به گزارش «دنیای سفر»، در دماوند، فعالیت معادن و ساخت و سازهای بی رویه، حضور گسترده کوهنوردان و گردشگران، اضافه شدن برخی سازه ها با کاربری اقامتگاه در ارتفاع ۴۲۰۰ متری، گسترش دام ها و چرا کردن بیش از حد و رها کردن زباله، از جمله معارض هایی هستند که در این سال ها نگرانی هایی را برای ثبت جهانی بلندترین کوه ایران ایجاد کرده اند، اما تا کنون تنها اقدامی که برای رفع این موانع انجام شده، لغو مجوز فعالیت معدن در دماوند بوده که به باور متولیان، این میراث طبیعی را به ثبت جهانی نزدیک تر کرده است.
متولیان میراث فرهنگی در سال های اخیر ثبت جهانی قله دماوند را به احداث پایگاه جهانی و تدوین برنامه مدیریتی متمرکز منوط دانسته اند؛ چراکه تعدد دستگاه های ذی ربط در دماوند و تداخل ضوابط مدیریتی آن ها با یکدیگر، نه تنها موانع جهانی شدن را رفع نکرده، بلکه راه را دشوارتر کرده است.
درباره منظر فرهنگی تاریخی رامسر نیز با مشکلاتی مشابه روبه رو هستیم که گفته می شود مانع ثبت جهانی شده اند، از جمله ویلاسازی های گسترده ، یا تبدیل باغ ها به اراضی، ساخت مجتمع فرهنگی در باغ ۳۳هکتاری رامسر و تخریب ساختمان های تاریخی بافت تاریخی رامسر.
به هر حال، مهم است بدانیم از سال ۱۳۸۶ که نام این دو میراث به فهرست در انتظار یونسکو وارد شده، چه اقداماتی برای رفع موانع و معارض ها در دماوند و رامسر انجام شده است. پرسش دیگری که مطرح بوده این است که آیا ثبت جهانی این دو اثر جزء اراده میراث فرهنگی است؟ از این رو ایسنا آخرین وضعیت پرونده جهانی منظر فرهنگی تاریخی رامسر و دماوند را از محسن باستانی معاون میراث فرهنگی استان مازندران پیگیر شد که در ادامه مشروح آن را می خوانید.
ابلاغ حریم مصوب دماوند در سال ۱۴۰۲
معاون میراث فرهنگی استان مازندران درباره آخرین وضعیت پرونده جهانی دماوند به خبرگزاری ایسنا گفت: میراث فرهنگی از زمانی که پرونده ثبت ملی دماوند آماده شده، در تدارک آماده شدن پرونده ثبت جهانی آن بوده است. به تازگی هم روی پرونده تعیین حریم و عرصه این اثر طبیعی اقداماتی انجام شده است و تا آخر امسال حریم آن مصوب خواهد شد که مقدمه ای برای ثبت جهانی آن نیز خواهد بود.
او درباره علت تاخیر تصویب حریم و عرصه این اثر طبیعی، اظهار کرد: وسعت محدوده دماوند خیلی زیاد است و تنش ها و محدودیت هایی برای تعیین حریم اینگونه آثار وجود دارد و همین موضوع موجب شد فرآیند تعیین حریم و عرصه آن طولانی شود. در حال حاضر محدوده عرصه و حریم و ضوابط آن مشخص شده است و منتظر تصویب نهایی در شورای ثبت و حریم هستیم که امسال حریم آن ابلاغ می شود.
رفع معارض های دماوند نیازمند تدوین نقشه مدیریتی است
باستانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به گسترش معارض ها در دماوند، از جمله ساخت وسازها، زباله ها، فرسایش ناشی از رفت وآمد زیاد کوهنوردان و گردشگران، آیا این اثر همچنان شاخص های لازم را برای ثبت جهانی دارد، اظهار کرد: این مشکلات که قطع به یقین وجود دارد، اما دماوند مدیریت چندگانه دارد و برای رفع چنین مشکلاتی به دنبال تصویب پلان مدیریتی هستند تا وظیفه هر نهاد و دستگاه ذیربط مشخص شود. در حوزه فعالیت معادن هم اتفاقات خوبی رخ داد و مجوز فعالیت آن ها لغو شد. برای فعالیت کوهنوردان هم باید تاب و ظرفیت منطقه را شناسایی کرد که محدودیت هایی برای صعود به قله اعمال شود. در حوزه پاکسازی زباله ها و پایداری محیط زیست نیز دستگاه متولی باید وارد عمل شود، اما تمام این اقدامات نیازمند همان پلان مدیریتی است. تدوین این پلان مدیریتی خارج از حیطۀ وظایف اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران است و در سطح ملی باید پیگیری شود.
