به گزارش «دنیای سفر» به نقل از خبرگزاری تسنیم، سد چمشیر در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. این سد یکی از سدهای بزرگ کشور است که وزارت نیرو آن را با هدف بهبود اراضی زیرکشت در پایاب استان های خوزستان و بوشهر و نیز تولید الکتریسیته، روی رودخانه زهره احداث کرده است. سد چمشیر تاکنون حدود ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
این سد با ارتفاع ۱۵۱ متر از تراز پی بلندترین سد وزنی از نوع بتنی غلتکی ایران بوده که دارای مخزن ۲.۳ میلیارد مکعب، دریاچه ای به طول ۴۸ کیلومتر و مساحت دریاچه ۵۱ کیلومتر مربع در تراز نرمال است.
سد چمشیر که با اعلام وزارت نیرو آماده آبگیری شده است، مخالفان و موافقان زیادی دارد و آبگیری آن با واکنش های فراوانی از جانب اساتید دانشگاه؛ نمایندگان مجلس، وزارت نیرو و سازمان محیط زیست همراه شده است که این واکنش ها شامل مخالفت و یا موافقت با تکمیل این سد بوده است.
در حال حاضر با وجود اینکه وزارت نیرو اعلام کرده بود که چمشیر آماده آبگیری است و هیچ گونه مشکل زیست محیطی ندارد، سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده است که “با توجه به ابهاماتی که درباره احتمال وجود گنبدهای نمکی نهفته در “سد چمشیر” وجود دارد، از وزارت نیرو خواسته ایم که مجدداً نمونه برداری کند و مجوز آبگیری سد را تا زمان نمونه برداری مجدد صادر نمی کنیم.” لذا فعلاً آبگیری سد چمشیر متوقف شده است.
مسئله اصلی درخصوص سد چمشیر احتمال قرار گرفتن آن بر روی سازندهای نمکی و احتمال تکرار تجربه سد گتوند و افزایش شوری (EC) آب رودخانه زهره و به تبع، زمین های پایین دست آن در صورت حل شدن سازندهای نمکی در آب پشت سد چمشیر است.
برای درک بهتر دلایل مخالفت موافقان و مخالفان این سد، در ادامه تعدادی از اظهارنظرهای کارشناسانه در این خصوص را مرور می کنیم:
پایش و نظارت در محیط زیست , وزارت نیرو , سازمان محیط زیست , استانداری کهگیلویه و بویراحمد ,
الف. موافقان آبگیری سد چمشیر
۱. محمد محضرنیا؛ مجری طرح سد و نیروگاه چمشیر
در سد چمشیر با اکتشافات سطحی و زیرسطحی انجام شده شواهدی مبنی بر وجود نمک در سطح وجود ندارد و در بدترین حالت فاصله لایه های نمک از سطح زمین ۳۰۰ متر در عمق است؛ لذا قیاس این سد با گتوند که در سطح زمین لایه های نمکی دیده شده بود، از اساس ایراد دارد. در خصوص وجود گنبد نمکی، به طور کل این گنبدها در محدوده شرقی گسل قطر کازرون دیده می شود؛ این در حالی است که سد چمشیر در غرب این گسل قرار دارد. با این حال پیمایش سطحی و استفاده از تصاویر هوایی عدم وجود گنبد نمکی را تأیید می کند.
۲. علی اکبر محرابیان؛ وزیر نیرو
این طرح در سال های گذشته مصوب و عملیات اجرایی آن شروع و انجام شده است؛ بر اساس گزارش هایی که ارائه شد و ما دوباره بررسی کردیم، عملیات این پروژه با مطالعات بسیار دقیق در بخش محیط زیست شروع شده و سازمان حفاظت از محیط زیست نظارت های سختگیرانه ای بر اجرای طرح داشته است.
۳. رحمت الله شرافت؛ کارشناس ژئوفیزیک
۳۶ درصد از مخزن سد روی سازند گچساران قرار گرفته اما ممبر نمکی این سازند در محل سد نه تنها هیچ رخنمونی ندارد، بلکه تا عمق بالای ۳۰۰ متری نیز خبری از نمک نبوده و شور شدن آب مخزن مسئله ای منتفی است.
۴. سید فرزاد هزارخانی؛ کارشناس زمین شناسی
اطلاعات ۶۹ گمانه در مخزن سد تأیید می کند که ممبرهای دارای نمک در مخزن سد چمشیر بیشتر از ۳۰۰ متر از سطح فاصله دارد و با توجه به ماهیت نفوذناپذیر سازند، مخزن، می توان از بدون مشکل بودن این بخش اطمینان حاصل کرد. در مخزن اصلی سد چمشیر هیچ رخنمون نمکی مشاهده نمی شود و مقایسه سد چمشیر با سد گتوند از اساس خطا است.
