به گزارش «دنیای سفر» میراث فرهنگی همان چیزی است که ما را به انسان تبدیل می کند، به ما مکان و هویت می بخشد و در بعضی مواقع از آن به عنوان سلاحی برای نشان دادن اختلاف فرهنگ ها استفاده می شود. اگر میراث فرهنگی نابود شود یا بدتر از آن به عمد مورد هدف نظامی قرار گیرد، هویت و گذشته فرهنگی ما از بین خواهد رفت.
در بسیاری از جنگ ها بناها و مکان های تاریخی آسیب دیده و از بین می روند و آثار باستانی تاریخی غارت می شوند. تفکر نظامی به چیز دیگری غیر از پیروزی در جنگ اهمیتی نمی دهد.
گروه های فرهنگی و دانشگاهی بسیاری برای محافظت از میراث فرهنگی طی درگیری های مسلحانه تلاش می کنند، اما اکثر تلاش های آنان برای کارگزاران جنگ بی معناست. ما باید بدانیم که حفاظت از دارایی فرهنگی (CPP) تنها در صورتی موثر خواهد بود که نظامیان و اربابان سیاسی آن را جدی بگیرند.
شاید جای تعجب باشد که حفاظت از دارایی های فرهنگی سابقه طولانی مدت در قوانین نظامی دارد و نخستین طرح آن برای ارتش انگلیس، دستورالعمل های دورهام ۱۳۸۵، برای حمله ریچارد دوم به اسکاتلند تهیه شد.
امروزه، هدف گذاری عمدی اماکن فرهنگی و مذهبی به عنوان اهداف نظامی به طور خاص در قوانین بین المللی بشردوستانه ممنوع است و مهم ترین قوانین آن در کنوانسیون لاهه در سال ۱۹۵۴ برای حمایت از اموال فرهنگی ارائه شده است.
پروتکل دوم کنوانسیون لاهه در این مورد نیز در سال ۱۹۹۹ تهیه شده است.
حفاظت از دارایی فرهنگی(CPP) هم چنین بخشی جدایی ناپذیر از پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ در کنوانسیون های ژنو و اساسنامه رم در سال ۱۹۹۸ و قطعنامه ۲۳۴۷ شورای امنیت سازمان ملل است. حفاظت از دارایی فرهنگی به طور فزاینده ای به عنوان قوانین بین المللی معمول شناخته می شود و مختص یک کشور خاص نیست.
بریتانیا یک بخش CPP در سال ۲۰۱۸ ایجاد کرد. در اولین دوره آموزشی خود که با همکاری کمیته ملی انگلستان Blue Shield (یک نهاد مشاوره یونسکو در مورد CPP) توسعه یافته بود، اعضای واحد انگلیس به همکاران ۶ کشور دیگر پیوستند.
در اکتبر گذشته، جلسه ای در ستاد سازمان ملل برگزار شد تا ارتباط بین نابودی میراث فرهنگی و تروریسم و قساوت های جمعی را اعلام کند. هر سخنران برای حمایت از میراث فرهنگی هم به عنوان یک منبع محلی و هم به عنوان یک منبع مشترک استدلال کرد. ایرینا بوکووا، مدیرکل یونسکو اعلام کرد: حملات شرورانه به هویت یک ملت به منظور از بین بردن آنان، میراث آنان، معیشت آنان و چشم انداز آشتی پس از جنگ و ایجاد صلح محکوم است.
در دادگاه بین المللی جنایی نظامیان زیادی به جرم حمله عمد به میراث فرهنگی مجازات شدند که می توان به فرمانده نظامی یوگسلاوی سابق و احمد الفقی المهدی، عضو انصار دین، یک گروه افراطی وابسته به القاعده، در سال ۲۰۱۶ اشاره کرد.
قلب و ذهن مردم
از زمانی که Sun Tzu در قرن ششم قبل از میلاد “هنر جنگ در چین” را نوشت، نویسندگان نظامی ادعا کردند که از بین بردن میراث فرهنگی توسط دشمن یک عمل نظامی نابخشودنی است و نخستین دلیل برای جنگ بعدی خواهد بود و حکومت بر قشر متضرر سخت خواهد شد. از طرف دیگر، حمایت از میراث فرهنگی جمعیتی که تسخیر شدند، بیانگر احترام به آنان است و اداره کشور را راحت تر می کند. این چیزی است که سربازان مدرن اغلب از آن به عنوان “نیروی تقویت کننده” یاد می کنند.
مشارکت
از ارتش نمی توان انتظار داشت که CPP را قبول کند، اما اگر می خواهیم از دارایی فرهنگی محافظت کنیم، مهم است که افراد بخش میراث برای همکاری با نیروهای مسلح در زمینه حمایت از املاک فرهنگی همکاری نزدیک داشته باشند. این بدان معنا نیست که متخصصان میراث باید در یک درگیری خاص از طرف های خاصی حمایت کنند، بلکه باید برای همکاری با همه طرف ها آماده باشند.
