«اخلمد» روستایی کوهستانی با طبیعتی بسیار زیبا و از جمله مناطق نمونه گردشگری کشور است که در ۶۸ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد و بر دامنه شرقی رشته کوه بینالود قرار دارد و آن طور که سازمان های رسمی و دولتی آمار داده اند، سالانه بیش از یک میلیون نفر گردشگر داخلی و خارجی به این روستای سرسبز سفر می کنند و بیشتر گردشگران خارجی آن، اعراب کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.
اما با وجود جاذبه های فراوان گردشگری، به دلیل عدم شناخت و بی اطلاعی اهالی در چگونگی تولید ثروت از این مقوله و نداشتن طرحی جامع برای ساماندهی و توسعه گردشگری از سوی متولیان امر، گردشگران نمی توانند آنگونه که شایسته است از این منطقه بهره ببرند و علاوه بر آن بومیان نیز درآمد چندانی از صنعت گردشگری کسب نمی کنند؛ چرا که به رغم توسعه برخی زیرساخت ها در سال های اخیر، عدم توجه به دیگر دره ها و مناظر بکر اخلمد و نبود امکانات رفاهی و بهداشتی اولیه، همسان نبودن معماری و مصالح ساخت و سازهای جدید با بافت روستا و طبیعت پیرامون آن، بی نظمی در ایجاد تفرجگاه های ابتدایی با سازه هایی نامتجانس و بدسیما و نبود ضابطه ای برای مقابله با آن، تردد وسایل نقلیه موتوری در محیط روستا و مسیر آبشار، بهره کشی بی رویه و غیراصولی از آب سرچشمه ها و کاهش جلوه های بصری آبشار اول، آلوده کردن طبیعت به انواع زباله ها، تخریب و پیشروی در طبیعت و بستر و حریم رودخانه و بعضا برخورد نامناسب اهالی با گردشگران، همه و همه باعث شده تا اخلمد با جایگاه واقعی خود، فاصله زیادی داشته باشد.
راهکارهای رفع چالش های توسعه گردشگری اخلمد
در شرایط کنونی متاسفانه، ایجاد تفرجگاه ها و ساخت بناهای جدید در منطقه اخلمد فاقد نظام کالبدی و عملکردی مناسب است. در واقع توسعه و بهره برداری گردشگری از ظرفیت های منطقه براساس «قانون اشباع حداکثر» صورت می گیرد؛ در حالی که به دلیل عدم هدایت توسعه به سایر نواحی، جاذبه های دره های دیگر، دشت و روستا بدون استفاده باقی مانده است. بنابراین به منظور پایداری توسعه گردشگری در منطقه، توسعه متوازن و هماهنگ کلیه مناطق بر اساس چارچوبی اصولی به نام «طرح جامع گردشگری» است. اما رویکرد مهمی که در تمامی برنامه ریزی ها و به ویژه در تدوین طرح جامع گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد این است که گردشگری در اخلمد بر پایه «طبیعت گردی» تعریف شود.
نکاتی که در تدوین این طرح باید مد نظر قرار گیرند عبارت است از؛ ضرورت احیا و حفظ ساختار کالبدی-فضایی روستا از طریق تعریف بافت روستایی و پرهیز از الگوهای ساخت و ساز شهری؛ مقابله جدی با پیشروی در طبیعت و بهره کشی غیراصولی از منابع آبی؛ لزوم بازنگری در طرح هادی روستای اخلمد به منظور تسهیل در عبور و مرور و احداث ابنیه؛ مقابله جدی با ساخت وسازهای غیر مجاز؛ تعریف سایت های تفریحی، زون ها و پارک های موضوعی، واحدهای پذیرایی و اقامتگاه های بومی و محلی سنتی، مراکز فرهنگی و پیست های ورزشی جدید و متناسب با طبیعت و هویت منطقه در نقاط مستعد و پهنه بندی نواحی مستعد منطقه.
تعیین متولی اداره منطقه نمونه اخلمد: از منظر قانونی، امتیاز اداره مناطق نمونه گردشگری از طریق برگزاری فراخوان، به متولی و سرمایه گذاری غیردولتی و توانمند واگذار می شود. براساس آیین نامه ای در این خصوص، کلیه دستگاه های اجرایی مکلفند خدمات خود را در ورودی منطقه به سرمایه گذار ارائه کنند. همچنین سازمان ملی زمین و مسکن، شهرداری ها، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و سایر دستگاه های ذیربط نیز باید اراضی دولتی مورد نیاز را برای ایجاد منطقه به سرمایه گذار واگذار کنند.
مهم ترین فرصت های سرمایه گذاری
با توجه به اقلیم، وضعیت اراضی، جاذبه های طبیعی متعدد گردشگری و وجود برخی آثار تاریخی در منطقه اخلمد، مهم ترین فرصت های سرمایه گذاری در این منطقه عبارتند از: ایجاد واحدهای پذیرایی و اقامتگاه های بومی و سنتی با احیا و مرمت منازل؛ راه اندازی بازی های کوهستانی مهیج؛ زون بندی موضوعی محدوده قبل از دهنه اخلمد تا بافت روستا برای مواردی نظیر زون عشایری، دهکده چوبی، زون استوایی، زون خشت و گِلی و نظایر این؛احداث بازارچه فروش صنایع دستی؛ تاسیس پیست های ورزشی متناسب با اقلیم منطقه؛ ایجاد دریاچه مصنوعی در پشت بند تاریخی و راه اندازی مراکز ارائه خدمات رفاهی و پذیرایی در این منطقه و در نهایت ساخت پارک های موضوعی در محدوده قبل از دهنه اخلمد تا بند تاریخی.
جایگاه ویژه چناران و اخلمد در آینده گردشگری استان
علاوه بر ۳ میلیون نفری که در شهر مشهد ساکنند، سالانه بیش از ۲۰ میلیون نفر زائر و مسافر نیز به این شهر که یکی از مهم ترین کلان شهرهای مذهبی دنیا است، سفر می کنند. بی شک بخش مهمی از این جمعیت ۲۳ میلیون نفری که از مسافت های دور و نزدیک می آیند، تمایل دارند برای تنوع بخشی به سفر خود، علاوه بر زیارت، قسمتی از وقت خود را برای دیدن جاذبه های طبیعی منطقه اختصاص دهند.
طبق برآوردها، بیش از ۸ میلیون نفر از گردشگرانی که قصد سفر به مشهد را دارند از مسیر اخلمد و چناران می گذرند. بدیهی است که همه افراد، تمام این مسیر را بی وقفه تا مقصد نمی روند، بسیاری تمایل دارند از زیبایی های مسیر نیز بهره مند شوند و این موضوع، فرصت بی نظیری است که بدون هیچ گونه هزینه ای در اختیار برنامه ریزان این شهرستان قرار گرفته است و با وجود مسافت بیشتر از مشهد، می تواند همچون طرقبه شاندیز و چناران مورد توجه قرار گیرد.