۵. مهدی شعبانی، استاد ژئوفیزیک اکتشافی دانشگاه
نمک هدایت شده به پایین دست رودخانه شور زهره توسط این رود در سال ۲.۵ میلیون تن است که با احداث سد چمشیر و تعدیل کیفی آب، بر اساس مطالعات شرکت مدیریت منابع آب، این عدد به ۵۰۰ هزار تن کاهش می یابد، یعنی با احداث سد چمشیر شوری آب رودخانه زهره ۸۰ درصد کاهش پیدا می کند.
ب. مخالفان آبگیری سد چمشیر
۱. حیدر زارعی؛ استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران
کیفیت آب رودخانه زهره با توجه به شرایطی که به لحاظ زمین شناسی و جریانی آبی که در مسیر خودش از این سازند عبور می کند، مخصوصاً در بخشی که مخزن شکل می گیرد به شدت تحت تأثیر قرار می گیرد و یک بخشی هم بعد از محل سد است و در کل کیفیت آب مناسبی ندارد و برای بحث آب شرب اهداف را نمی تواند محقق کند. برای بحث کشاورزی هم با توجه به مدل سازی هایی که برای افزایش کیفیت آب پس از آبگیری به وجود می آید ابهاماتی وجود دارد که ممکن است کیفیت آب نسبت به زمانی که در حالت طبیعی جریان دارد کمتر شود و اگر کیفیت کمتر شود، نمی توانیم از منبع آب استفاده کنیم و عملاً سد گتوند ۲ تکرار می شود.
۲. حسین آخانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
قطع جریان سیلاب های رودخانه زهره که باعث زهکشی طبیعی می شود، افزایش شوری زمین های کشاورزی را در پی خواهد داشت و سبب گسترده تر شدن کانون ریزگردِ بین ماهشهر و هندیجان خواهد شد؛ چنین اتفاقی قبلاً با ساخت سد مارون هم رخ داده که باعث کم آب شدن و حتی خشکیدگی بخش هایی از تالاب شادگان، تولید ریزگرد و نفوذ آب شور به نخلستان های منطقه شد.
۳. سید کریم حسینی؛ نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی
آبگیری سد چمشیر تکرار تراژدی تلخ سد گتوند در خوزستان است؛ این سد اصلاً نباید آبگیری شود. نمایندگان خوزستان مخالفت خود را با آبگیری سد چمشیر به وزارت نیرو و همچنین افرادی که در دولت پیگیر این مسئله هستند اعلام کرده اند و این سد اصلاً نباید آبگیری شود. براساس بررسی ها و نظارت کارشناسان، در بستر دریاچه این سد و مسیر رودخانه، لایه های نمکی وجود دارد و اگر سد آبگیری شود کیفیت آب رودخانه به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و شور خواهد شد. همچنین با آبگیری سد چمشیر فاجعه ای که در خصوص تجربه تلخ سد گتوند رخ داد دوباره تکرار می شود.
۴. علی سلاجقه؛ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
وزارت نیرو برای آبگیری سد تا پایان آذرماه تاریخ اعلام کرده بود ولی ما گفتیم تا وقتی که راستی آزمایی نشود و داده ها توسط مجموعه دو طرف تأیید نشود، اجازه آبگیری به سد را از سوی سازمان حفاظت محیط زیست نخواهیم داد. سرمایه ملی کشور در قالب ایجاد سد در چمشیر خوابیده و تبدیل به دیوار سد شده که این دیوار، سیستم هیدرولوژیکی را در منطقه به هم زده است. از طرفی بحث سازندهای زمین شناسی هم مطرح بوده و باید این را هم در نظر داشت در پایین دست سد و در فاصله ۳ کیلومتری از آن، چشمه هایی با آب شور با کیفیت نامناسب است.
۵. ایرج حشمتی؛ معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست
با توجه به ابهاماتی که درباره احتمال وجود گنبدهای نمکی نهفته در “سد چمشیر” وجود دارد، از وزارت نیرو خواسته ایم که مجدداً نمونه برداری کند و مجوز آبگیری سد را تا زمان نمونه برداری مجدد صادر نمی کنیم.
نکته قابل ذکر در خصوص مخالفت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و معاونت انسانی سازمان این است که این مخالفت ها به معنای عدم موافقت با کلیت پروژه سد چمشیر نیست، بلکه سازمان حفاظت محیط زیست مخالف آبگیری سد در تاریخ اعلام شده از سوی وزارت نیرو و بدون انجام بررسی های مجدد است.
