طبق اعلام رسمی مقامات صنایع دستی، ایران سومین تولید کننده برتر دنیاست در حالیکه در زمینه صادرات در رتبه ۳۰ قرار دارد. آماری که از وجود نقایص جدی در بازاریابی و برندینگ صنایع دستی کشور حکایت دارد. همچنین اخیرا به نقل از معاون صنایع دستی اعلام شد که “نشان اعتماد” صنایع دستی به فروشگاه های دارای شرایط تعیین شده اهدا خواهد شد و پس از آن بود که در نمایشگاه ملی صنایع دستی رسما از نشان اعتماد ملی رونمایی گردید. طرحی که برای ساماندهی فروش است و فروشگاه های دارای آن می توانند این نشان را پشت شیشه مغازه خود نصب کرده و از امتیازات آن استفاده کنند.
گویا مسوولان صنایع دستی کشور از خواب زمستانه برخاسته اند و اکنون نیم نگاهی به تجربه دیگران در امر صنایع دستی دارند. طرح یا ایده نشان اعتماد، یادآور تجربه ای در هند است که از ۱۰ سال پیش با عنوان کرفت مارک (Craftmark) شروع شده است. کرفت مارک تاکنون برای بیش از ۸۰ قلم از صنایع دستی هند، استاندارد سازی کرده است.
تجربه برچسب اعتماد در هند
مقامات صنایع دستی هند در سال ۲۰۰۶ برچسپ کرفت مارک را به عنوان نشان استاندارد صنایع دستی آن کشور معرفی کردند. این اقدام بیش از هر چیز دیگری به واقعی شدن قیمت ها در حوزه صنایع دستی منجر شد.
در هند نیز همانند ایران، آثار و محصولات بسیاری از هنرمندان صنایع دستی به دلیل عدم عرضه مناسب، با قیمت های بسیار کمتر در اختیار دلالان قرار می گرفت و آنها نیز بسته به شرایط توزیع و فروش، با قیمت گذاری های غیر کارشناسانه به نوسان شدید و اختلاف قیمت ها دامن می زدند؛ امری که در نهایت به زیان دو طرف اصلی کسب و کار صنایع دستی یعنی صنعتگر و خریدار بود.
در برندینگ صنایع دستی قیمت گذاری درست و شفاف سازی و قابل مقایسه بودن قیمت محصولات، گامی اساسی است. بر همین اساس مقامات هند در آن زمان به تمام هنرمندان و صنعتگران و نیز اعضای انجمن رفاه صنعتکاران (AIACA) اعلام کردند که با الصاق مهر کیفیت کالا بر تمام محصولات و تولیدات صنایع دستی، تلاش دارند تا از هر گونه چانه زدن بر سر قیمت کالا جلوگیری کنند و بسیاری از تولیدات صنایع دستی در بازار روز و معروف دهلی، دیلی هات (Dilli Haat) با برچسب یاد شده عرضه خواهد شد. مدیر عامل AIACA، آدارش کومار (Adarsh Kumar) در همان زمان اعلام کرد که این اقدام نوعی برندسازی است که هویت متمایزی به محصولات و کالاهای صنایع دستی از نظر اصالت و اعتبار می دهد و تایید می کند که اثر ارائه شده کاملا هنر دستی است و ساخت ماشین نیست و به استانداردهای کیفی معینی پایبندی و تعهد دارد. مهم تر از همه این که این برچسب سبب می شود که خریداران دیگر نتوانند بر سر قیمت با فروشنده چانه بزنند.
با تعیین این برچسب، یکی از مهم ترین نتایجی که مورد نظر طراحان آن بود، یعنی جلوگیری از چانه زدن مشتریان، تامین شد. اقدامی که به فروشنده امکان می دهد با اشاره به برچسب کالا تاکید کند که قیمت ثابت و غیر قابل تغییر است. با برچسب کالا تفاوتی ندارد که صنایع دستی هند در کجا خریداری شده یا در کدام استان و شهر هند تولید شده است؛ کالایی حتی اگر در دور دست ترین نقاط هند هم تولید شده باشد، با قیمت ثابت تعیین شده به فروش می رود.
برقراری ارتباط صحیح بین متخصصین فروش و کارشناسان صنایع دستی اقدامی مهم در برندینگ است. زیرا برند باید نشانگر کیفیت محصول باشد تا خریدار با اعتماد به نام تجاری محصول، از کیفیت و قیمت آن نیز اطمینان حاصل کند. در تجربه هند نیز یکی از اقدامات انجام شده برای افزایش اعتبار برچسپ کرفت مارک، دریافت حمایت از هنرمندان برجسته در صنایع دستی هند بود. به عنوان مثال هنرمند صنعتکار، چوتی یادآو (Choti Yadav) که خود دارای غرفه آثار هنری در دیلی هات است، به حمایت از کرفت مارک دست زد. روشن است که تاییدیه این هنرمند که در هند و خارج از آن شهره است می تواند به جلب توجه و اعتماد به سایر صنعتکاران و هنرمندان صنایع دستی کمک کند.
برترین های صنایع دستی جهان
امروزه پس از ده سال تلاش، هند در کنار چین و چند کشور دیگر آسیایی، مهم ترین بازار تولید و فروش صنایع دستی جهان را در اختیار دارند. انتظار می رود که این شرایط در آینده همچنان ادامه یابد. چنین جایگاهی برای چین و هند با رعایت سه اصل مهم به دست آمده است:
- قیمت پایین تمام شده تولید کالا
- تولید کالا در حجم انبوه
- طراحی کالا به سلیقه و ذائقه مشتریان به ویژه مشتریان غربی
اگر وضعیت دو کشور فوق را با ایران مقایسه کنیم؛ مشکل بالا بودن قیمت ها در صنایع دستی ایران، به عنوان یک مانع جدی در رقابت با کشورهای دیگر باید از سوی کارشناسان بررسی گردد. نبود روش های درست در قیمت گذاری و تعیین کیفیت محصولات، امکان رقابت در بازارهای بین المللی را از ایران گرفته است. بنابراین هر چند دیر، نشان اعتماد ملی در صنایع دستی ایران شاید بتواند قدرت و سهم هنرمندان صنعتکار ایرانی را در بازارهای جهانی افزایش دهد.
امروز نمایشگاه صنایع دستی که بودم در یکی از غرفه ها که دف می فروخت فروشند نامه ای با دستخط بیژن کامکارها در ورودی غرفه اش گذاشته بو مبنی بر کیفیت دف ها. به عینه دیدم که آن غرفه شلوغ و مورد توجه بود. اعتماد به فروشنده و حمایت چهره ها از صنعتگران ماهر، دو مبحث مهم در افزایش خرید مردم هستند.