به گزارش «دنیای سفر» شکل گیری، پایداری و توسعه گردشگری در هر جامعه نیازمند امر آموزش است که از ارکان اصلی توسعه پایدار گردشگری به شمار می رود، موفقیت آینده صنعت گردشگری در گرو آموزش و آگاه سازی افراد است که باید در اولویت قرار گیرد. از آنجا که گردشگری یک فعالیت خدماتی است و کارکنان، این خدمات را ارائه می کنند توجه به آموزش و ارتقاء دانش آن ها یکی از موضوعات اصلی تضمین حیات این مهم نیز محسوب می شود.
بنابراین درک و شناخت گردشگری و همچنین چگونگی توسعه و پایداری آن بر گسترش دانش گردشگری برای درک نیازمندی های آن تاثیرگذار است؛ البته در آموزش زمینه های موفقیت پیرامون تجارب گردشگری و همچنین نیازمندی های هر جامعه به امر گردشگری نیز لازم و ضروری است
از آنجایی که نظام آموزشی ما در حوزه گردشگری ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص در این زمینه بسیار کم است، دولت باید برنامه ریزی های کلان خود در امر آموزش صنعت گردشگری را جدی بگیرد تا اهداف عالی گردشگری تحقق پیدا کند.
آیا آموزش حیات صنعت گردشگری را تضمین می کند؟
خبرنگار ایسنا به منظور بررسی نقش آموزش در صنعت گردشگری با تعدادی از کارشناسان این حوزه به گفت و گو پرداخته است که در ادامه مواردی از آن ها را می خوانیم.
مهرداد فرشیدی، عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی بینالود مشهد، با بیان اینکه ما در تمام ارکان و فعالیت های مرتبط با گردشگری نیازمند آموزش هستیم، می گوید: در گردشگری ۶ رکن اصلی شامل حمل ونقل، اقامت، پذیرایی، مدیریت جاذبه ها، راهنمایان و مراکز خرید وجود دارد که نوع برخورد و تعامل افراد شاغل در هر کدام از این فعالیت ها با گردشگران متفاوت و پایه و اساس علمی و تجربی دارد و برای ارائه خدمات بهینه به گردشگران، نیاز به آموزش های مداوم و مقطعی لازم و ضروری است.
وی بیان می کند: آموزش مداوم و به روز، باعث افزایش آگاهی و علم افراد می شود و اهمیت این موضوع به این معناست که افراد آموزش دیده با اشراف کامل به گردشگری و قوانین مربوط به آن، خدمات مطلوب تری را به گردشگران ارائه دهند که در جلب رضایت آن ها و توسعه گردشگری بین المللی و داخلی تاثیرگذار خواهد بود. با توجه به اینکه در صنعت گردشگری ارائه خدمات بهینه به گردشگران در جلب رضایت آن ها بسیار مهم است، برای تحقق این مهم لازم است به آموزش های علمی در زمینه های مختلف گردشگری جدی تر از گذشته توجه شود.
فرشیدی تصریح می کند: ما برای توسعه گردشگری در کشور نیاز به بازاریابی، تبلیغات گسترده، مشتری مداری، ارائه خدمات نوین و تعامل با گردشگران داریم، تحقق تمام این موارد در گرو آموزش صحیح است اما متاسفانه بسیاری از افرادی که متولی گردشگری در ایران بوده و برای این صنعت در کشورمان تصمیم گیری می کنند، خود از علم آکادمیک و حتی تجربی در این صنعت پویا و پرطرفدار در سطح جهان، بی بهره هستند.
وی عنوان می کند: همانطور که تجربه در انجام وظایف کاری لازم و ضروری است باید به علوم دانشگاهی بیش از پیش اهمیت داد. بنابراین تلفیق علم و تجربه می تواند شیوه های آموزشی در گردشگری را متحول کرده و بازدهی فعالان در بازار گردشگری را ارتقا دهد.
عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی بینالود مشهد خاطرنشان می کند: برای موفقیت و پیشرفت در گردشگری و استفاده مناسب از ظرفیت موجود در صنعت باید در وهله نخست اقدام به هماهنگ کردن مباحث آموزشی در سطوح مختلف تعلیماتی با استفاده از دانش افراد متخصص در گردشگری کرده و قبول کنیم که تربیت صحیح نیروی انسانی متخصص، باید سرلوحه اقدامات اولیه در برنامه ریزی و توسعه گردشگری قرار گیرد و برای نیل به اهداف کلان در گردشگری باید به امر آموزش بیش از پیش توجه کنیم.
هم سو نبودن آموزش های آکادمیک با نیاز صنعت گردشگری یکی از معضلات حوزه آموزش است
مهنا نیک بین، دبیر باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو ایران، می گوید: عدم هم سویی آموزش های آکادمیک و کوتاه مدت گردشگری با نیاز صنعت گردشگری و هتلداری یکی از معضلات این حوزه است که بار مالی و زمانی زیادی را نیز به همراه دارد.
