به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سرپرست اولین فصل بررسی باستان شناختی بخش مرکزی و مزایجان شهرستان بوانات استان فارس این مطلب را در جلسه گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، مطرح کرد.
مرتضی خانی پور افزود: قدیمی ترین آثار شناسایی شده مربوط به دوره جری بود که نشان می دهد این منطقه تحت تاثیر حوضه رود کر و فرهنگ باکون در هزاره پنجم پ.م بوده است.
این باستان شناس، گفت: شهرستان بوانات به دلیل قرار گرفتن میان حوزه های فرهنگی متفاوت فارس، کرمان و جنوب شرق، از نظر پژوهش های باستان شناختی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به گفته او، نامنظم بودن فعالیت های باستان شناسی در فارس باعث شد تا از یک طرف بسیاری از مناطق مانند شهرستان بوانات همچنان ناشناخته باقی مانده و از طرفی در مناطقی مانند مرودشت که بیشتر پژوهش ها در این دشت تمرکز داشته، تمرکز بر دوره ای و یا محوطه هایی خاص صورت گیرد و حدود گسترش فرهنگ ها مخصوصا در قسمت های شرقی کاملا ناشناخته باقی بماند.
خانی پور گفت: با توجه به انجام نشدن هیچگونه مطالعه باستان شناختی سیستماتیک در منطقه بوانات و نبود شناخت تحولات فرهنگی این منطقه در ادوار گوناگون از دوران پیش از تاریخ تا معاصر، انجام بررسی باستان شناختی برای شناسایی و معرفی تمامی محوطه های مربوط به دوره های فرهنگی متفاوت ضروری است.
این باستان شناس اظهار داشت: هر چند تاکنون بازدیدهایی برای ثبت برخی محوطه ها در منطقه صورت گرفته ولی به هیچ عنوان مطالب ارائه شده گویای وضعیت فرهنگی منطقه نیستند. از این رو در این پروژه تمامی محوطه های فرهنگی در منطقه ثبت و مطالعه، جدول گاهنگاری نسبی بر اساس یافته های سطحی از منطقه ارائه و الگوهای استقراری و تأثیر زیست محیط بر شکل گیری استقرارگاه ها در دوره های مختلف بررسی، سنجیده و محوطه های شاخص هر دوره نیز معرفی شدند تا در آینده بتوان مطالعات تکمیلی برای شناخت دقیق تر و علمی تر ادوار فرهنگی مختلف بوانات انجام داد.
وی مهم ترین اهداف این پژوهش را شناسایی استقرارگاه های دوره های مختلف منطقه، تهیه نقشه های باستان شناسی مورد بررسی به تناوب دوره های فرهنگی مختلف و بررسی و مطالعه روند تحولات استقرارگاه ها در دوره های مختلف اعلام کرد. او ارائه توالی گاهنگاری نسبی منطقه بر اساس یافته های سطحی، سنجش تأثیر زیست محیط بر شکل گیری استقرارگاه ها و تبیین جایگاه فرهنگی منطقه مورد بررسی در حوزه های فرهنگی کشور را از دیگر اهداف این کاوش دانست.
این باستان شناس تصریح کرد که بررسی باستان شناختی بخش مرکزی و مزایجان شهرستان بوانات به شناسایی و ثبت ۲۰۰ اثر انجامید که قدیمی ترین آن مربوط به دوره جری بوده که بیانگر این است که این منطقه در هزاره پنجم پیش از میلاد تحت تاثیرحوضه رود کر و فرهنگ باکون در هزاره پنجم پ.م بوده است. خانی پور، گورستان کهنه، تپه شاه آباد، محوطه پشنگی، کتکتو، جعفرآباد سفلی، تل آنگها، آرمگاه درویش، قلعه مسه، تپه گور حیدر، مسجد شیدان، آب انبار بزم، حمام اکبری، قلعه ریزکان و … را از جمله این آثار اعلام کرد.
او با اشاره به مشاهده سفاله های منقوش آسپاس در کنار سفال های لپویی در این محوطه تصریح کرد: این حوزه مانند خیلی از حوزه های فارس با آغاز شهرنشینی تا دوره هخامنشی متروک شد. این باستان شناس گفت: سه دوره پس از هخامنشی را در بوانات شناسایی کردیم که نشان می دهد این محوطه در این زمان مهم تلقی شده است.
خانی پور وجود گورهای سنگی را از شاخصه های دوره اشکانی در این منطقه دانست و اوج شکوفایی این حوزه را دوره ساسانی اعلام و خاطرنشان کرد که در قرون اولیه اسلامی از رونق این حوزه به مرور کاسته شده و در دوره تیموری و صفوی توجهی ویژه به این منطقه شد.
وی با اشاره به زندگی مردم کشاورز در دوران پس از صفوی تا حدود ۲۰ سال پیش در قلعه های ارباب رعیتی بوانات افزود: وجود آسیاب های آبی نشان از رونق کشاورزی در دوران ساسانی و اسلامی داشته است. وجود منابع آبی نقش اصلی در مکان گزینی و شکل گیری استقرارگاه ها و همچنین معادن و سرباره های فلز نشان از معدن کاوی در دوره ساسانی و اسلامی دارد.
گفتنی است، “دوره جری” در چارچوب گاهنگاری و توالی مراحل فرهنگی پیش از تاریخ منطقه جنوب ایران به ویژه استان فارس مطرح است که محدوده زمانی ۵۲۰۰ تا ۵۸۰۰ قبل از میلاد را شامل شده و به عصر نو سنگی تعلق دارد.
