به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پرفسور هانس مارتین هینز رییس ایکوم جهانی در نشست مطبوعاتی که به مناسبت حضور وی در ایران توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد حضور یافت و به پرسش های خبرنگاران پاسخ گفت.
وی با اشاره به تاریخچه تشکیل ایکوم جهانی گفت: ۷۰سال پیش بعد از جنگ جهانی دوم ایکوم با شرکت ۱۴ کشور در شهر پاریس شکل گرفت و در حال حاضر ۳۶ هزار موزه ایکوم را همیاری می کنند به نحوی که هم اکنون ایکوم بزرگ ترین نهاد غیردولتی جهان است.
او با اشاره به اینکه ۱۲۰ کشور در ایکوم جهانی کمیته ملی دارند و ایران نیز جزو آن کشورهاست افزود: ایکوم جهانی ۳۰ کمیته تخصصی مشورتی دارد که کمیته حفاظت عمده ترین آنهاست طوری که ۲۶۰۰ متخصص در حوزه حفاظت در این کمیته به فعالیت مشغول هستند. این نهاد بین المللی هر سال در یکی از کشورهای عضو تشکیل جلسه داده و تمامی اعضای کمیته های آن در خصوص مسائل مشترک و چالش هایش با یکدیگر سخن می گویند.
وی در پاسخ به این سوال که ایکوم برای به حداقل رساندن صدمات به آثار موزه ای در کشورهایی که جنگ در آنها رخ داده است چه کاری انجام می دهد گفت: در نخستین گام گروهی متخصص از ایکوم به مناطق جنگی و مناطقی که از بلایای طبیعی خسارت دیده اند برای ارزیابی شرایط اعزام می شوند.
او با بیان اینکه قاچاق اموال فرهنگی بعد از قاچاق اسلحه و مواد مخدر سومین و بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است تصریح کرد: از ۱۵ سال پیش ایکوم یک فهرست قرمز مشتمل بر اموالی که به غارت رفته اند تهیه کرده است که در این مواقع در اختیار اینترپل، گمرکات، بنادر و … قرار داده می شود و در صورت بروز هر گونه شبهه ای بلافاصله پیگیری می شوند.
شناسایی و بازگرداندن اشیای تاریخی
هینز با موفقیت آمیز دانستن این طرح اظهار داشت: در این ۱۵ سال توانستیم اشیای تاریخی و به سرقت رفته زیادی را شناسایی کنیم و به کشور مبدا برگردانیم که اشیا یی از افغانستان و عراق از جمله آنها بوده است.
وی با اشاره به تجربه دیگری که ایکوم در این رابطه داشته است به جنگ های خاورمیانه اشاره کرد و گفت: در این نوع جنگ ها که معمولا با بمباران ها ی هوایی همراه است نقشه های ماهواره ای را در اختیار خلبانان قرار دادیم و از آن ها خواستیم محوطه های تاریخی و موزه ها را بمباران نکنند. این تجربه در لیبی بسیار موفقیت آمیز بود و در پایان جنگ با مقایسه عکس های هوایی و مناطق بمباران شده در یافتیم که بسیاری از خلبانان به این ایده احترام گذاشته اند اما در یمن این طرح موفقیت آمیز نبود.
او تصریح کرد: در طرحی دیگر از کشورهایی که در مناطق جنگی هستند خواستیم تا اشیای موزه ای خود را برای مدت معلوم به عنوان امانت نزد کشورهایی که در مناطق امن و سبز هستند قرار داده و بعد از اتمام جنگ پس گیرند.
دلیل رفتن مردم به موزه ها
رییس ایکوم جهانی در پاسخ به این پرسش که چرا مردم به موزه ها می روند گفت: بازدید از موزه ها به هویت مخاطبان باز می گردد زیرا کسی که از گذشته خویش خبر نداشته باشد نمی تواند برای آینده و حال خویش برنامه ریزی کرده و با چالش های آن مواجه شود.
وی در ادامه با اشاره به فلسفه سنتی موزه گفت: در جنبش قرن نوزدهم برخی از کاخ ها به موزه تبدیل شده بودند و حتی برخی از اشیای مختص این کاخ ها نیز به موزه های ملی فرستاده می شدند تا مردم بتوانند از آنها بازدید کنند. این امر دو کارکرد داشت یکی اینکه مردم آموزش ببینند و دیگری اینکه یک هویت ملی از گذشته مردم شکل گیرد به نحوی که به مردم گفته شود شما یک عصر طلایی داشته اید که می توانید به آن افتخار کنید.
او اظهار داشت: کارکرد موزه ها در شکل سنتی این است که برای شما یک عصر طلایی بسازد که شما بتوانید به عنوان یک هویت ملی به آن افتخار کنید.
