کلاف پیچیده مرمت پوسته بیرونی گنبد مسجد شیخ لطف الله حالا حالاها خیال باز شدن ندارد و حواشی پیرامون مرمت این گنبد به نظر می رسد ادامه دار باشد. تَرک اول این گنبد با تمامی حواشی و اتفاقات بالاخره به دست استاد رحمت الله رضایت به پایان رسید، اما در حالی که مقدمات برای مرمت ترک دوم در حال انجام بود، استاد رضایت درگذشت تا مرمت این گنبد وارد برزخ شود.
از همان حواشی مرمت ترک اول گنبد مسجد شیخ لطف الله صحبت ها درباره چگونگی مرمت ترک دوم وجود داشت و حتی شورای راهبردی برای مرمت ترک دوم ایجاد شد. از آن روزها تاکنون خبر زیادی درباره سرنوشت این شورای راهبردی وجود نداشته، نام های مختلفی برای انجام این کار مطرح شد. یکی از این نام ها محمدحسن مقضی بود که پیش تر در گفت وگویی با خبرنگار مهر درباره بدقولی های اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان و مرمت غیراصولی ترک اول گنبد گفته بود.
با این حال به نظر می رسد مرمت ترک دوم گنبد مسجد شیخ لطف الله آغاز شده و در هفته های گذشته کاشی های ترک دوم برداشته شدند. اما قسمتی که کاشی های آن برداشته شده بدون هیچ حفاظ و پوششی رها شده، این در حالی است که در روزهای گذشته در اصفهان به شکل متعدد بارندگی وجود داشته و برخی کارشناسان نگران نفوذ رطوبت به داخل پوسته داخلی گنبد هستند.
رها کردن پوسته داخلی گنبد بدون پوشش و محافظ ضد آب
یکی از این افراد علیرضا جعفری زند، باستان شناس است که پیش تر در شورای راهبردی مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله نیز حضور داشت، اما از حضور در این شورا انصراف داد.
او درباره مشکل اخیر این گنبد به خبرنگار مهر می گوید: اگر به مسئولان بگویید قطعاً بهانه می آورند، اما رها کردن پوسته گنبد بدون پوشش و حفاظ رطوبتی مناسب نشست و مشکلات بسیار زیادی به وجود می آورد. این گنبد فرسوده است و باران در پوسته دوم (درونی) گنبد نفوذ می کند. گنبد مسجد شیخ لطف الله مثل مسجد جامع عباسی نیست که دو پوسته با فاصله بسیار زیاد داشته باشد، این گنبد دو پوسته پیوسته است و نفوذ باران داخل پوسته بیرونی، کاشی های داخلی را هم از بین خواهد برد.
این باستان شناس ادامه می دهد: نمی دانم چرا این گنبد را بدون حفاظ مناسب رها کردند، در حالی که باید پوششی برای دفع باران روی ترک در حال مرمت این گنبد ایجاد می شد. اما متأسفانه این انجام نگرفته و درباره این موضوع هشدار می دهم؛ اگر بر فرض تا چند سال آینده پوسته بیرونی مرمت شد، پوسته داخلی دچار مشکل خواهد شد. بنابراین تفکری درباره حفظ این گنبد وجود ندارد.
وی تاکید می کند: مشخص نیست که در مرمت این گنبد چه راهی را دارند می روند و خطرات مختلفی گنبد مسجد شیخ لطف الله را تهدید می کند. باران روی گنبد جاری می شود و از لابه لای درز و شکاف ها وارد پوسته گنبد می شود.
روند مرمت گنبد اصولی نیست
جعفری زند درباره وضعیت شورای راهبری مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله توضیح می دهد: در تمام دنیا برای مرمت یک اثر جهانی از تجربیات جهانی کمک می گیرند، اما در کشور ما یک کاشی کار بالای سر کار می آورند و می گویند این را درست کن، این روند جای تأسف دارد. کشوری مثل ایتالیا که حداقل ۱۵۰ سال سابقه در زمینه مرمت دارد، در سال ۲۰۱۷ برای مرمت بناهای رم از تمام دنیا درخواست کمک کردند. آن ها یک سال طرح های مختلف از متخصصان بین المللی را مطالعه و در نهایت وارد فاز اجرایی شدند.
وی اضافه می کند: اما در مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله هیأت راهبردی معنا و مفهومی ندارد، این یک اثر جهانی است و باید با شرکا جهانی وارد مرمت گنبد شد، نه اینکه کار را به کاشی کاران سنتی سپرد و از آن ها خواست کاشی را بردارند و بعد بگذارند سر جایش. کار مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله هیچ استانداری ندارد و به همین دلیل از حضور در شورای راهبردی مرمت این گنبد کناره گیری کردم. حکایت مسجد شیخ لطف الله مانند حکایت «خشت اول را نهد معمار کج» شده است.
این باستان شناس با بیان اینکه «اگر مرمت و اتفاقات پیرامونی آن اثر بدی روی گنبد نگذارد جای شکر دارد» تصریح می کند: امروز مرمت یک علمی است که به روز پیشرفت می کند، اما در کشور ما بین علم مرمت و نوسازی، بهسازی و حتی بازسازی تفاوتی وجود ندارد. اگر در اصول کاری تجربه لازم را نداریم، باید از تجارب متخصصان مختلف کمک بگیریم. اشتباهات گذشته را باید به عنوان تجربه سرمشق کارهای خود قرار دهیم نه اینکه دوباره آن ها را تکرار کنیم. اگر برای این گنبد هر اتفاقی رخ دهد چه پاسخی برای آن خواهند داشت؟ روندی که برای مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله پیش گرفته شده به هیچ عنوان اصولی نیست.
نفوذ رطوبت دو سانت بوده است
در طرف دیگر ماجرا فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی میدان نقش جهان که معمولاً به سختی با خبرنگاران صحبت می کند درباره این اتفاق به خبرنگار مهر می گوید: در روزهای بارانی و پس از باران از قسمتی که کاشی ها برداشته شده تست زدیم و این قسمت ها بیش از دو سانت نفوذ رطوبت نداشته است.
به گفته خطابخش به ناظر پروژه نیز تاکید شده که یک لایه کچ روی ترک برداشته شده بکشد.
وی درباره مرمت کار و وضعیت مرمتی ترک دوم گنبد نیز توضیح می دهد: من منتظرم ببینم این ها که به کار استاد رضایت در مرمت ترک اول ایراد گرفتند یک پیمان کار به من معرفی کنند تا او را بالای کار بگذارم. با فوت استاد رضایت هیچ کسی را نداریم که بالای سر کار بگذاریم.
بنا بر اعلام خطابخش فعلاً عملیات مرمت گنبد انجام نمی شود و صرفاً کاشی ها از روی سطح ترک دوم برداشته شده است.
