به گزارش «دنیای سفر»، به نقل از روزنامه «پیام ما»؛ پروندهٔ آتش سوزی در جنگل های مریوان با دستگیری ۱۴ نفر به عنوان عامل حریق، ۱۲ نفر عامل زغال گیری در روستاهای مریوان، یک نفر حریق عمدی و توقیف یک خودروی زغال گیری بسته شد. انجمن سبز چیا که فعال ترین سازمان مردمی در مهار حریق عرصه های منابع طبیعی در این منطقه است تخمین زده که دستکم ۱۲۰۰ کوره زغال گیری در این منطقه وجود دارد و مشکلات اقتصادی و بیکاری باعث شده تا بسیاری از روستاییان به زغال گیری روی بیاورند؛ موضوعی که یکی از دلایل مهم آتش سوزی در جنگل های این منطقه است. پرونده ای که به گفتهٔ بهزاد شریفی پور، مدیرکل منابع طبیعی استان کردستان، ۸۵ درصد پوشش گیاهی مرتعی منطقه را تحت الشعاع خود قرار داد. برای اطفای این آتش شریفی پور حضور همهٔ عوامل اجرایی با همکاری ۹ شهرستان استان، ۱۵ دستگاه خودرو، ۷۹ نفر پرسنل مجرب، مشارکت یگان های نظامی و انتظامی، نیروی هوایی سپاه، هلال احمر و ورود ۳ بالگرد را مؤثر دانست. بااین حال در گفته های شریفی پور خیل بزرگ داوطلبانی که برای اطفای این حریق همراه شدند، غایب ماندند.
«آنچه که وجود انسان را به جایگاه واقعی انسانیت و خوشبختی می رساند تلاش در راه راست زندگی، ارادهٔ مقابله و دستانی فریادرس در هنگامه های حساس و سخت و دشوار است.» این جمله بخشی از پیام انجمن سبز «چیا» خطاب به تمام داوطلبانی است که «برای اطفای حریق مریوان فداکارانه شبانه روز در منطقه حاضر شدند.» زنان و مردانی از هر قشر و هر سن و سال که آمده بودند، دود و آتش را از تن زاگرس که خانه و دارایی شان است، پاک کنند. بااین حال در صحبت های مسئولان معمولاً جایی ندارند، یا به آنها کمتر پرداخته می شود.
«محمد ناجی کانی سانانی»، مدیرعامل انجمن سبز «چیا» نیز دستگیر شدن متخلفان را در اخبار خوانده و شنیده است، از او می پرسم، آتش سوزی در زاگرس شمالی چه دلایلی دارد؟ کانی سانانی می گوید هزار و یک دلیل، یکی از اینها کوره های زغال گیری است. هزار دلیل دیگر موضوعی است که او نمی خواهد واردش شود و درباره شان صحبت کند، از همین روست که روی این یک عامل بیشتر مکث می کنیم. اینکه چه حجمی از زغال در منطقه و با چه راندمانی تولید می شود. «زغال گیری غیرصنعتی در ایران راندمانی در حد ۲۰ تا ۲۵ درصد دارد، به این معنا که اگر ۱۰۰ کیلو چوب را بسوزانید، تنها ۲۰ تا ۲۵ کیلو زغال می گیرید. در مقابل در کوره های صنعتی این عدد به ۷۵ تا ۸۰ کیلو می رسد و نسبت ها برعکس است.»
۱۲ تا ۱۵ روستا در دل جنگل های زاگرس قرار گرفته اند که عدد کوره ها و چاله ها با فرض همان ۱۰۰ عدد به ازای هر روستا به ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ می رسد
۲۰ نفر زغال گیر در هر روستا
در شکل غیرصنعتی به گفتهٔ مدیرعامل انجمن سبز چیا از هر چهار هزار تا پنج هزار متر که شامل ۳۰۰ درخت می شود، در نهایت دو و نیم تا سه تن زغال گرفته می شود. شکل زغال گیری هم به این صورت است که کوره ها و چاله هایی است که آن را با گل می پوشانند. «در هر کدام از روستاهایی که در جنگل قرار دارند، حدود ۲۰ نفر به کار زغال گیری مشغولند و هرکدام هم پنج کوره و چاله دارند. به این ترتیب سهم هر روستا به عدد ۱۰۰ می رسد که رقم قابل توجهی است.»
۱۲ تا ۱۵ روستا به گفتهٔ کانی سانانی در دل جنگل های زاگرس قرار گرفته اند که عدد کوره ها و چاله ها با فرض همان ۱۰۰ عدد به ازای هر روستا به ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ می رسد. اگر هرکدام از این افراد هم ۴ تا ۵ تن زغال با راندمان ۲۰ تا ۲۵ درصد بگیرند، حساب و کتاب همین اعداد خود نشان از حجم بالای تخریب ها دارد. «الان بیکاری زیاد است و مردم درآمد ندارند و به سمت زغال گیری می روند.
