یدالله کابلی می گوید: «متاسفانه در کشور ما موضوع فرهنگ و هنر همیشه مورد بی مهری قرار دارد و مسوولان رده بالای تصمیم گیر در این حوزه اکثرا در روزمرگی خود غرق هستند؛ این بی توجهی ها و غفلت ها می تواند دلیلی بر از دست دادن فرصت های مناسب در ثبت جهانی خوشنویسی شده باشد.»
هنرمند با سابقه خوشنویس کشورمان حرفهایش را اینگونه ادامه می دهد: «اگر ما نتوانستیم که هنر خوشنویسی را ثبت جهانی کنیم و کوتاهی کردیم، این موقعیت تاریخی را مفت از دست داده ایم، در این حال نشانه بارزی از بی کفایتی مدیران و مسئولان ذیربط است. آنها در این امر مهم و تاریخی کوتاهی کرده اند و چنین ارزش های تاریخی و فرهنگی و هنری با بیش از هزار سال پیشینه درخشان تاریخی که نشانه های ملیت ما و هویت ما هست را فراموش می کنند.»
«برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» که زمان قابل توجهی از ثبت جهانی آن می گذرد و کم و بیش رسانه ها از آن فاصله گرفته اند، همچنان به عنوان رخدادی که سرنوشت هنر خوشنویسی ایران را در محافل بین المللی دگرگون کرده، اهمیت دارد.
در همین راستا خبرنگار بخش تجسمی ایسنا به گفت و گو با یدالله کابلی، هنرمند خوشنویس و عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان پرداخت تا این بار این موضوع از زبان هنرمندی پیگیری شود که سال ها در حوزه خوشنویسی مشغول تحقیق و پژوهش بوده است.
چرا خوشنویسی ایران ثبت جهانی نشد؟
کابلی در پاسخ به این پرسش که درباره ثبت جهانی «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» چه نظری دارد، ابتدا به پیشینه این هنر اشاره کرد و گفت: «هنر همواره به عنوان ژرف ترین گفت وگوی انسان های صاحب دل و فرزانه است و به هرحال هنر خوشنویسی در ایران و همه کشورهای صاحب تمدن واقعا به عنوان یک هنر ملی و ریشه ای صاحب یک تقدس است و به همین دلیل هم به عنوان هنر قدسی معنا گرفته است.»
او به صحبت هایش اضافه کرد: «اگر بخواهیم ریشه های سیر تحول و تطور هنری خوشنویسی ایران را نگاه کنیم، به ارزش های دیرینه و بنیادی آن خواهیم رسید؛ هم از نگاه من به عنوان کسی که به موازات کار عملی در پی کار تحقیق و پژوهش در امر زیبایی شناختی هنر خوشنویسی نیز بوده ام و در این راستا به مباحث بسیاری به صورت مصاحبه های مستند تصویری یا مطبوعاتی پرداخته ام که موجود است و هم از سوی محققان و پژوهشگران سده های گذشته نیز مقالات و تذکره های بسیاری در این امر به چاپ رسیده هست، همه گواه این هستند که کشور ایران با داشتن سوابق درخشان تاریخی و چهره های شهیر در انواع قلم های نسخ، ثلث، تعلیق، نستعلیق و شکسته مظهر خوشنویسی جهان محسوب می شود.»
کابلی در ادامه اظهار کرد: «در بسیاری از جشنواره های بین المللی همراه با نمایشگاه ها، در دپارتمان های دانشگاه های معتبر و یا جشنواره های داخلی و خارجی در اروپا، آسیا و ایالت های مختلف فرهنگی در آمریکا و کانادا، سخنرانی های بسیار داشته ام و هر بار درباره تاریخچه پر قدر و منزلت هنر خوشنویسی ایرانی صحبت کرده ام، با ایمان و اعتقاد راسخ بر این جایگاه که ایران مظهر خوشنویسی جهان است. ضمن اینکه همه پژوهشگرهای بین المللی در چهار گوشه جهان بر این جایگاه اعتقاد دارند و در رساله ها و گزارش های تاریخی شان در ریشه یابی این تحول و رشد و توسعه، آن را بیان داشته اند.»
کابلی اضافه کرد: «یکی از اسناد معتبر این دلایل، کتاب بسیار ارزشمندِ محقق و پژوهشگر نامدار ادب، فرهنگ و هنر معاصر بانو «ان ماری شیمل» هست که پیرامون سیر زیبایی شناسی و تحول و تطور خوشنویسی ایرانی در حدود ۵۰۰ صفحه ترجمه و به چاپ رسیده است. این نویسنده با بن مایه های خوشنویسی کشورهای اسلامی و بلاخص ترکیه آشنایی کامل دارد و کتابش می تواند نشان روشنی باشد بر این مدعی … ؛ حالا اگر امروز ترک ها از مهجور ماندن موقعیت های سیاسی اجتماعی و سستی و کوتاهی مسوولان سوء استفاده کرده اند و با رایزنی های به موقع و حمایت های همه جانبه سیاسی کشورهای تصمیم گیر و نیز بی مهری های دیپلماتیکی که به هر دلیل بر ما رفته است، رفته اند و خوشنویسی را به نام خود ثبت جهانی کرده اند، زهی درد و تاسف از اینکه توانستند این کار را انجام دهند، اما حقیقتش این نیست. آن ها حتی اگر این جایگاه را ثبت کرده باشند، اما متولیان و مسوولانشان می دانند که این حق مسلم تاریخ و هنرمندان بزرگ ایرانی است که درخشان ترین آثارشان در موزه های ترکیه موجود است و دلیل دیگر اینکه اساتید بزرگ گذشته و حال ترک ها به این مطلب واقف هستند و در خیلی از گفت وگوها هم شاهد این مطلب هستیم که می دانند ایران نه تنها در خط نستعلیق و شکسته، بلکه در قلم نسخ و ثلث نیز صاحب جایگاهی ویژه است.»
عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان همچنین تصریح کرد: «ما در تمام طول تاریخ هنرمندان برجسته و بزرگی داشتیم که تأثیرات رشد و تحول و توسعه و ترویج هنر خوشنویسی شان از شرق هند تا غرب مصر بوده است. بنابراین یک چنین قلمرو عظیمی از تلاش و کوشش هنرمندان خوشنویس پیداست که چه جایگاه والا و ارزشمندی در عرصه های بین المللی به خصوص کشورهای اسلامی داشته اند و حتی ما در خطوط منسوب به عربی مثل نسخ و ثلث و محقق و ریحان هم استادان بسیار برجسته ای داشتیم که آثارشان در تذکره های معتبر آمده و بسیار تأثیرگذار بوده اند. همچنین شرایط امروزی هنرمندان جوان و پویا و خلاق کشور ما، به قدری ارزشمند است که در جشنواره های بین المللی متعدد و بلاخص اِرسیکای ترکیه که به سرمایه عربستان سعودی برگزار می شود، در دوره گذشته که دو سال پیش برگزار شد، تقریبا ۲۵ درصد از جوایز را ۱۲ الی ۱۳ نفر از هنرمندان پویا و برجسته ما برنده شدند و این نشان می دهند که ما با میراث داری این جایگاه تاریخی هنری را حفظ کرده ایم.»
کابلی درباره ثبت نشدن هنر خوشنویسی ایران گفت: «اگر ما نتوانستیم که هنر خوشنویسی را ثبت کنیم یک باخت بزرگ تاریخی است؛ اینکه نتوانسته ایم از چنین گنجینه های معنوی که نشانه های ملیت ما و هویت ماست، پاسداری کنیم و متاسفانه از دست می دهیم و این جایگاه به نام کشورهای دیگر ثبت می شود.»
برای جبران فرصت از دست رفته چه باید کرد؟
کابلی ضمن اشاره به این نکته که برنامه ایران برای ثبت جهانی هنر خوشنویسی آن طور که باید ارائه نشده است، گفت: «به طور قطع به یقین اگر حفظ و حراست این پرونده ای که قرار بوده از آن دفاع شود را به استادان و پژوهشگران انجمن خوشنویسان ایران می دادند و بررسی های نهایی را کارشناسان متخصص و مورخین و پژوهشگرانی که در کار هنر و به ویژه هنر خوشنویسی کنکاش عمیق تاریخی و مستدل داشته اند، می سپاردند، منابعی را ارائه می دادند که مورد تأیید مسئولان فرهنگی سازمان جهانی یونسکو قرار می گرفت و از پیشروی نا به حق این اتفاق جلوگیری می شد، این اتفاق نمی افتاد.»
این هنرمند خوشنویس در ادامه به این سوال که برای جبران فرصت از دست رفته چه باید کرد، چنین پاسخ داد: «به هر حال یکی از راه هایی که در دنیا برای معرفی هر پدیده به خصوص هنری وجود دارد، این است که ما بدون حمایت جدی مسوولان و متولیان در فضاهای بین المللی می توانیم کرسی ها و جایگاه های جهانی را برای این هنر فراهم کنیم. خب این اتفاق هم پیش از هر چیزی مستلزم این است که مدیران فرهنگی مملکت ما بتوانند با کشورهای دیگر ارتباطات دیپلماتیک برقرار کنند که متضمن این رویدادهای بین المللی است تا شاید بتوانیم از جوانان و هنرمندان بسیار هنرمند و خلاقمان با آثاری درجه یک که گاهی اوقات عمر هنر و تلاششان از سن خودشان بالاتر است این برتری را به نمایش بگذاریم.»
خارجی ها قدر هنر خوشنویسی ایران را بیشتر می دانند؟
کابلی در ادامه، نظرش درباره این جمله که خارجی ها قدر هنر خوشنویسی ایران را بهتر می دانند را چنین بیان کرد: «خیلی قابل توجه است که مطلبی به نام تحقیق و پژوهش در امر شرق شناسی وجود دارد و شرق شناسان بزرگ جهان که در ابعاد درخشان فرهنگ و تمدن ایران سیر می کنند، وقتی به هنر ایران می رسند، روی خوشنویسی ایرانی متمرکز می شوند و این نشان دهنده توجه و ارزش های بنیادینی است که خارجی ها برای هنر خوشنوسی ما اعتبار قائل هستند. امروز آثار هنرمندان بزرگ ما در عرصه های بین المللی را گالری های صاحب نام و دوستداران هنر ایران به بالاترین قیمت ها خریداری می کنند و در جشنواره ها با جوایز بسیار بالا انتخاب می کنند و دستاوردهای این عصر زینت بخش دیوارهای بیگانگان می شود.»
او همچنین در آخر اضافه کرد: «جایگاه هنر خوشنویسی ایران در جهان شناخته شده است و با کشمکش های سیاسی نمی شود این ارزش را از بین برد یا نادیده گرفت. مثل این است که بخواهید با گِل جلوی خورشید را بگیرید. جایگاه خوشنویسی ایران درخشان است و جایگاه هنرمندان برجسته ایرانی خیلی رفیع است و نمی شود این ارزش ها را نادیده گرفت.»
