به گزارش «دنیای سفر» معاون پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد که در حال تهیه گزارشی از میزان خسارت وارده از سیل به یونسکو است، با اعلام این که حدود یک درصد از بافت تاریخی یزد در سیل تابستانی آسیب دیده است، گفت: آثار شاخص یزد همچون مسجد جامع، مجموعه میدان امیرچخماغ، مدرسه ها و بقعه های تاریخی آسیبی ندیده اند و سالم هستند، اما حدود ۲۰۰ خانه تاریخی از یک تا ۵۰ درصد تخریب شده است.
تصاویر هوایی نشان می دهد یزد در سیل غرق شده است. خبرها نیز حکایت از این داشت که بافت تاریخی را سیل بلعیده است! با این حال، مسؤولان میراث فرهنگی یزد گفته اند: تخریب و خسارت جدی به بناها و بافت تاریخی یزد وارد نشده است. طاهره قیومی نماینده ویژه وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم که برای بررسی اوضاع بافت تاریخی به یزد سفر کرده، پس از بازدید میدانی، در توئیتر نوشته است: «سیل خساراتی به استان یزد وارد کرده، اما کمترین آسیب به بافت جهانی بوده و بیشترین تخریب ها مربوط به بافت جدیدتر یا فرسوده [است]، برای جبران خسارت تلاش می کنیم، گروه های کارشناسی فعال هستند تا به سرعت برای بازسازی و مرمت اقدام کنند. حالِ یزد خوب می شود و گردشگری دوباره رونق می گیرد.»
وضعیت بافت تاریخی شهر یزد را اما گزارش های تخصصی پایگاه میراث جهانی، بهتر می تواند مشخص کند. مجید علومی که درحال پایش و برآورد خسارت های ناشی از سیل به بافت تاریخی یزد برای ارائه گزارش به یونسکو است، در این باره به ایسنا گفت: پایش ها توسط پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد، گروهی از مرمتگران، دانشجویان رشته مرمت، تشکل های مردم نهاد و گروه های مردمی، بدون هیچ چشم داشتی و با همراهی تمام، درحال انجام است. با توجه به این که شهر تاریخی و خشتی یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، باید گزارشی از وضعیت موجود و آسیب های وارد شده از سیل برای یونسکو تهیه و ارائه کنیم. از طرفی، ضرورت دارد برای پیشگیری و جلوگیری از تکرار حادثه، آسیب شناسی لازم صورت گیرد.
معاون پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با استناد به پایش هایی که تا کنون صورت گرفته و گزارش درحال تهیه برای یونسکو، اظهار کرد: برخلاف آنچه شایع شده، آثار شاخص شهر جهانی یزد در سیل آسیبی ندیده است؛ مسجد جامع و مجموعه امیرچخماغ، باغ دولت آباد، مدرسه ها، بقعه های تاریخی، همگی سالم اند. با وجود آن که خیابان مسجد جامع دچار سیلاب و آبگرفتگی شده بود، اما چون مسیر قنات باز بود، آب به مسجد نیفتاد. مسیر عبور آب در بافت تاریخی یزد نیز مشخص و باز است، برای همین خسارت زیادی وارد نشده است.
علومی، میزان تخریب بافت تاریخی شهر یزد را تا کنون حدود “یک درصد” برآورد کرد و افزود: از حدود ۲۰ هزار خانه تاریخی در عرصه و حریم میراث جهانی شهر یزد، حدود ۲۰۰ خانه از یک تا ۵۰ درصد تخریب شده است.
به گفته او، بیشتر خسارت ها در بخش های غیرمسکونی و مجهول المالکِ بافت تاریخی بوده است. خانه های مسکونی چون قبلا اقدامات حفاظتی به ویژه روی بام و ناودان را انجام داده اند، عموما آسیبی ندیده اند.
معاون پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد معتقد است: درباره تخریب بافت تاریخی شهر یزد بزرگ نمایی شده است و برعکس آنچه نشان داده می شود، بافت آسیب جدی ندیده است.
او همچنین با انتقاد از اعلامیه تخلیه بافت تاریخی شهر یزد در زمان سیل، اظهار کرد: این اقدام بیشتر به «بافت هراسی» منجر شد. درحالی که سیل به بخش های جدیدتر شهر خسارت بیشتری وارد کرده است.
علومی به آسیب شناسی صورت گرفته براساس پایش در بافت تاریخی در زمان سیل اشاره کرد و گفت: بیشتر آسیب ها و مشکلات ناشی از سیل به طرح توسعه شهر یزد در پنجاه سال اخیر مربوط می شود. برخی مسؤولان شهری در گذشته به خیابان کشی، تعریض خیابان و ساخت پارکینگ درون محلی در بافت تاریخی اقدام کرده اند که همین کارها باعث شده مسیر عبور آب در بخش هایی از بافت مسدود شود. بررسی های اولیه نیز نشان می دهد خانه هایی که قبلا تخریب شده و فضای آن ها به پارکینگ تبدیل شده اند، به دلیل نداشتن زیرسازی درست، عامل نفوذ و انتقال آب به داخل خانه های دیگر بوده اند.
او اضافه کرد: در جریان اجرای طرح توسعه شهری، مسیر برخی قنات ها نیز مسدود شده است، درحالی که قنات «زارچ» یزد با توجه به زنده بودن و مسیر باز آن، در سیل هیچ مشکلی پیدا نکرد. از سوی دیگر، در مسیلِ تاریخی شهر یزد نیز ساخت وساز شده است که اگر این مسیل باز بود شاهد چنین سیلابی در بافت تاریخی و شهر یزد نبودیم.
معاون پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با ابراز بی اطلاعی از میزان خسارت و آسیب های وارد شده به بناهای تاریخیِ در اختیار اوقاف نیز، گفت: دَرِ این بناها بسته است و ما هنوز موفق نشدیم وارد این بناها شویم تا وضعیتشان را پایش و بررسی کنیم. متاسفانه نبود مدیریت یکپارچه شهری مهمترین آسیب بافت های تاریخی است.
علومی در عین حال بیان کرد: برای تعیین وضعیت و میزان دقیق آسیب ها و تخریب های ناشی از سیل در بافت و بناهای تاریخی یزد باید صبوری کرد. به محض رفع آبگرفتگی و سیلاب و مشخص تر شدن خسارت ها و آسیب ها می توان گزارش دقیق تری از آنچه در یزد اتفاق افتاده است ارائه کرد.
یزد، به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا و نخستین شهر تاریخی ایران و بیست ودومین اثر تاریخی کشور ۱۸ تیرماه سال ۱۳۹۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
