اگرچه همواره وجود امنیت در مقصد های گردشگری یکی از عوامل موثر در تصمیم گیری گردشگر بوده است اما با تغییراتی که در دو دهه اخیر در سراسر جهان رخ داده دامنه و اهمیت این موضوع بیشتر شده است. اقدامات تروریستی، جنگ های داخلی، حوادث طبیعی، شیوع بیماری های واگیردار همچون ایبولا و بسیاری وقایع دیگر که جهان در ۲۰ سال گذشته شاهد آن بوده است، سطح امنیت را در بسیاری از مقصدهای گردشگری به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داده است.
تبعات و پیامدهای چنین رخدادهایی بر صنعت گردشگری، میزان وابستگی این صنعت را به امنیت و آسیب پذیر بودن آن را در مقابل چنین وقایعی به روشنی نمایان می سازد. برای مثال به گزارش مرکز بین المللی گردشگری زنان، با توجه به وقایع اخیر در ترکیه، مصر و هند هر سه کشور در فهرست ناامن ترین کشورهای جهان برای بانوان گردشگری که به تنهایی به سفر می پردازند، قرار گرفته اند.
تامین امنیت یک کشور همکاری های بسیاری را میان بخش های گوناگون دولتی، خصوصی و نهادهای مردمی می طلبد. اما در حالی که کیفیت تجربه گردشگران در تعیین میزان رقابت پذیری یک مقصد بسیار موثر است، تامین امنیت یک مساله اساسی و حیاتی به شمار می آید.
ادراک افراد و به ویژه گردشگران از خطر متفاوت است و تاثیری که یک خطر بالقوه یا بالفعل می تواند بر روی تمایلات و تصمیم گیری آنها بگذارد نیز گوناگون است. گاهی یک اقدام تروریستی که تنها چند نفر را مورد تهدید قرار داده است بسیار بیش از یک جنگ داخلی در حوالی یک مقصد گردشگری که می تواند جان صدها و هزاران نفر را به خطر بیاندازد، گردشگران را دچار هراس و وحشت می نماید. از سوی دیگر خطرات احتمالی در یک مقصد دورافتاده به لحاظ جغرافیایی و یا متفاوت به لحاظ فرهنگی، بر روی گردشگران تاثیر منفی بیشتری می گذارد.
آنچه مسلم است در دنیای امروز خطرات بسیاری وجود دارد که می تواند امنیت مقصد های گردشگری را مورد تهدید قرار دهد. دست اندر کاران این صنعت باید به خوبی بدانند که گردشگری باید بتواند در چنین شرایطی با حداکثر کیفیت به حیات خود ادامه دهد. گردشگران با ادراک و رویکرد متفاوت در مقابل خطرات، این امکان را برای مقصد ها فراهم می آورند تا همچنان با وجود مشکلات بسیار برای تامین امنیت، مورد توجه گروه های گردشگر قرار بگیرند.
حوزه نخست، محیط انسانی و سازمانی خارج از بخش گردشگری است. خطراتی همچون جرایم عمومی (مانند جیب بری، دزدی)، خشونت و ارعاب ( مانند تجاوز)، جرایم سازماندهی شده، اقدامات تروریستی و همچنین جنگ های داخلی و اعتراضات خیابانی در این حوزه قرار می گیرند. ناامنی در این بخش شرایط کلی یک کشور را تحت تاثیر قرار می دهد و تبعات آن دامن گیر هرگونه فعالیت اقتصادی از جمله گردشگری خواهد شد. حوزه دوم، گردشگری و بخش های مربوط به آن است. ضعف عملکرد بخش های گوناگون گردشگری و سایر بخش های مرتبط با آن ( مانند حمل و نقل، غذا و رستوران و غیره) می تواند گردشگران را دچار خسارت های مادی و معنوی نماید و سلامت جسمی و روحی آنان را به خطر بیاندازد.
نقص ایمنی در سازه ها و تاسیسات گردشگری خطراتی همچون آتش سوزی، ریزش آوار در هنگام وقوع زلزله، خطر تصادفات جاده ای و بسیاری خطرات بالقوه دیگر را با خود به همراه دارد. در ایران نیز وضعیت ایمنی جاده ها و همچنین وسائل نقلیه به ویژه برای گردشگران داخلی همواره بحران زا بوده است.