وی گفت: در سال ۱۹۷۰ جنبشی در سطح دنیا رخ داد مبنی بر اینکه جامعه به مدارس جدید، دانشگاه های جدید و … نیاز دارد در این ارتباط موزه ها نیز به این فکر افتادند که باید به روز شوند و نگرش سنتی مبنی بر نشان دادن گذشته به مخاطب را کنار بگذارند به نحوی که در رویکرد جدید مخاطبان مورد توجه قرار گرفتند و موزه ها آن ها را با برگزار نمایشگاه های مختلف مورد بررسی قرار دادند.
موزه سازمان فرهنگی است
رییس ایکوم جهانی تصریح کرد: از بیست سال پیش تا به حال موزه های جدید شی محور یا مخاطب محور نیستند و مجموعه ای از این دو هستند و علاوه براین خود را سازمان فرهنگی می دانند که در خدمت جامعه است و برای آن کار می کند.
به گفته او، موزه های جدید چند وجهی عمل می کنند یعنی علاوه براینکه از وجه تاریخی به یک شی می نگرند از لحاظ سیاسی، اجتماعی و … هم شی را به مخاطب معرفی می کنند و او را با مجموعه ای از آرا و افکار آشنا می کنند که می تواند وی را در مقام تحلیل، مقایسه و تفسیر قرار دهد.
هینز با بیان اینکه کمیته تخصصی آموزشی ایکوم ۹۰۰ عضو دارد که هر سال دور هم جمع می شوند و تبادل تجربه می کنند افزود: در این جلسات اعضای این کمیته در مورد تجارب موزه های مختلف و نحوه انتقال آنها بحث می کنند و به دلیل اینکه خودشان موزه دار هستند می توانند از تجاربشان که در این نشست ها به دست می آورند باتوجه به شرایط اجتماع و مخاطبانشان استفاده کنند.
این تجارب به موزه داران و اعضای کمیته تخصصی ایکوم کمک می کند تا چگونه گروه هایی را که تا به حال به موزه های نیامده اند مانند گروه های هدف، کودکان و … به موزه ها بکشانند که این در واقع هدف اصلی ایکوم است.
برنامه های ایکوم در ایران
در ادامه سید احمد محیط طباطبایی قائم مقام ایکوم با اشاره به برنامه های امسال کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) در روز ایکوم گفت: امسال پیام روز جهانی موزه ها از تهران منتقل خواهد شد.
محیط طباطبایی با بیان اینکه پیام این روز برای ۱۲۰ کمیته ایکوم و ۳۸ هزار موزه عضو آن از موزه ملی ایران منتشر می شود تصریح کرد: همزمان با روز جهانی ایکوم ۲۹ اردیبهشت ماه سایت رسمی کمیته ملی ایکوم ایران نیز افتتاح خواهد شد.
قایم مقام ایکوم با بیان اینکه سازمان زیباسازی شهر تهران در نظر دارد همزمان با روز جهانی موزه ها آثار موزه ای کشور را در بیلبوردهای سطح شهر به نمایش بگذارد افزود: این برنامه سال گذشته نیز با عنوان “نگارخانه ای به وسعت یک شهر” در سطح شهر تهران اجرا شد.
او با اشاره به گوشه ای از برنامه های اختصاصی این کمیته، افتتاح دفتر ایکوم در شهر شیراز با حضور رییس ایکوم جهانی، بزرگداشت موزه داری در استان فارس، نشست انتخاب موزه برتر، نشست سالانه ایکوم در روز ۲۹ اردیبهشت در موزه ملی همزمان با یکصدمین سال تأسیس نهادی به نام موزه ملی بعد از مشروطه را از برنامه های ایکوم عنوان کرد.
وی گفت: ۴ نشست تخصصی شامل، نشست معلول و موزه (۳ خرداد در موزه صلح ساعت ۱۴)، نشست کودک و موزه در کاخ موزه نیاوران (۴ خرداد ساعت ۱۰صبح)، نشست اسناد، سند و موزه ها (۴ خرداد ۱۴ بعد از ظهر) که با نمایشگاهی از درختان ایران و نادیده های شهداد همراه خواهد بود و نشست معماری و موزه ها در قالب این سلسه نشست ها برگزار می شود. امسال بر اساس ۱۲ شاخص که ۸ شاخص آن مربوط به ایکوم جهانی و ۴ شاخص بومی است موزه ها را در چهار سطح موزه های خصوصی، دولتی-عمومی، رده یک، دو، سه تقسیم بندی و مورد سنجش قرار می دهیم.
به گفته وی، در انتخاب موزه برتر مسابقه معنا ندارد بلکه هدف معرفی موزه داری موفق به جامعه موزه داران ایران است و اینکه هر موزه ابتکار و خلاقیت که در نحوه اداره موزه خود داشته را به اطلاع بقیه می رساند تا این روش ها عمومی شود.
محیط طباطبایی افزود: فعالیت موزه ای یک امر پایدار است و در جامعه ای که امروز در آن ناپایداری زیاد است هر کسی که فعالیت پایدار انجام می دهد امر مهمی انجام داده و به همین ترتیب تمامی موزه ها مورد تقدیر ایکوم قرار می گیرند.
