عمارت مسعودیه دومین خانه نفیس و تاریخی تهران پس از کاخ گلستان است که معماری آن مربوط به دوره قاجار است، این اثر که در میدان بهارستان واقع شده بیست و هفتم دی ماه سال ۱۳۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
از پنج سال پیش تاکنون، عمارت مسعودیه با مصوبه صندوق احیا و بهره برداری اماکن تاریخی و فرهنگی کشور به منظور مرمت، احیا و بهره برداری به بخش خصوصی (شرکت سرمایه گذاری عظام) واگذار شده بود.
محمدرضا پوینده مدیرعامل و رییس هیات مدیره صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی هفته گذشته در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در دولت گذشته عمارت مسعودیه در قراردادی به مدت ۵۹ سال (از جمله ۳ سال زمان مرمت و ۷ سال تنفس پس از مرمت) و با حضور تنها یک شرکت ودر یک فرایند واگذاری پر ابهام به شرکت عظام واگذار شد. این قرارداد به شدت از سوی نهاد های نظارتی از جمله سازمان بازرسی کل کشور مورد اشکال بوده و این مراجع نظارتی طی مکاتبات مکرر درخواست لغو و فسخ قرارداد را داشته اند.
عمارت مسعودیه تهران که ۲۰ تیر ماه با شکایت صندوق احیا و حکم قضایی و دخالت یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از شرکت بهره بردار پس گرفته شده بود، اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است.
شرکت سرمایه گذاری ساختمانی مرمت کننده و بهره بردار سابق عمارت مسعودیه (عظام) روز چهارشنبه جوابیه در این ارتباط منتشر کرد که در پی می آید:
این شرکت در خصوص فعالیتهای خود در گذر کمتر از پنج سال و نیم از تحویل گرفتن عمارت مسعودیه برخود فرض میشمارد که توضیحاتی هرچند مختصر ارائه دهد. نکات مورد اشاره در زیر عمدتا در حوزه مسائل مربوط به قرارداد و امور برنامه ریزی و طراحی و اجرا متمرکز است. در ادامه بخشهای دیگری در حوزه اقتصاد میراث فرهنگی، مسائل مرتبط با جامعه از منظر جامعه شناسی و پارهای موارد دیگر در معرض دید قرار خواهند گرفت.
– صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی، عمارت مسعودیه را بدون انجام کارشناسی اولیه در خصوص کارکرد، بعد از انجام مزایده بهمنظور احیاء برای تبدیل به هتل پنج ستاره در آبان ماه ۱۳۸۹ به شرکت سرمایه گذاری عظام بهعنوان بهرهبردار واگذار کرده است.
– نظر به اینکه طرح مرمت و احیاء مسعودیه پیش از عقد قرارداد فیمابین تهیه نشده بود، طبق قرارداد تهیه آن برعهده بهره بردار گذاشته شد.
– بهره بردار پس از استقرار در مسعودیه نسبت به عقد قرارداد با یکی از شاخص ترین مشاوران کشور در این حوزه که به تایید صندوق احیاء نیز رسید، اقدام نمود.
– استفاده از همکاران با سابقه کار در میراث فرهنگی، مطابق نظر کمیته فنی در دستور کار شرکت عظام قرار گرفت.
– مطالعه امکانسنجی و بررسی امکان تحقق کارکرد پیشنهادی اولیه که انجام آن در صورت نیاز در قرارداد پیش بینی شده بود و پیش از این از سوی صندوق احیاء بهانجام نرسیده بود، توسط مشاور صورت پذیرفت.
– کارکرد حاصل از نتیجه مطالعات امکانسنجی که با قدردانی اعضاء کمیته فنی صندوق روبرو شد، در جلسه منعقده بهتصویب رسید.
– به دلیل ابهام ایجاد شده در برداشت حقوقی، صندوق احیاء از سال ۱۳۹۰ تا کنون از ابلاغ رسمی کارکرد جدید به این شرکت خودداری ورزیده و عملا مشکلات ایجاد شده را معطوف به شرکت عظام کرده است.
– علیرغم اینکه تغییر کاربری در حوزه وظایف اختصاصی صندوق احیاء و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، ابهام ایجاد شده صندوق احیاء را به سمت واگذاری این وظیفه به هیات دولت واداشته است. این شرکت در این خصوص نیز نهایت همکاری را داشته و با حضور در کمیسیون لوایح دولت و دفاع از کارکرد فرهنگی و هنری، موفق شد نظر مثبت و رای اعضاء کمیسیون لوایح دولت را جلب نماید. متاسفانه از آن زمان به بعد اطلاعی از میزان پیشرفت کار در اختیار این شرکت قرار نگرفت.