علاوه بر آن ایمنی پایین سازه های گردشگری در ایران نظیر هتل ها و اقامتگاه ها و میزان مقاومت آن ها در مقابل بلایای طبیعی همچون زلزله، خطر بروز حادثه را دو چندان می کند. عدم رعایت کافی بهداشت در رستوران ها، غذاخوری ها و سرویس های بهداشتی خود از مشکلات دیگری است که منجر به بروز مسمومیت های غذایی یا عفونت های گوناگون می گردد.
به نقل از دنیای اقتصاد بر اساس یک نظر سنجی از مسافران داخلی در پایانه های اتوبوسرانی ایران، نزدیک به ۹۰ درصد آن ها گفته اند ترجیح می دهند از سرویس های بهداشتی بین راهی استفاده نکنند. این در حالی است که ۳۱ درصد از کسانی که از این سرویس ها استفاده کرده بودند دچار یک مورد بیماری عفونی شده بودند. در بخش رستوران ها نیز ۸۶ درصد از پرسش شوندگان تمایلی به استفاده از خوراک عرضه شده در رستوران های بین راهی نداشتند و ۴۰ درصد از استفاده کنندگان نیز دچار مسمومیت شده بودند.
حوزه امنیت در بخش های مرتبط با گردشگری به همین جا ختم نمی شود. فریب کاری در تبلیغات، مبالغه کردن در کیفیت خدمات و تجربه سفر و همچنین عدم انطباق خدمات دریافتی در مقصد با آنچه در قرارداد فی مابین گردشگر با عرضه کنندگان محصولات و خدمات وعده داده شده بود نیز از مصادیق نقض امنیت گردشگران است.
حوزه سوم گردشگران انفرادی هستند. این حوزه مربوط به آن دسته از گردشگرانی است که سهواً یا عمداً امنیت خود و میزبانان شان را به خطر می اندازند. یکی از پیامدهای توسعه گردشگری برای مقصدها افزایش جرائمی همچون کیف قاپی، جیب بری و زورگیری در آن منطقه است. این مشکلات تنها گریبانگیر گردشگران نمی شود. بلکه امنیت جامعه میزبان را نیز مختل می سازد.
برخی از انواع ورزش ها با خود خطراتی را به دنبال دارند. گردشگران ماجراجو برای بدست آوردن تجربیات هیجان انگیز گاهی کیلومترها سفر می کنند. اما همیشه این گونه تجربه کردن ها پایانی خوش ندارند. گردشگران می توانند ناقل بیماری باشند. بیماری هایی که گاهی در دوره کما به سر می برند و خود گردشگر نیز از وجود آن ها بی خبر است. شیوع برخی از بیماری های اپیدمیک در دنیا از طریق گردشگران و مسافران صورت گرفته است. بی توجهی برخی از گردشگران به قوانین و مقررات و همچنین هنجارها و عرف جامعه میزبان نیز می تواند امنیت آنان و جامعه میزبان را توامان به خطر بیاندازد.
حوزه چهارم، مربوط به خطرات محیطی است. گاهی گردشگران از ویژگی های محیط طبیعی مقصد آگاهی چندانی ندارند. در نتیجه با بروز رفتارهای نامناسب حیات گیاهی و جانوری را در محیط زیست پیرامونشان به خطر می اندازند. گاهی عدم آشنایی آن ها با حداقل های مربوط به کمک های اولیه و اقدامات لازم در شرایط بحرانی، آنها را در موقعیتی خطرناک قرار می دهد. تفاوت عمده این حوزه با سایر حوزه در این است که گردشگران خود می توانند با کسب اطلاعات و مهارت های کافی سطح امنیت را در این بخش بالا ببرند.
امنیت در حوزه گردشگری نسبت به سال های پیش مفهومی گسترده تر یافته است. امروزه مطالبات گردشگری از نقطه نظر امنیت فراتر از جلوگیری از اقدامات تروریستی، جنگ های داخلی و یا خشونت های آشکار و عریان است. امنیت مظاهری وسیع تر و ظریف تر یافته است. شاید بتوان بر اساس آنچه امروز گردشگران از یک مقصد امن می خواهند این طور نتیجه گرفت که تامین امنیت پیش از هر چیز اساس کیفیت تجربه گردشگران است.