این همکاری باید با گذشت زمان توسعه یابد، چند نکته مهم در این زمینه، آموزش طولانی مدت و مداوم، درک درست از میراث در یک منطقه خاص طی درگیری و پس از درگیری است.
به طورمعمول، پس از پایان درگیری های واقعی، ارتش سازمانی است که قابلیت حفاظت از میراث فرهنگی دارد. این امر می تواند پشتیبانی مهندسی برای تثبیت یک ساختمان، تامین نیرو برای محافظت از سایت ها یا موزه ها در برابر غارت، ارتباط با متخصصان میراث محلی و تخلیه و انتقال مجموعه ها به مکان های امن تر و باثبات تر باشد.
این موارد متفاوت هستند و ممکن است نیاز به تخصص خاصی داشته باشند. با توجه به توسعه بیشتر کشورها در زمینه CPP، چنین واحدهایی ممکن است در حین و بعد از درگیری از میراث فرهنگی حفاظت کنند، اگرچه همچنان نیازمند حمایت قابل توجه انجمن میراث فرهنگی هستند.
کاهش تهدید
هرچند در زمان درگیری فقط میراث فرهنگی تهدید نمی شوند، اما این مناطق تحت دیگر اقدامات عمدی و غیرعمدی قرار دارند. با شناسایی خطراتی که میراث فرهنگی را تهدید می کنند اقدامات حفاظتی بهتری انجام خواهد شد این خطرات شامل عدم برنامه ریزی، عدم آگاهی نظامی، خسارت های غیرعمدی، هدف قرار دادن عمدی، غارت، استفاده مجدد عمدی از سایت ها، اهمال در اجرا و توسعه است.
میراث های فرهنگی آسیب دیده یا ویران شده با جنگ
خشونت در اروپای شرقی، خاورمیانه و غرب آفریقا باعث شده است تا ساختمان های تاریخی و بناهای تاریخی تحت آسیب های شدیدی قرار گیرند.
طی جنگ جهانی دوم، کشورهای درگیر جنگ مکان های مهم فرهنگی در اروپا و آسیا را نابود کردند. در سال ۱۹۴۲، نازی ها خانه اپرای سلطنتی در والتا، مالت را با خاک یکسان کردند. در سال ۱۹۴۵ نیز ایالات متحده با اولین بمب اتمی در هیروشیما ژاپن تالار ترویج صنعتی را از بین برد.
درحالی که ممکن است این مکان ها هدف حمله نبودند، اما موجب شد کنوانسیون لاهه در واکنش به این اقدامات طرحی برای حفاظت از املاک فرهنگی در سال ۱۹۵۴ در صورت درگیری مسلحانه ارائه کند. جامعه بین الملل در سال ۱۹۷۷ با الحاق پروتکل های دیگری به کنوانسیون های ژنو در سال ۱۹۴۹ این حمایت ها را تقویت کرد. در ماده ۵۳ این پروتکل ها “هرگونه خصومت علیه آثار تاریخی، آثار هنری یا اماکن عبادی که میراث فرهنگی یا معنوی کشورها را تشکیل می دهند”، منع شده است.
طبق این موافقت نامه های بین المللی هدف قرار دادن اماکن فرهنگی جرم جنگی است. اما این بدان معنا نیست که گروه های نظامی دست از تخریب کشیدند. در چند دهه گذشته، اقدامات تروریستی و جنگی به طور خاص باهدف میراث، به اماکن فرهنگی در اروپای شرقی، خاورمیانه و آفریقای غربی آسیب رساندند.
در ۲۶ فوریه ۲۰۰۱ ، ملا محمد عمر، رهبر طالبان خواستار تخریب مجسمه ها و زیارتگاه های غیر اسلامی در افغانستان شد. وی گفت: “این مجسمه ها زیارتگاه کافران بوده و هستند”. چند روز بعد، مجسمه های یادبود قرن ششم، حک شده بر صخره دره بامیان در مرکز افغانستان توسط ضد هوایی و تانک مورد اصابت قرار گرفتند. آتش گرفتند و سپس با دینامیت منفجر شدند.
در درگیری های نظامی شهر واحه پالمیرا در سوریه به طرز چشمگیری آسیب دید. سپس معبد دیگر بعلشامین منفجر شد. چندین مقبره برج شهر نیز تخریب شدند و سرانجام، موزه باستان شناسی محلی نابود شد البته بیشتر مجموعه های آن به دمشق منتقل شده بود.
