“فروش تور به مقصد ترکیه ممنوع شد” و “با آژانسهای متخلف برخورد می شود“. این دو خبر، سوژه های داغ خبری کشور شدند.
کودتای نافرجام در ترکیه آثار و عواقب بسیاری در آن کشور و در منطقه داشت که یکی از آنها همین موضوع ممنوعیت سفر به ترکیه است. علیرغم وجود تقاضا برای سفر به این کشور اما مسوولان ایرانی از برخورد با آژانس های متخلف سخن می گویند.
اگر ناامنی در ترکیه باعث چنین تصمیمی شده؛ عراق هیچگاه امن تر از ترکیه نبوده است. اگر بحث اختلافات سیاسی است که رابطه ایران و ترکیه هرگز به اندازه رابطه ایران و عربستان، مشکل دار نبوده است. کافیست دقت شود که این روزها عراق همچنان ناآرام است و از آن بدتر، حکومت عربستان، ایرانی ها را نمی خواهد و به کشورش راه نمی دهد. با این حال چرا ثبت نام برای تورهای به این دو مقصد ممنوع نمی شود؟
این اصل ساده سفر را گویا مسوولان هنوز نمی دانند که مسافر، زمان و مقصد سفر را تعیین می کند. مطالعه رفتار هموطنان در گذشته و بررسی چند نمونه شاید این اصل را روشن تر کند.
- زمانی مرزهای غربی کشور بسته شد، چون عراق ناامن بود. آیا ایرانی ها به عراق نرفتند؟ در همان زمان هموطنان بسیاری بدون توجه به اخطارهای مرزبانان ایرانی و عراقی راهی کربلا شدند. هیچ بخشنامه، دستور و قانونی نتوانست این اشتیاق برای حضور در مراسم عاشورا را فروکش یا منع کند. در آن زمان از هیچ آژانسی نیز به دلیل فرستادن مسافران به عراق بازخواست نشد.
- توصیه های ترافیکی مسوولان قبل از عید فطر در سال های اخیر همگی بدون استثنا نادیده گرفته شد و شاهد ترافیک سنگین چند روزه در جاده های منتهی به شمال بودیم. به عبارت دیگر اشتیاق سفر به شمال کشور را حتی سختی سفر هم نتوانست فروکش کند.
حج را هم می توان همانند سفر به ترکیه و عراق بررسی کرد. در حالیکه امکان سفر ایرانیان به عربستان برای حج فراهم نیست، هیچ بخشنامه ای در ممنوعیت ثبت نام برای حج تصویب و با ثبت نام کنندگان حج برخورد نشده است.
اگر جان و شان ایرانیان مهم است، این اهمیت، مقصد نمی شناسد و در هر جا مهم است خواه ترکیه باشد یا عراق و عربستان. اگر مسئله اقتصادی است پولی که ایرانی ها با رفتن به حج در جیب حکومت عربستان می ریزند، در مقابل پولی که ایرانی ها در ترکیه هزینه می کنند، ناچیز نیست.
متولی گردشگری کشور و تنی چند از نهادهای دیگر از سال گذشته با راه انداختن کمپین تحریم سفر به ترکیه، مترصد زمانی برای صدور چنین بخشنامه ای بودند. بالاخره کودتا در ترکیه و ناامنی در آن را فرصتی مناسبی دیدند و تصمیم خود را اجرایی کردند. آنها به جای تلاش برای فهم رفتار مسافران و دلایل انتخاب مقاصد سفر از سوی آنان، سعی کردند و می کنند مانع اجرای برنامه ریزی های هموطنان باشند.
هر چند حساسیت به اوضاع داخلی ترکیه و اعمال سیاست هایی برای حفاظت از جان ایرانیان مانند ارسال هواپیما برای بازگرداندن مسافران در فرودگاه مانده به ایران، باید باشد و شایان تقدیر است اما رفتار کشور با مقاصد نباید تا این حد متناقض باشد.
با در کنار هم گذاردن تصمیمات اتخاذ شده از سوی سازمان ها و نهادهای دخیل در گردشگری کشور تنها به یک نتیجه می توان رسید که هیچ اعتقادی به دانش گردشگری وجود ندارد و در کمال ناباوری، مقاصد سفر، ارزش گذاری معنوی می شود.
هیچ فرد یا سازمانی نمی تواند متناسب با مقصد، سفر را ارزش گذاری کند و در نتیجه یک مسافر را برتر از مسافر دیگر بداند. در صنعت گردشگری، سفر از هر مقصد و به هر مقصدی که باشد به یک چشم نگریسته و در همه حال برای مسافر احترام قائل می شود. دین اسلام نیز سفر به هر جای زمین را توصیه کرده است.
موضوع ارزش گذاری سفر، تنها در اختیار خود مسافر است و اوست که تعیین می کند بهره روحی، جسمی و معنوی مورد نیازش را در کدام مسیر و کدام مقصد کسب کند. ورود سازمان ها و نهادها به تصمیم گیری های شخصی مسافران و ارزش گذاری دستوری مسیرها و مقاصد برای آنان، توازن طبیعی در عرضه و تقاضای سفر را بر هم می زند، شان مسافران را نادیده می گیرد و مشمئزکننده تر، رانت می آفریند.
با دیدگاهی که وجود دارد، برخی فعالان هر چند به شوخی اما با نگرانی می پرسند که نکند روزی فروش تور به کیش هم ممنوع شود. زیرا به نظر نمی آید کیش در ارزش گذاری های موجود، امتیازی کسب کند. این نگرانی برای مقاصد داخلی البته بی راه هم نیست. در گذشته ممنوعیت برگزاری تور به مرنجاب تجربه شده است.
بی دلیل نیست که فعالان گردشگری این روزها می پرسند که از ممنوعیت فروش تور به ترکیه، چه گروه هایی سود می برند؟ روی دیگر این سوال آن است که سازمان گردشگری کشور به چه گروه هایی رانت می دهد؟
انتظاری که از سازمان متولی گردشگری کشور می رود چرخاندن چرخ گردشگری طبق اصول این صنعت است. لازم است مسافران را به یک چشم ببیند و سفر را بدون توجه به مبدا و مقصد آن، محترم بشمارد.
گردشگری بدون امنیت، رونق نمی یابد و رونق گردشگری از راه ثبات در سیاست گذاری های ملی و منطقه ای، بهترین راه برای نشان دادن ثبات امنیت در کشور است؛ موضوعی که ایران در منطقه ناامن خاورمیانه بیش از هر چیزی به آن نیاز دارد.