وی اظهار می کند: متاسفانه بسیاری از مراکزی که آموزش های گردشگری و هتلداری را برعهده دارند از کارگاه ها، دروس عملی هتلداری و گردشگری مانند کارگاه های پذیرایی، آشپزی، شیرینی پزی و… برخوردار نیستند و آموزش ها را صرفا به صورت تئوری ارائه می دهند و کمتر به آموزش های عملی در محیط و در قالب گشت های آموزشی می پردازند.
نیک بین با بیان اینکه این عوامل ضعف در حوزه آموزش است، اضافه می کند: زمانی که دانشجویان پس از چهار سال از دوره کارشناسی فارغ التحصیل می شوند، هیچ تجربه عملی ندارند و متاسفانه زمانی که صاحبان کسب و کار می خواهند آن ها را جذب کنند، باید مجدد دوره های عملی را در محیط کار برای آن ها برگزار کنند تا مطابق نیاز صنعت آموزش داده شوند که این امر هزینه و زمان زیادی را به خود اختصاص می دهد.
وی عنوان می کند: یکی از معضلات این حوزه عدم هم سویی آموزش های آکادمیک و کوتاه مدت گردشگری با نیاز صنعت گردشگری و هتلداری است که متاسفانه این معضل را در این فضا ایجاد کرده و بار مالی و زمانی زیادی را در این زمینه تحمیل می کند. موضوع دیگری که امروز در زمینه آموزش گردشگری و هتلداری به عنوان یک معضل با آن روبه رو هستیم، این است که مقاطع آکادمیک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در بسیاری از مواقع مورد نظر نیست زیرا همانطور که گفته شد عمده شغل هایی که در صنعت گردشگری و هتلداری وجود دارد، سطح آکادمیک بسیار بالایی نمی طلبند و مبتنی بر تجربه کاری هستند.
این کارشناس گردشگری تصریح می کند: مدرک گرایی برای نیروهای کار این صنعت لزومی ندارد مگر اینکه بخواهند در سطح آکادمیک این رشته فعالیت های آموزشی داشته باشند یا به سطوح بالای مدیریتی دست پیدا کنند که آن هم به تجارب عملی موفق از پایین ترین سطح به بالا نیاز دارد، به عنوان مثال یک مدیر موفق هتل باید پله به پله از پایین ترین سطح کاری هتل تجربه کرده باشد تا به مدیریت هتل برسد و باید به تمامی زیربخش ها و نحوه عملکرد سیستمی آن ها اشراف داشته باشد.
وی تاکید می کند: مورد دیگری که در صنعت گردشگری می تواند یک معضل باشد، عدم به روزآمدی سرفصل ها، متون و درس هایی است که ارائه می شود. متاسفانه آموزش های ارائه شده در کشور با نیازها و جهش های علمی که این صنعت در سطح بین المللی دارد، اصلا هم سو نیستند و بسیاری از سرفصل های دانشگاهی تا همین چند سال اخیر بازنگری نشده بود و این عدم تطابق معضلی برای دانش پژوهان در بازار کار داخل و خارج از ایران است.
نباید به آموزش در حوزه گردشگری نگاهی سیاسی وجود داشته باشد
فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران نیز در این خصوص می گوید: از آنجایی که نظام آموزشی ما در حوزه گردشگری ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص در این زمینه کم است دولت باید برنامه ریزی های کلان خود در آموزش صنعت گردشگری را جدی گرفته و نگاهی سیاسی به این موضوع نداشته باشد.
وی اذعان می کند: به عقیده من مواردی که می تواند آموزش را در راستای توسعه گردشگری به همراه داشته باشد، چالش های زیادی دارد که باید وارد مسائل جزئی تر از این موضوع شویم و توجه کنیم زمانی که با مقوله ای به نام «گردشگری» مواجه هستیم، آن پیچیدگی ساختاری به واسطه میان رشته ای بودن گردشگری را نیز در نظر بگیریم. کشور ما در حوزه آموزش گردشگری ضعیف بوده و از این موضوع رنج می برد.
رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران خاطرنشان می کند: حوزه آموزش در گردشگری شامل ۲ شاکله مهارت محور و آکادمیک می شود که گاهی اوقات اختلاف نظرهایی در خصوص آکادمیک و یا مهارتی بودن حوزه گردشگری دیده می شود. این اختلاف دیدگاه ها تا اندازه ای ادامه دارد و در پاره ای از موارد مشاهده می کنیم که بخش آکادمیک، بخش مهارتی را قبول ندارد و بخش مهارتی، بخش آکادمیک را به رسمیت نمی شناسد.
وی می گوید: بنابراین نتیجه می گیریم که نظام آموزشی ما در این زمینه ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص این حوزه نیز اندک است و به نوعی نظام آموزش عالی گردشگری در کشور ما چندان اثربخش نیست و برنامه های راهبردی برای توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری وجود ندارد. در نتیجه مهم ترین دلایل نبود نیروی متخصص در گردشگری همان مشکلاتی است که در نظام آموزش عالی گردشگری نیز وجود دارد.
