وجود مرقد امام رضا در ۴ خیابان اصلی اطراف حرم مسیرهای زیادی ایجاد کرده است و به صورت کلی هتل ها با درجات مختلف، بیشتر در خیابان امام رضا (ع) مستقر هستند و در خیابان نواب صفوی و طبرسی واحدهای مهمان پذیری بسیاری احداث شده و مسافرهایی که در این مکان اقامت می کنند، قشر ضعیف هستند.
مشهد کشش واحدهای اقامتی زیادی را دارد که این مراکز در عین حال دارای مجوز فرهنگی و گردشگری است، اما این سوال پیش می آید که چرا در بخش خصوصی غیررسمی فعالیت می کنند؟ البته این ویژگی شهرهای مذهبی و زیارتی است و بیشتر زائرسراها در شهرهای زیارتی ایجاد می شوند.
در این راستا بعضی از دستگاه ها بدون گرفتن مجوز در این شهرها ساختمان هایی که کاربری مسکونی دارند را تبدیل به زائرسرا می کنند و در طول این مدت برای اینکه بخشی از هزینه ها پوشش داده شود، مسافر هم جذب می کنند. این حالت به طور کلی اشتباه است.
این دستگاه ها که بدون مجوز اقدام به احداث هتل یا زائرسرا می کنند خودشان هتلدار می شوند و چون مسافر آزاد می گیرند این هم باز اشتباه است. در هر دو حالت وجود این واحدها ضربه ای بر پیکره اقتصادی واحدهای اقامتی و هتل آپارتمان ها و مهمان پذیرهاست.
همچنین در خیابان حرم مطهر رضوی کسانی که از قدیم خانه داشتند به مرور زمان کاربری منازل خود را تغییر دادند و همین امر موجب شده تا مناطق پیرامون حرم به محل های پذیرایی و اقامتی تبدیل شوند بنابراین در این راستا مسئولان به این نتیجه رسیدند که وقتی این واحدهای اقامتی در خیابان های اصلی زیاد است باید به محلی برای اسکان زائران و مسافران تبدیل شوند.
در حال حاضر تغییر کاربری واحدهای مسکونی اطراف حرم یک اقدام ریشه دار شده و به راحتی نمی توان این واحدهای مسکونی که به خانه مسافر تبدیل شده اند را حذف کرد. به همین علت تنها راه حل این کار این است که خانه مسافرها ساماندهی شوند.
البته قبل از اینکه این واحدها ساماندهی شوند یک سری مشکلات امنیتی داشتند زیرا نظارتی بر فعالیت آن ها نمی شد اما در شرایط کنونی طرح شناسنامه دار کردن خانه مسافرها در حال اجراست.
به تازگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شیوه نامه ای را برای منازل شخصی ابلاغ کرده و براساس آن شیوه نامه ساماندهی می شوند. این واحدهای شناسایی شده، شناسنامه دار می شوند و حداقل ضوابط برای آن ها در نظر گرفته می شود و بر عملکردشان نظارت می شود اما باز هم با وجود تمام این ها منازل شخصی زیادی داریم که به صورت غیررسمی کار می کنند.
مسافران هتلی و خیلی از خانواده هایی که از خانه مسافرها و منازل شخصی استفاده می کنند، دوست دارند مدتی که در مسافرت هستند راحت تر باشند و بیش ترین مسافرهایی که از منازل شخصی استفاده کردند تهرانی ها و مازندرانی ها بودند.
اگر قانون ساماندهی زائرسراهای دولتی اجرایی و رعایت شود و زائرسرای دولتی به بخش خصوصی واگذار شود یا این زائرسراها مجوز بگیرند تمام این واحدهای اقامتی ساماندهی می شوند ولی اگر هم ساماندهی نشوند همین وضعیت ادامه خواهد داشت و روز به روز به تعداد واحدهای اقامتی غیرمجاز افزوده می شود.
در مشهد تنوع مراکز اقامتی داریم، از کمپ های استاندارد گرفته تا هتل های ۵ ستاره برای اسکان مسافران وجود دارد. ضمن اینکه هتل ها یا هتل آپارتمان هایی هستند که شبی ۳۰ هزار تومان خدمات ارائه می دهند. بنابراین نمی توان گفت این اتفاق به خاطر هزینه بالای دیگر مراکز اقامتی است.
ما مخالفتی نداریم که خانه مسافرها فعالیت کنند اما معتقدیم که پیش از آغاز فعالیت باید روند مجوز گرفتن را طی کنند چراکه ممکن است مشکلات متعددی نظیر مسائل بهداشتی و مشکلات اجتماعی داشته باشند.
احمد دیناری – کارشناس گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی
