
بر اساس تاریخ گذاری رادیوکربن استخوان های کشف شده، مشخص شد که «Itzam Kokaj Bahlam» احتمالاً در حدود سال ۳۵۰ میلادی بر شهر حکومت کرده است.
«استرادا بلی» گفت: «همه چیز به من نشان می دهد فردی که در این مکان دفن شده یک پادشاه مایا و بخشی از شبکه خانواده سلطنتی مایا در حوزه نفوذ تیکال و تئوتیئواکان بوده است.»
شهر باستانی عظیم «تئوتیئواکان» که در مکزیک کنونی واقع شده است و «تیکال» که در «پتن » قرار دارد، هر دو در مقایسه با «چوچکیتام» شهرهای بزرگ و تاثیرگذارتری بودند.
هنوز درباره پادشاهان «چوچکیتام» و ارتباط آنها با دیگر فرمانروایان قدرتمند در دوره «کلاسیک اولیه مایا» چیزهای بیشتری می توان آموخت. «استرادا بلی» و همکارانش قصد دارند اطلاعات بیشتری را با بررسی DNA باستانی استخوان های یافته شده در محل کاوش و گنجینه های دیگری که احتمالا در ادامه کاوش کشف خواهند شد، به دست آورند.
با این حال، کشف نقاب یشم پادشاه «مایا» به خودی خود برای کاوشگران شگفت آور است. به گفته باستان شناسان کشف این ماسک و استخوان های حکاکی شده نوعی از هیجان و شگفتی را به ارمغان آورده است که در دنیای پرزحمت تحقیقات باستان شناسی به ندرت اتفاق می افتد.