– به دنبال نظرات کارشناسی ارائه شده و درخواست صندوق احیاء و درک نیاز عمومی به بازدید از عمارت و باغ مسعودیه از نوروز سال ۱۳۹۰ خورشیدی، در مجموعه به روی عموم باز شد. در پی استقبال عمومی و بنابر خواست صندوق احیاء، طرح بهرهبرداری موقت و فعالیتهای ممکن در مجموعه تهیه و ارسال شد.
– طرح بهره برداری موقت پس از درج اصلاحاتی به تصویب صندوق احیاء رسید و با تاکید به لزوم تسریع در انجام عملیات اجرائی به این شرکت ابلاغ شد. در پی انجام اقدامات اجرائی فعالیت ها، گزارشی در این خصوص تهیه و ارسال شد. مدیریت بهره برداری مسعودیه با تشکیل جلسات داخلی و کسب نظر کارشناسان، در طول چند سال توانست این اثر ارزشمند را از حاشیه شناخت عمومی خارج کرده و بهعنوان یکی از ظرفیتهای ممتاز فرهنگی تهران به همگان معرفی نماید.
– صندوق احیاء از اواسط سال ۱۳۹۴ در اتخاذ سیاستی متفاوت و متضاد ناگهان دستور به توقف بهره برداری موقت صادر کرد. بدیهی است برنامه های که با دستور پیشین صندوق احیاء در طول چند سال شکل گرفته بود نمیتوانست و نمیتواند ظرف مدت کوتاهی بدون توجه به پیآمدهای آن به انجام رسد. برای طرح مساله و ارائه توضیحات لازم و ایجاد فضای گفتگو مکررا از صندوق احیاء درخواست نشست شد که تماما بی پاسخ ماند. شایان اشاره آنکه، بهره برداری موقت ظاهرا این شائبه را بوجود آورده است که دوره بهره برداری قطعی آغاز شده است که باتوجه به نکات فوق الاشاره از یک سو و در نظر گرفتن نسبت هزینه و درآمد اندک بهره برداری موقت، اصولا و به هیچوجه مقایسه بهره برداری موقت با بهره برداری قطعی منطقی نخواهد بود. افزون بر اینکه بهره برداری موقت برای شرکت عظام نه جنبه درآمدزائی بلکه جنبه آزمون دوره بهره برداری قطعی را داشته و دارد.
– شایان اشاره آنکه، در طول بهره برداری موقت چند عامل در نظر بود که نتایج حاصله نیز حضور آنها را تائید کرد. نخست آنکه عمارت مسعودیه نیاز به زمان داشت تا در شکل نوین بروز و ظهور خود شناخته شود. دوم آنکه، در حین بحث و تبادل نظرهای طولانی در خصوص چگونگی پاسخگوئی به مخاطبان و موارد کثیر دیگر که درپی تشکیل هیاتی متشکل از کارشناسان خبره در آغاز اخذ تصمیم برای مشارکت در احیاء بناهای تاریخی، مشخص گردید که تحقق بسیاری از موارد مطرح شده تنها پس از مدتی تمرین و ممارست و انباشت تجربه میسر است.
– به هر روی، تاکید صندوق احیاء و استقبال این شرکت برای گشودن درهای عمارت مسعودیه برروی عموم و نیز باتوجه به زمانبر شدن ابلاغ کارکرد جدید و همچنین شناسائی به مرور افرادی که قابلیت تحقق این برنامه را داشتند، در کل امکان طی چنین دوران پرحاصلی را در اختیار گذاشت.
– از نخستین روزهای استقرار این شرکت در مجموعه مسعودیه، ناظر مقیم صندوق احیاء تعیین و در محل مستقر شد. افزون بر آن ناظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران نیز معرفی و بنابر مورد و در کمیته های فنی صندوق احیاء حضور یافت.
– از زمان تحویل گرفتن مجموعه تا کنون عملیات اجرائی رفع خطر، مرمتهای اضطراری، مرمتهای حفاظتی، تجهیز کارگاه، مرمتهای موردی نظیر کتیبه های سنگی و قطعات کاشی و درهای چوبی و حوضها و سنگفرش ها، اصلاح تاسیسات مکانیکی و الکتریکی، رسیدگی به امور باغ، آمادهسازی های لازم برای خدماتدهی به گردشگران و موارد متعدد دیگری که در گزارشهای تهیه شده موجود است، در دستور کار واقع شده است.
– لازم به ذکر است که باتوجه به این نکته که هرگونه عملیات مرمتی در بخشهای مستقر در سردر عابر پیاده و دیوانخانه پیش از آغاز عملیات اساسی که آنهم وابسته به توافق بر کارکرد جدید پیشنهادی از سوی صندوق احیاء است، در این دو حوزه بینتیجه خواهد بود و دارای وجاهت علمی و اجرائی نیست (این نتیجه پس از مشورتهای متعدد با کارشناسان مرمت سنگ و کاشی و چوب و گچبری و آینه و … و نیز اخذ نظر مشاور بدست آمده است)، و تنها میتوان به عملیات نگهداری و مرمت اضطراری بسنده کرد.
– بازسازی بخش شرقی میدان کالسکه که قابلیت اجرائی بدون توجه به کارکرد پیشنهادی را داشت، از سوی این شرکت پس از کسب کلیه مجوزهای لازم و تحت نظارت صندوق احیاء اجرا شده است.
– کلیه بخش های محو شده در جبهه غربی براساس اسناد موجود و به دست آمده و با توجه به پاسخگوئی به یکپارچگی مجموعه و پس از تکمیل کاوشها و با توجه به ابلاغ کارکرد پیشنهادی فرهنگی و هنری از سوی صندوق احیاء و ارایه طرح فاز ۲ از سوی مشاور که وابسته به نوع کارکرد نهائی است، قابل بازسازی خواهد بود.
– باتوجه به نکات برشمرده در حوزه عملیات اجرائی این شرکت بر این باور است که کلیه فعالیتهای ممکن را تا کنون به انجام رسانده است.
– شایان گفت آنکه علیرغم اختلافهای موجود که انکار ناپذیر است، به زعم شمار کثیری از کارشناسان چه در سازمان میراث فرهنگی و چه خارج از آن، فعالیتهای انجام شده در مجموعه مسعودیه، نحوه انجام آنها و نتایج حاصله در نوع خود در طول دهه های اخیر اگر نه منحصر به فرد بلکه کمنظیر است و این امر میتواند در حضور شماری از کارشناسان پرسابقه و مطرح در معرض نقد و نظر قرار گیرد.
– ضرورت کاوشهای باستان شناختی در امتداد کاوشهای پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از سوی صندوق احیاء مورد تایید قرار گرفته و پس از انجام مراحل مقرر و صدور مجوز از سوی پژوهشکده زیر نظر باستانشناسان برجسته کشور و مورد تایید پژوهشکده به انجام رسیده است.
– شایان اشاره آنکه در حین کاوش، کارشناسان و مدیر وقت پژوهشکده باستان شناسی از محل بازدید داشته اند. و در نهایت گزارشهای کاوشها به صندوق احیاء و پژوهشکده باستانشناسی ارسال شده است. این شرکت ادعا دارد که بازسازی بخشهای مختلف منجمله آثار محو شده منته االیه غربی مجموعه برای نخستین بار در کشور در پی دستیابی به بقایای آثار در پی کاوشهای علمی صورت میپذیرد که این امر را برای خود بهعنوان افتخاری حفظ خواهد کرد.
– نتیجه و برآمد انجام کاوشها در چهاردهمین گردهمائی سالانه باستانشناسی ایران در معرض افکار عمومی قرار گرفته است. همچنین مقاله تهیه شده در مجله تخصصی بهچاپ رسیده است.
– در حوزه طراحی و با درنظر گرفتن استفاده از خدمات مشاور مورد تائید و تاکید صندوق احیاء نیز دستآوردهای شگرفی بهدست آمده است. مستندنگاری تهیه شده به اذعان اعضاء کمیته فنی صندوق احیاء و شمار بسیاری از کارشناسان، منحصر بهفرد است. در ارائه ایدههای کارآمد سازه نیز میتوان نتایج را درخشان ارزیابی کرد.
– قابل ذکر آنکه، با درخواست های مکرر شرکت عظام بخشی از طرح های تهیه شده طی ۱۴ جلسه در کمیته فنی صندوق احیاء ارایه شده که بعضا با استقبال و تشکر اعضا از کیفیت مطالعات همراه بوده است.