او افزود: از طرفی پرونده های ثبت جهانی حساسیت های ویژه ای دارند و اگر چنین مشکلاتی رفع نشود و پرونده به صورت دقیق کارشناسی نشود، منجر به این می شود که در اجلاس یونسکو برگشت داده شود که در آن صورت سهمیه ایران از بین می رود و یک امتیاز منفی محسوب می شود. به دلیل همین حساسیت هاست که آماده کردن برخی پرونده ها زمان می برد و تلاش می شود تا بدون کم و کاستی پرونده آماده و سپس به یونسکو ارسال شود.
سرانجام پایگاه جهانی دماوند چه شد؟
باستانی درباره تأسیس پایگاه جهانی دماوند نیز گفت: سه، چهار سال پیش معاون وقت میراث فرهنگی کشور مصوب کرد که «پادگان رینه» ثبت ملی و مرمت شود تا به عنوان پایگاه جهانی دماوند مورد بهره برداری قرار گیرد، اما این موضوع هم دچار رفت و برگشت هایی شد؛ یعنی تا پلان مدیریتی ابلاغ نشود، انجام چنین اقداماتی سخت است و هر دستگاهی می تواند مدعی مدیریت در اثر طبیعی شود.
رسالت متولیان دماوند ثبت جهانی آن است
معاون میراث فرهنگی مازندران در پاسخ به این سوال که با توجه به تعدد متولیان دماوند، چه مخالفت هایی برای ثبت جهانی آن وجود دارد و آیا مردم محلی موافق و همراه ثبت جهانی این اثر طبیعی هستند، گفت: رسالت همه دستگاه های ذی ربط، ثبت جهانی دماوند است و همه در تلاش هستند با ثبت جهانی، جامعه محلی منتفع شود و همگی در این باره هم راستا و هم نظر هستند، اما طبیعتاً تداخل ضوابط وجود دارد و تدوین پلان مدیریتی به رفع آن کمک می کند. در پایگاه های جهانی عموما نخستین گزینه ای که روی آن تاکید می شود بحث پلان مدیریتی است. مردم هم به این نتیجه رسیده اند که ثبت جهانی فرایندی است که به اقتصاد گردشگری و محلی کمک می کند.
به سختی از دماوند محافظت کردیم
او در ادامه درباره اقداماتی که میراث فرهنگی برای حفاظت از دماوند انجام داده است و پیشنهادهایی که برای حفاظت از این اثر طبیعی وجود دارد، اظهار کرد: تا امروز به سختی از دماوند حفاظت کرده ایم و با این که حریم آن ابلاغ نشده، در تلاش بودیم روی ساخت وسازهایی که در منظر دماوند اتفاق می افتاد، کنترل و نظارت داشته باشیم، اما تا زمانی که حریم دماوند ابلاغ نشود طبیعتا قدرت اجرایی برای ما وجود ندارد و با ابلاغ آن کنترل ما بر ساخت وساز و حفظ حریم منظری آن بیشتر خواهد شد.
باستانی درباره سرنوشت ساخت وسازهایی که در گذشته در دماوند انجام شده و ممکن است به عنوان مانع برای ثبت جهانی تلقی شود، گفت: یکسری ساخت وسازها قبل از ابلاغ و تصویب حریم و ضوابط آن انجام شده که درباره آن یکسری قوانین وجود دارد که اگر بعد از حریم مصوب بخواهند بازسازی و نوسازی شود باید مطابق با ضوابط تعیین شده حریم این اقدام انجام شود. مطمئن باشید اگر مشکلی برای ثبت جهانی دماوند وجود داشته باشد، مرتفع می شود.
منظر طبیعی تاریخی رامسر منتظر چیست؟
معاون میراث فرهنگی مازندران در ادامه این گفت وگو با ایسنا به آخرین وضعیت پرونده جهانی منظر طبیعی تاریخی رامسر اشاره کرد و گفت: حریم منظر طبیعی تاریخی رامسر از سال ۱۳۸۳ مصوب شده است و به دنبال آن کنترل کیفی روی این منطقه صورت گرفته است. سهمیه ثبت جهانی در یونسکو برای کشور محدود است و طبیعتاً خیلی از آثار از لحاظ ارزش و جایگاه در اولویت هستند، یا پرونده های آن ها از ۱۰ یا ۱۵ سال قبل آماده شده است. به محض اینکه فرصت ثبت جهانی به رامسر داده شود و پرونده آن کامل و آماده شود، به یونسکو ارائه خواهد شد.
ساخت و سازها در رامسر با ضوابط حرایم در مغایرت بود
باستانی در پاسخ به این سوال که حجم زیاد ویلاسازی و ساخت وساز در رامسر و تبدیل باغ ها به اراضی چقدر می تواند برای ثبت جهانی این اثر مانع ایجاد کند؟ اظهار کرد: در مرحله ای که ناظر یونسکو وارد فاز نظارت از رامسر می شود باید در این مورد تصمیم گرفته شود. ممکن است نظر ناظر هم مطابق ضوابط حریم مصوب سال ۸۳ باشد و یا ممکن است ضوابط بیشتری در نظر گرفته شود و کنترل بر ساخت وساز بیشتر خواهد شد.