متأسفانه محیط زیست یا منابع طبیعی، دهیاری، بخشداری و… نظارتی روی این موضوع ندارند و به این فکر نیستند تا لااقل طرحی بدهند که راندمان کوره ها بالا برود و درختان کمتری قطع و سوخته شوند.» در چنین وضعیتی و در غیاب مسئولان، محلی ها همچنان در کار قطع و سوزاندن درخت ها هستند تا معیشت خانواده را تأمین کنند و همین موضوع باز خطر حریقی دوباره را به همراه دارد.
مشارکت زنان در اطفای حریق
پنجشنبه ۲۵ مرداد خوشبختانه در منطقه آتش سوزی نبود، با این حال سه شنبه و چهارشنبه شاهد بروز دوبارهٔ حریق اتفاق افتاد. «مشارکت مردم آنقدر بالاست که در دقایق طلایی آتش را خاموش می کنند.» البته همیشه بخت با مریوانی ها و سایر زاگرس نشین ها یار نیست، گاه آتش در منطقه ای شروع می شود که دسترسی به آن دشوار است، مانند حریقی که در هفته های اخیر رخ داد و بخش بزرگی از جنگل های منطقه را سوزاند. حریقی که اگر مشارکت همه نبود ، قطعاً به این زودی خاموش نمی شد. زمانی که از همه صحبت می کنیم، بخشی از آن زنان هستند. زنانی که تصاویرشان در شبکه های اجتماعی بازتاب گسترده ای داشت و توجه همه را جلب کرد. آیا این اولین حضور آنها بود؟ «از سال ۸۹ زنان برای اطفای حریق حاضر می شوند. بااین حال در هیچ سالی به اندازهٔ امسال نبود. ما در انجمن بحث جنسیت برای فعالیت هایمان نداریم و براساس چارت عمل می کنیم. بنابراین، هر فردی اعم از خانم یا آقا می توانند کارها را انجام دهند. در سه سال اخیر و از ۱۴۰۰ شاهدیم که زنان مشارکت بیشتری دارند، اما این عدد در ۱۴۰۲ رشد قابل توجهی داشته است.»
در غیاب مسئولان، محلی ها همچنان در کار قطع و سوزاندن درخت ها هستند تا معیشت خانواده را تأمین کنند و همین موضوع باز خطر حریقی دوباره را به همراه دارد
حریق امسال یکی از بزرگترین آتش سوزی های زاگرس بود، می شود نتیجه گرفت حریق گسترده، باعث حضور پررنگ زنان شده است؟ به گفتهٔ مدیرعامل انجمن سبز چیا، سال ۱۳۸۹ حریق وسعت بیشتری داشت، اما در آن سال زنان به شکل جسته و گریخته در اطفا حریق شرکت می کردند و اغلب شامل کوهنوردان و زنان روستایی ای می شد که توان بیشتری به لحاظ فیزیکی برای حمل آب و … داشتند. اما در سال ۱۴۰۲ با راه اندازی کمپ و مدیریت داوطلبان زنان هم در اطفا حریق و هم در پشتیبانی و لجستیک مشارکت بیشتری کردند.
انجمن سبز چیا از سال ۱۳۷۸ سابقه فعالیت دارد، آیا به نسبت مشارکت بیشتر زنان، سهم آنها در هیٔت مدیره هم افزایش پیدا کرده؟ پاسخ این سؤال منفی است، در سال های قبل زنان در هیئت مدیره حضور داشتند، اما در دو سه دورهٔ اخیر هیچ زنی عضو هیئت مدیره نبوده است. این موضوع البته ربطی به تغییر ساختار و مرام نامهٔ انجمن ندارد. «تنش های هیئت مدیره بیشتر شده است و باید مدام پاسخگوی ادارات، ارگان های امنیتی و… باشند. این سؤال و جواب کردن های زیاد تمایل خانم ها برای حضور در هیئت مدیره را کم کرده است.»
راه مقدس حفاظت از محیط زیست
«آنچه شایان ذکر و لازم است به صورت پیوسته مد نظر قرار بگیرد تا نقشه راهی شود برای مواجه با بحران های محیط زیستی سرزمین، همت و تلاش تک تک شما عزیزان است که با همکاری و همدلی مثال زدنی تان نشان دادید مردمانی سرزنده و صاحب فکر و اراده هستید و با مشارکت خود در راه مقدس حفاظت از محیط زیست و مسیر اندیشهٔ سبز تاریخ ساز شدید.» این بخش دیگری از پیام انجمن سبز «چیا» خطاب به داوطلبان است. زنان و مردانی که از شهرهای و روستاهای مختلف آمدند، به میان دود و آتش رفتند و با کمترین تجهیزات توانستند در کنار سایر ارگان ها و نهادها با آن مقابله کنند.
با این حال، این تلاش ها به تنهایی کافی نیست؛ وقتی برای مقابله با مسئله تنها به دستگیری کسانی که اقدام به ساخت کورهٔ زغال می کنند، اکتفا شود. همچنان که کانی سانانی می گوید، بیکاری، مشکلات اقتصادی، راندمان پایین کوره ها و… افراد را وادار به چنین بهره برداری هایی می کند و برای حل آن بایستی به فراتر از بازداشت و دستگیری اندیشید، همچنان که آن هزار مسئلهٔ ناگفته را نیز بایستی بررسی کرد.