جواهرزاده خاطرنشان می کند: با توجه به اینکه متخصصان و استادان زیادی در این حوزه حضور دارند، اما نقشی در برنامه ریزی های کلان کشور ایفا نمی کنند و به طبع سهمی در رفع مسائل و چالش های این حوزه نخواهند داشت، بنابراین دولت در برنامه ریزی های کلان خود آموزش صنعت گردشگری را باید جدی گرفته و به این موضوع نگاه سیاسی نداشته باشد.
وی تصریح می کند: نیاز امروز ما توجه به پلتفرم های جدید و به روز، استفاده از نوآوری و خلاقیت است که ضعف عمده ما در مباحث آموزشی این مسائل به خوبی دیده می شود. نیروهای متخصص به ویژه افراد جوان فارغ التحصیل داخل و خارج وجود دارند که به صنعت گردشگری وارد شدند و از این جهت به روز هستند و فضاهای خوبی نیز ایجاد می شود.
این کارشناس گردشگری اظهار می کند: حوزه آموزش در گردشگری همچنان گرفتار سرفصل ها و متدهای تعیین شده قدیمی است که باید به روزرسانی و دوره های مبتنی بر مسائل روز طراحی و برگزار شود، چراکه نوآوری و ابتکار در آموزش صنعت گردشگری حرف اول را می زند.
وی می گوید: متاسفانه طی سال های گذشته مدرک گرایی و صدور مجوزهای بی رویه برای تاسیس موسسات علمی، آموزشی و حتی دانشگاهی منجربه شکل گیری فارغ التحصیلان بی کیفیت زیادی شده است. بخشی از فارغ التحصیلان ما از علم لازم در این زمینه برخوردار نیستند، زیرا آموزش های متنوع را فرا نگرفتند و نمی توانند پاسخگوی نیاز بازار باشند. در نهایت اثربخشی نظام آموزشی زمانی می تواند خود را نشان دهد که بتواند پاسخگوی مسائل و مشکلات بازار و صنعت باشد.
نبود الگوی مشخص، گردشگری کشور را با افول همراه کرده است
محمد رحیمی خوش، استاد گردشگری و هتل داری در گفت وگو با ایسنا بیان می کند: ما نتوانسته ایم در این سال ها الگوی مشخصی در حوزه گردشگری به جهانیان معرفی کنیم و تنها به واسطه سنت دینی مان ادعا می کنیم که مردمان میهمان نوازی هستیم اما متاسفانه عدم ارائه الگویی درست باعث شده گردشگری ما رو به افول باشد.
وی خاطرنشان می کند: ما در مشهد بیشتر در زمینه میهمان نوازی، آداب و معاشرت و الگوهای رفتاری نیاز به آموزش داریم. افرادی که در خط مقدم صنعت گردشگری و میهمان نوازی به عنوان مدیران ارشد، میانی یا کارمندان فعالیت می کنند، باید با استانداردهای روز بین المللی در حوزه خود آشنا باشند اما متاسفانه متناسب با پیشرفت و توسعه استانداردهای بین المللی آموزش داده نمی شوند.
این کارشناس گردشگری اذعان می کند: اتفاقی که آموزش در حوزه گردشگری به وجود می آورد، این است که قطعا رضایت را برای گردشگر به دنبال دارد و زمانی که این رضایتمندی از سوی گردشگران اتفاق می افتد، می تواند میهمان وفادار آن مقصد باشد و بارها به آن شهر سفر و حتی آن شهر را به دیگران هم معرفی کند.
وی عنوان می کند: اولین موضوع آداب معاشرت و الگوهای رفتاری است که عمومیت دارد و از سطح کلی اجتماع بیرون می آید. دومین مسئله به سطح حرفه ای باز می گردد که موضوع آموزش افراد در خط مقدم صنعت میهمان نوازی را در بر می گیرد و در این زمینه فعالیت می کنند. این موارد باید با استانداردهای روز بین المللی در صنعت گردشگری و میهمان نوازی آموزش داده شود. کشورهای بزرگی که در این زمینه صاحب نام هستند، به موضوعاتی مانند هتل داری، اقامت و حمل و نقل می پردازند و استانداردهای خود را به طور منظم و در سطح بین المللی ارتقاء می دهند.
رحیمی خوش می گوید: ما نیازمند ارائه یک الگوی آموزشی و میهمان نوازی در شهر مشهد هستیم. ما در زمینه میهمان نوازی، آموزش گردشگری و خدمات حرفه ای ظرفیت هایی در اختیار داریم که به صورت منظم و در سطح بین المللی در حال ارتقاء و توسعه است و از طریق فناوری، اطلاعات و ارتباطات می توان آن را دریافت کرد و این اقدام باید توسط وزارت میراث فرهنگی در سطح حرفه ای آموزش داده شود.
در نتیجه به نظر می رسد یکی از راهکارهای برون رفت از شرایط فعلی در حوزه آموزش صنعت گردشگری در کشور این است که بخش آکادمیک و مهارت را بیشتر به هم نزدیک کنیم و هم افزایی خوبی را برای توسعه فعالیت های گردشگری داشته باشیم تا در زمینه گردشگری که صنعت مهمی به شمار می رود موفق عمل کنیم.