او اضافه کرد: این بحث ها فقط به میراث فرهنگی مربوط نیست و ما ضابطه ای داریم که مثلاً تفکیک اراضی، ممنوع است یا ساخت وساز باید منطبق با یک محدوده ارتفاعی صورت گیرد. این ضوابط ابلاغ و کنترل می شوند، اما چندین وجه دیگر، از جمله حضور مردم و شهرداری وجود دارد.
معاون میراث فرهنگی مازندران گفت: ما زمانی با پدیده «ماده ۱۰۰» مواجه بودیم که برای ساخت غیرمجاز از طریق ماده ۱۰۰ مجوز می گرفتند تا این که سال ۱۳۹۸ مجلس قانون حمایت از بافت های تاریخی را مصوب و ابلاغ می کند و در یکی از بندها اشاره می کند که هرگونه ساخت وسازی که غیرقانونی باشد باید به ماده ۱۰۰ ارجاع و قلع و قمع شود. این قانون بازوی قانونی و اجرایی خیلی خوبی برای میراث فرهنگی بود که جلوی تخلفات ماده ۱۰۰ را می گرفت، اما تا پیش از این، چنین اتفاقی نمی افتاد و ساخت وسازها با ضوابط حرایم در مغایرت بود.
او افزود: با این حال کمتر این موضوع را در رامسر شاهد بودیم و پیش از حریم مصوب، ساخت سازهای کمی صورت گرفته و بعد از آن هم سعی شده کنترل کیفی لازم را انجام شود. کما اینکه اگر به منظر هتل قدیمی رامسر نگاه کنید ساخت وسازی انجام نشده است. البته سخت بود این محوطه و باغ ها را به همان شکل حفظ کنیم.
معیار اصلی رامسر برای ثبت جهانی چیست؟
معاون میراث فرهنگی مازندران درباره شاخص های منظر رامسر برای ثبت جهانی نیز اظهار کرد: در فرآیند تهیه پرونده جهانی، معیارهای آن لحاظ می شود، اما معیار اصلی رامسر این است که یک «باغ شهر مدرن» بوده که تعامل طبیعت و میراث دست ساخت بشری را در آن شاهدیم.
باستانی همچنین در پاسخ به این پرسش که با توجه به تخریب بخش زیادی از خانه ها در بافت تاریخی رامسر، چقدر از این بافت باقی مانده است و برنامه حفاظتی از آن چیست، گفت: از سال ۱۳۱۰ که هسته مرکزی شهر رامسر اجرا می شود تا سال ۱۳۸۳ که حریم مصوب نداشته، تغییرات و دخل و تصرفاتی در رامسر شکل می گیرد و در دوره پهلوی دوم الحاقاتی داشته و توسعه پیدا کرده و در هر صورت شهری پویا بوده است و اگر در این شرایط امکان ثبت جهانی آن وجود نداشت، هیچ وقت در فهرست انتظار یونسکو قرار نمی گرفت. حتی آقای ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم در بازدید خود به ثبت جهانی رامسر خیلی تاکید داشتند.
سازه نیمه کاره باغ رامسر باید تخریب شود
او درباره سازۀ نیمه کاره مجتمع فرهنگی باغ ۳۳ هکتاری رامسر که جزء منظر فرهنگی تاریخی آن محسوب می شود و در ثبت جهانی آن ممکن است مانع ایجاد کند، توضیح داد: این موضوع را از قبل پیگیری کردیم و دادستان استان مازندران حکم تخریب این سازه را داده و چندین سال است اجازه فعالیت ندارد. فعلا به صورت نیمه کاره مانده است و به دنبال زمین معوض برای مجتمع ارشاد هستند، اما تکلیف ساختمان مشخص است. مطمئنا به مرحله جهانی شدن که برسد ساختمان قلع و قمع می شود.
باغ هشت هکتاری واگذار شده اما با تغییر کاربری آن مخالفیم
معاون میراث فرهنگی مازندران همچنین درباره واگذاری باغ تاریخی هشت هکتاری رامسر به نهضت ملی مسکن، گفت: این باغ جزء باغ ۳۳ هکتاری رامسر نیست. این باغ هشت هکتاری واگذار شده است، اما با تغییر کاربری آن به مجموعه مسکونی اداری مخالفت کرده ایم و پرونده ثبت ملی آن را هم آماده کرده ایم که قرار است به آثار ثبتی مجموعه فرهنگی رامسر اضافه شود.
باستانی همچنین درباره همراهی مردم و دیگر دستگاه های اجرایی کشور در جریان ثبت جهانی رامسر، اظهار کرد: وقتی با اهمیت موضوع آشنا می شوند با این موضوع همراه می شوند، همانطور که استاندار مازندران در این راستا دستور تخریب مجتمع فرهنگی ارشاد را صادر کرد.
