به گزارش «دنیای سفر»، عواملی مختلف سبب می شود که گردشگران در هنگام سفر رفتار متفاوتی داشته باشند. یکی از موضوعات مهم در پژوهش های اخیر، بررسی میزان هزینه کرد گردشگران در سفر و شناسایی عوامل مؤثر بر آن است. هزینه کرد در مقصد می تواند در زمینه های غذا و نوشیدنی، تفریحات، بازدید، تردد و رفت وآمد، اقامت، گشت های سازمان یافته، خدمات ارتباطی، خدمات شهری و … انجام شود.
میزان گردشگران ورودی به یک مقصد، نمی تواند شاخص خوبی برای درک هزینه کرد گردشگران باشد. ولی در مقابل، درک مناسب از الگوهای هزینه کرد گردشگران، می تواند به سیاست گذاران، برنامه ریزان، بازاریابان و پژوهشگران کمک کند تا برنامه ریزی بهتری داشته باشند.
خانواده ها، بخش اصلی مصرف کنندگان محصولات گردشگری هستند. به همین دلیل مهم است که الگوی مصرف و هزینه کرد خانوار در دوره های زمانی مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
در دنیا مطالعات گسترده ای در مورد عوامل مؤثر بر میزان هزینه کرد خانوارها و الگوی مصرف و تصمیم گیری مصرف محصولات گردشگری توسط آن ها انجام شده است، ولی در مطالعات داخلی در مورد عوامل مؤثر بر هزینه کرد خانوارهای ایرانی در سفر، خلأ وجود دارد.
بر همین اساس سیدعلی حسینی و محمدرضا اخلاقی؛ پژوهشگران مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبائی در یک مطالعه نقش عوامل جمعیت شناختی، اقتصادی، روان شناختی را بر میزان هزینه کرد خانوارهای ایرانی در سفرهای داخلی بررسی کردند. همچنین در این مطالعه تاثیر مراحل چرخه زندگی خانوار نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
چرخه زندگی خانوار شامل مراحل «مجرد»، «زوج بدون فرزند»، «فاز اول لانه کامل»، «فاز دوم لانه کامل»، «فاز سوم لانه کامل»، «لانه خالی»، «والد مجرد» و «بیوه» است.
در این مطالعه، ۶۲۸ خانوار ایرانی ساکن کلان شهرهای تهران، اصفهان، یزد، شیراز و تبریز شرکت کردند. بازه سنی شرکت کنندگان ۱۹ تا ۶۸ سال و میانگین سنی آن ها ۳۵ سال بود. در این مطالعه ۱۵۹ خانوار مجرد مستقل، ۸۰ زوج بدون فرزند، ۱۵۳ خانوار در فاز اول لانه کامل، ۱۶۰ خانوار در فاز دوم لانه کامل، ۲۲ خانوار در فاز سوم لانه کامل، ۱۹ خانوار در لانه خالی، ۱۳ خانوار با والد مجرد و ۲۲ خانوار بیوه شناسایی شدند.
بررسی های این مطالعه نشان داد که بیشتر خانوارهای شرکت کننده در این پژوهش برای سفر از وسیله نقلیه شخصی استفاده می کنند و نزدیک به نیمی از آن ها برای اقامت خود در مقصد هزینه ای را پرداخت نکرده اند. این نشان دهنده کم هزینه کردن خانوارهای ایرانی و همچنین ترجیح وسیله نقلیه شخصی به دیگر انواع حمل و نقل است.
همچنین در این مطالعه مشخص شد که متغیرهای میزان درآمد، سن و تحصیلات سرپرست خانوار، با میزان هزینه کرد به ازای هر نفر هرشب در سفر، دارای همبستگی مثبت است. افراد با مشاغل غیر دولتی نیز بیشترین میانگین هزینه کرد را در سفر دارند.
یافته های این مطالعه حاکی از این است که با افزایش تعداد فرزندان وابسته و همچنین تعداد فرزندان مستقل در خانواده، میزان هزینه کرد خانوار به ازای هر نفر هر شب، کاهش می یابد.
پژوهشگران این مطالعه عنوان می کنند که یافته های این مطالعه، نشان دهنده تأثیرپذیری میـزان هزینه کرد خانوارها از شاخص های درآمد، سن، تحصیلات و نوع شغل سرپرست، تعداد فرزندان وابـسته و مـستقل، تعداد اعضای خانواده حاضر در سفر، استفاده از وسیله نقلیه شخصی و اقامت در خانه اقوام در طول سـفر و اهمیـت سفرهای تفریحی در سبد مصرفی خانوار است.
مقایسه میانگین های هزینه کرد در مراحل مختلف چرخه زندگی خانوار، نشان داد که خانوار زوج بدون فرزند، با اختلاف نسبتاً بالا، بیشترین میزان هزینه کرد به ازای هر نفر هر شب (حدود ۳۵۶ هزار تومان) را در سفر داشته اند. پس از آن، بیشترین میزان هزینه به ترتیب متعلق به خانوارهای مجرد، فاز سوم لانه کامل، والد مجرد، فاز دوم لانه کامل، لانه خالی، فاز اول لانه کامل و در انتها، متعلق به خانوار بیوه است. این یافته ها حاکی از این است که با افزایش سن فرزندان وابسته در خانوار، میزان هزینه کرد آن ها در سفر افزایش می یابد. این پدیده می تواند ناشی از آزادی و تنوع بیشتر در انتخاب فعالیت های مقصد، در صورت بزرگسال بودن فرزندان خانوار باشد.
یافته های این مطالعه مرداد ماه سال ۱۴۰۱ به صورت مقاله علمی با عنوان «شناسایی عوامل مؤثر بر میزان هزینه کرد گردشگری با تاکید بر چرخه زندگی خانوار» در مجله گردشگری شهری زیر نظر قطب علمی برنامه ریزی و توسعه پایدار گردشگری- دانشگاه تهران منتشر شده است.
