در سال های پایانی دهه ۶۰ هنرمندان در اروپا با هدف ورود هنر به اماکن عمومی شاخه ای جدید تحت عنوان هنرمحیطی را بنا نهادند. به این ترتیب آثار هنری از فضای نمایشگاهی و گالری خارج شده و در ارتباط مستقیم با عموم مردم خلق شدند. در ایران با کمی تاخیر نسبت به اروپا، در چند ساله اخیر هنر محیطی به عنوان یکی از شاخه های جذاب هنر از سوی هنرمندان، فعالان محیط زیستی و مسئولان شهری مورد توجه قرار گرفته است که شاخص ترین آن ها برگزاری جشنواره سالانه هنر محیطی در جزیره هرمز است.
جشنواره سالانه هنر محیطی در جنگل ابر، جشنواره هنر محیطی در ساری، جشنواره هنر بازیافت در قزوین و سایر شهرها از دیگر فعالیت های مرتبط با این شاخه از هنر محسوب می شود. در روزهای پایانی شهریور ماه سال جاری جشنواره مجسمه های کوچک در شیراز با هدف آشنایی کودکان با طبیعت توسط شهرداری این شهرستان در حال برگزاری است و در آن تلاش می شود کودکان با خلق آثاری از اشیاء یافت شده در طبیعت به درک بهتری از محیط اطراف خود دست پیدا کنند.
عاطفه خاص هنرمند محیطی و یکی از شرکت کنندگان در جشنواره مجسمه های کوچک در گفت و گو با «دنیای سفر» گفت: بروز معضلات جدی در حوزه محیط زیست در دنیا موجب شده است سیاست گذاران این امر برای رفع این مشکلات ابزارهای مختلف مدنظر قرار گیرد.
وی هنر را یکی از این ابزارها معرفی کرد و افزود: در همین رابطه مقالات و کتاب های مختلفی منتشر شده و در کنار آن از هنر محیطی نیز به عنوان وسیله ای که زمینه ارتباط مستقیم هنر و محیط زیست را فراهم می کند، بهره گرفته می شود.
این هنرمند محیطی اختصاص بخشی از نشست تغییرات آب و هوا که در شهریور ماه امسال در پاریس برگزار شد به موضوع هنر محیطی را نشان دهنده اهمیت این مقوله در حفاظت محیط زیست عنوان کرد و ادامه داد: برای متولیان محیط زیست در کشورهای اروپایی نقش پررنگ هنر در تغییر طرز تفکر در جامعه و ارتباط مستقیم محیط زیست و هنر کاملا جا افتاده است.
خاص همچنین از استقبال از این شاخه هنر در سال های اخیر در ایران خبر داد و گفت: در سال های اخیر متولیان امور هنری و شهرداری ها نسبت به برگزاری جشنواره های هنر محیطی در فضاهای شهری و طبیعی اقدام کرده اند، همچنین برخی از انجمن های محیط زیستی نیز می کوشند با بهره گیری از هنر محیطی موضوع حفظ محیط زیست را در ذهن مخاطبان خود شکل دهند و آنها را در یک رابطه متقابل با طبیعت قرار دهند.
وی تصریح کرد: از آنجا که بازدید از گالری های هنری مخاطبان خاص خود را دارد، هنرهای مفهومی و هنر محیطی به واسطه خلق اثر هنری در فضای بیرونی قابلیت جذب مخاطبان عام را دارند و حتی می توانند در فرآیند خلق اثر با هنرمند مشارکت داشته باشند. به این ترتیب با مکالمه و فضای شکل گرفته حین خلق آثار تاثیری به مراتب فراتر از سخنرانی و مقاله بر مخاطبان خواهیم داشت.
خاص هنر بازیافت را دیگر شاخه ای از هنر دانست که در خدمت محیط زیست است و اضافه کرد: در این هنر شیوه های استفاده مجدد از زباله ها و برگرداندن آن ها به چرخه تولید مدنظر قرار می گیرد ضمن اینکه انجام آن به ویژه در طبیعت حجم انبوه زباله های تولیدی توسط انسان ها را به بینندگان و مشارکت کنندگان یادآور می شود.
این هنرمند با اشاره به جشنواره هنر محیطی رومانی که در تابستان سال جاری برگزار شد، نقش برگزاری جشنواره های هنر محیطی در اکوتوریسم و گردشگری را موثر دانست و گفت: در این جشنواره محل اسکان هنرمندان در قلعه ای در یکی از روستاهای این کشور بود. در زمان برگزاری نیز اهالی روستا می توانستند با هنرمندان در خلق آثار مشارکت داشته باشند و در کنار آن شرکت کنندگان نیز محصولات و کالاهای تولید شده در روستا را خریداری می کردند که این امر در معرفی فرهنگ روستا و همچنین رونق اقتصاد محلی نقش موثری داشت.
وی افزود: در ایران با توجه به سابقه تاریخی و غنای فرهنگی می توانیم از هنر محیطی هم به عنوان ابزاری جهت حفظ محیط زیست و رونق اکوتوریسم بهره بگیریم منتها برای این امر بایستی که مسئولان، هنر و به ویژه هنر محیطی را نیز به عنوان یکی از مولفه های حفظ محیط زیست در نظر گرفته و آن را در برنامه های خود لحاظ کنند.
گفته های عاطفه خاص نشان دهنده نقش پررنگ هنر در حفظ محیط زیست و خلق فرصت هایی برای گردشگری روستایی و اکوتوریسم است به شرط آنکه مسئولان در ایران نیز نقش هنر را از آنچه اکنون می پندارند جدی تر بگیرند.