شهر قدیمی دوبرونیک، کرواسی
قدمت شهر دوبرونیک به قرن هفتم باز می گردد، زمانی که رومی ها و اسلاوها در سواحل دریای آدریاتیک مستقر شدند. این کشور به یک قدرت تجاری بزرگ تبدیل شد و در قرن ۱۹ لرد بایرون، آن را “مروارید دریای آدریاتیک” نامید. در سال ۱۹۷۹ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو بخشی از “شهر قدیمی” دوبروینک را به عنوان میراث جهانی معرفی کرد.
در سال ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ این شهر در جریان محاصره دوبرونیک، بخشی از جنگ های یوگسلاوی آسیب جدی دید. بیش از دوسوم ساختمان های قدیمی شهر با اصابت اشیاء پرتاب شده آسیب دید و یک سوم آن در اثر آتش سوزی ویران شد. در سال ۲۰۰۵ ژنرال سابق یوگسلاوی، پاول استروگار در دادگاه بین المللی جنایی به جرم جنایات جنگی، از جمله تخریب بناهای تاریخی در دوبرونیک به هشت سال زندان محکوم شد.
تالار شهر سارایوو، بوسنی
تاریخچه تالار شهر یا Vijećnica سارایوو به دهه ۱۸۹۰ بر می گردد. در معماری آن از نقوش اسلامی الهام گرفته شده و به طور خاص، معماری بین قرن سیزدهم و شانزدهم در قاهره، مصر را بیان می کند. در سال ۱۹۴۹ این مکان به کتابخانه ملی تبدیل شد.
در جریان محاصره سارایوو در سال ۱۹۹۲، Vijećnica در شعله های آتش تقریبا ۲ میلیون کتاب از بین رفت. این شهر برای بازگرداندن Vijećnica فعالیت زیادی کرد و در سال ۲۰۱۴، آن را دوباره برای عموم بازگشایی کرد.
بودا بامیان، افغانستان
بودا بامیان زمانی بلندترین بناهای تاریخی بودا در جهان بود. حکاکی آن در یک طرف صخره مربوط به قرن ششم است و بزرگترین آن بیش از ۱۷۰ ارتفاع داشت. بودا بامیان خیلی زود به عنوان یک مکان مقدس شناخته شد. اما در سال ۲۰۰۱ طالبان، بودا بامیان را با بمباران طی چند هفته نابود کردند. این ویرانی به دنبال دستور ملا محمد عمر رهبر طالبان بود که دستور تخریب مجسمه های بت پرستی در افغانستان را صادر کرد.
مسجد جینگیو ریبو، مالی
امپراتوری مالی مسجد جینگیو ریبو (Djinguereber) تیمبوکتو را در قرن ۱۴ بنا کرد و هنوز هم بنای مهمی در این منطقه است.این مسجد در سال ۲۰۱۲ مورد حمله گروه شبه نظامی انصار دین قرار گرفت. این گروه به دو مقبره های جینگیو ریبو و زیارتگاه های اسلامی در شهر آسیب رساندند. در سال ۲۰۱۶، احمد الفقی المهدی به دلیل آسیب رساندن به این مکان ها در دادگاه بین المللی کیفری، گناهکار شناخته شد و در اولین دادرسی دادگاه تخریب اماکن فرهنگی توسط وی یک جنایت جنگی قلمداد شد.
مسجد بزرگ حلب، سوریه
مسجد بزرگ حلب بین قرون هشتم و سیزدهم ساخته شده است. به طور سنتی، اعتقاد بر این است که زکریا پیامبر در این مکان دفن شده است و یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین مساجد حلب بود. مناره این مسجد بزرگ، مکان اذان گفتن بود که در قرن یازدهم ساخته شد. اما در سال ۲۰۱۳، در اثر جنگ سوریه نابود شد. هنوز مشخص نیست چه چیزی باعث سقوط آن شده است.
معبد بل در پالمیرا سوریه
معبد بل یک مکان مهم مذهبی در شهر باستانی پالمیرا بود. این مکان در قرن اول ساخته شد و بیش از ۱۰۰۰ ستون، بیش از ۵۰۰ مقبره و یک قنات رومی است. در سال ۲۰۱۵ این معبد ۲۰۰۰ ساله تحت حمله نظامی تخریب شد. این حمله پس از تخریب معبد بعلشامین، یکی دیگر از اماکن مذهبی باستانی در پالمیرا انجام شد.
دروازه های نینوا، عراق
قدمت شهر باستانی نینوا به قرن هفتم قبل از میلاد بر می گردد. این شهر از لحاظ تاریخی توسط دیوارها و دروازه های متعدد محافظت شده بود. برجسته ترین دروازه های آن، دروازه نرگال و دروازه مشقی بود که توسط داعش تخریب شد.
منابع:
history.com
blogs.getty.edu
tandfonline.com
europanostra.org
theconversation.com
