قلعه تاریخی فلک الافلاک به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری در جهان بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است. دژ شاپور خواست، دوازده برجی و کاخ اتابکان از دیگر نام های این بنای تاریخی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه فلک الافلاک قدمت آن به دوره ساسانی بر می گردد؛ دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل است و یکی از بی نظیرترین بناهای تاریخی و گردشگری در کشور به شمار می آید.
این بنای باستانی در دوره ساسانیان کاربرد حکومتی و نظامی داشته و به خاطر موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و در زمان آل بویه مقر حکومت گنجور بوده است.
پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد از قرن ششم هجری این قلعه نیز بنام خرم آباد معروف و در دوره قاجار فلک الافلاک نامیده شد.
با وجود اینکه این میراث تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما چندین سال است که در فهرست موقت ثبت جهانی قرارگرفته و هنوز ثبت جهانی نشده و این بنای ارزشمند تاریخی با مشکلاتی مانند ترک خوردگی، نم زدگی و رانش دیوارها روبه رو است.
با وجود گذشت ۱۶ سال از تهیه طرح استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک اما تنها بخشی از استحکام بخشی این بنای تاریخی انجام شده و مابقی کار به تاریخ پیوسته است این درحالی است که پروژه استحکام بخشی در همه بناهای تاریخی برای وقت اضطرار است و زمان اضطرار نیز مشخص نیست و هرلحظه ممکن است روز مبادایی باشد که پروژه استحکام بخشی برای آن انجام می شود.
وبا توجه به نم زدگی و ترک خوردگی قلعه فلک الافلاک و متوقف شدن کار استحکام بخشی این سند تاریخی لرستان، بیم آن می رود که این شاهکار دوره ساسانیان در پیچ وخم اعتبار ریزش کند.
مهرداد ویس کرمی نماینده مردم خرم آباد و چگنی در مجلس شورای اسلامی طی روزهای اخیر با هشدار در مورد وضعیت قلعه فلک الافلاک خرم آباد اظهار داشت: در مطالعات ماهواره ای، زمین قلعه فلک الافلاک حدود ۲ سانتی متر نشست داشته و قلعه نیاز جدی به رصد و مقاوم سازی دارد.
وی افزود: با ۲۰۰ میلیون هزینه و استقرار “مرکز دائمی ژئودینامیک” بایستی رصد مستمر منطقه انجام شود در همین راستا با وزیر میراث فرهنگی و استاندار لرستان مکتاباتی انجام داده و پیگیر این موضوع هستم.
به گزارش «دنیای سفر» از تسنیم، سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی لرستان در این ارتباط عنوان کرد: مطالعه یکپارچه سازی بستر و سازه و مقاوم سازی سازه قلعه توسط مشاور ذیصلاح به سرپرستی دکتر خالو از اساتید بنام و مدیر گروه عمران دانشگاه صنعتی شریف انجام شده و مراحل آخر تصویب رو داره می گذراند.
وی بیان کرد: در سیل نوروز ۹۸ آب شستگی روی تپه اتفاق افتاد ولی به واسطه ایجاد و احداث سازه اولیه قلعه بر بستر صخره ای و سنگی خوشبختانه سازه قلعه سالم ماند.
قاسمی گفت: پس از سیل ، زلزله اردیبهشت ۹۸ باعث آسیب هایی بر پیکره بنا شد که خیلی سریع مقاوم سازی وبازسازی صورت گرفت و از آن زمان تاکنون براساس شاهدهای نصب شده در مجموعه چنین امری مشاهده نشده است.
وی تصریح کرد: قلعه فلک الافلاک با سابقه احداث بیش از ۱۵۰۰ ساله،در ادوار مختلف تاریخ،بازسازی ومقاوم سازی شده وشاهدهای نصب شده فقط اسیب زلزله اردیبهشت ۹۸ رو نشان داد که بلافاصله بازسازی و مقاوم سازی شده است.
مدیر کل میراث فرهنگی لرستان خاطرنشان کرد: طرح کلی مقاوم سازی قلعه و یکپارچه سازی بستر و سازه هم در حال مطالعه پایانی با کمترین مداخلات اجرایی است که امیدواریم به زودی تصویب و اجرایی شود.
رامین ابراهیمی مدیر پایگاه قلعه فلک الافلاک نیز در گفت و گو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه موضوع نشست قلعه فلک الافلاک صحت ندارد عنوان کرد: طی سال های گذشته ترک های در بدنه قلعه فلک الافلاک وجود داشته البته این موضوع ترک خوردگی در بناهای تاریخی امری عادی است ولی دستگاهی در محیط اطراف قلعه به ماهواره وصل نشده که نشان دهد چه نقطه ای نشست کرده است.
وی بیان کرد: سال ۹۸ با استفاده از یک روش تکنولوژی کشور جمهوری چک که اخیرا در رفع خطر ترک های بناهای تاریخی استفاده می شود ترک های قلعه را ترمیم و مرمت کردیم.
ابراهیمی گفت: موضوع استحکام بخشی بستر (تپه و پی قلعه) و خود قلعه را نیز در دستور کار داریم که مشاور طرح این استحکام بخشی را تهیه، مطالعات انجام شده و در مرحله تصویب نهایی در وزارت میراث فرهنگی است.
وی تصریح کرد: تا یک ماه آینده به احتمال زیاد طرح نهایی استحکام بخشی قلعه نهایی می شود و بلافاصله کار را شروع خواهیم کرد و دلیل تاخیر کار تعطیلی دانشگاه ها به دلیل شیوع کرونا بود که بنا بود دانشگاه صنعتی شریف باید مطالعات را انجام می داد.
مدیر پایگاه قلعه فلک الافلاک خاطر نشان کرد: سال ۸۴ طرحی در راستای استحکام بخشی قلعه با روش بتن و مشبه کردن که به دلیل مشکلات اجرایی و فنی هزینه بر بود پس از بررسی مشاور بناست این طرح بازنگری و به روز رسانی شود و پیگیر هستیم طرح جدید با مواد و مصالحی که به قلعه آسیب نزد اجرا شود.
وی اظهار داشت: مهم ترین دغدغه میراث فرهنگی لرستان موضوع قلعه فلک الافلاک است و به دنبال رفع نگرانی مردم هستیم و از کلیه مردم و مسئولان در خواست می کنیم چنانچه پیشنهاد و یا مستنداتی دارند در اختیار ما قرار بدهند که استفاده کنیم.
به هر حال با توجه به وضعیت این بنای تاریخی مسئولان باید برای ماندگاری آن توجه بیشتری داشته باشند چراکه بیم آن می رود هرلحظه بر حجم شکاف هایی که بر بدنه این بنا وجود دارد افزوده و تاریخ قربانی اعتبار شود بنابراین می طلبد مسئولان امر در دولت سیزدهم علی رغم وعده های دولت های گذشته در کم ترین زمان ممکن جهت مرمت و استحکام بخشی این بنای ارزشمند گام های اساسی بردارند.
به گزارش «دنیای سفر» قرار گرفتن قلعه فلک الافلاک در گسل مرکزی زاگرس و تپه ای خاکی در مرکز شهر خرم آباد، وجود بادهای موسمی، بارش باران و برف زیاد در منطقه از خطرات تخریب و آسیب دیدن این اثر تاریخی به شمار می روند و دنیای سفر پیش از این چندین بار در این باره گزارش هایی منتشر کرده است.
