نشست هم اندیشی گردشگری حلال همزمان با نهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری و صنایع وابسته در تهران و در روز ۲۸ بهمن ۱۳۹۴ در سالن صدف خلیج فارس برگزار شد.
زاهد قادری، عضو هیات علمی دانشگاه Deggendorf آلمان سخنرانی خود را با موضوع «گردشگری حلال: رویکردها، تجربیات جهانی و فرصت های توسعه در ایران» آغاز کرد و گفت: در تعاریف ارائه شده، گردشگری حلال نوعی از گردشگری است که در آن بر مصرف محصولات حلال و انجام فعالیت هایی که در دین اسلام به عنوان یک فیض حلال شناخته شده است، تاکید می شود. علاوه بر این، نوعی از گردشگری است که باید با قوانین اسلامی سازگاری داشته باشد.
وی در اشاره به اهمیت و ضرورت پرداختن به گردشگری حلال در جهان اظهار کرد: کشورهایی که بر روی این موضوع تمرکز کرده اند، به خوبی به تقاضا و رشد روزافزون تمایل مسلمانان برای دریافت محصولات و خدمات حلال پی برده اند و متوجه شده اند که گردشگری حلال یکی از بازارهای کوچک و منحصر به فردی است که با متوسط رشد سالیانه ۷ درصدی، در حقیقت سالیانه دو برابر معمول گردشگری رشد می کند.
شناسایی بازار هدف گردشگری حلال و بازاریابی برای آن، اولین گام برای توسعه گردشگری حلال در ایران است
این محقق و متخصص گردشگری افزود: خانوادگی بودن سفرهای بیش از ۵۰ درصد مسلمانان در کنار افزایش هزینه کرد آنها برای دریافت محصولات حلال از مهم ترین موارد در پرداختن به گردشگری حلال توسط بسیاری از کشورهای جهان است.
این استاد دانشگاه آلمان برآورد جمعیت ۱.۸ میلیارد نفری مسلمانان جهان در سال ۲۰۱۴ و پیش بینی جمعیت ۲.۳ میلیارد نفری در سال ۲۰۳۰ – دو برابر رشد جمعیت غیرمسلمان – یکی دیگر از دلایل ضرورت پرداختن به گردشگری حلال دانست و گفت: در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۰۸ میلیون مسلمان، مسافرت برون مرزی داشته اند. این گردشگران در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۴۰ میلیارد دلار (منهای مخارج حج تمتع و عمره که به تنهایی ۱۶ میلیارد دلار است) برای مسافرت هزینه کرده اند که معادل ۱۱.۶ % هزینه کرد جهانی گردشگری است و ۷.۷% رشد داشته است. بر اساس پیش بینی های تامسون رویترز هزینه کرد مسافرتی گردشگران مسلمان تا سال ۲۰۱۹ به ۲۳۹ میلیارد دلار خواهد رسید. این رقم های بالا مطمئنا مورد توجه برنامه ریزان قرار می گیرد.
رتبه اول مقاصد اصلی گردشگران مسلمان در اختیار عربستان صعودی است که البته سفرهای حج عامل مهمی در کسب این رتبه است
زاهد قادری با اشاره به رتبه بندی کشورهای مسلمان بر اساس مقاصد اصلی سفر و هزینه کرد گردشگری در سال ۲۰۱۴ بیان کرد: رتبه اول مقاصد اصلی گردشگران مسلمان در اختیار عربستان صعودی است که البته سفرهای حج عامل مهمی در کسب این رتبه است. کشورهای مالزی، ترکیه، روسیه و ایران در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. اما به لحاظ هزینه کرد گردشگران مسلمان در مقاصد گردشگری حلال، عربستان با ۱۷.۸ میلیارد دلار در صدر جدول قرار دارد و ایران با ۱۴.۳ ، امارات متحده عربی با ۱۱.۲، قطر با ۷.۸، کویت با ۷.۷ و اندونزی با ۷.۵ میلیارد دلار به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند.
وی اقامتگاه های حلال، غذا و نوشیدنی حلال، حمل و نقل حلال، بانکداری حلال، نمادهای حلال، برنامه های سفر اسلامی، فعالیت های گردشگری حلال (چشمه های آبگرم) را به عنوان بنیان های گردشگری حلال معرفی کرد و گفت: مستر کارت در سال ۲۰۱۴، ۹ معیار را در ۳ حوزه گردشگری مورد بررسی قرار داد و اندیکس مسافرتی برای مسلمانان جهان طراحی کرد. در حوزه اول مناسب بودن مقصد به عنوان یک مقصد تفریحی، خانواده پسند و امن (ورود گردشگران مسلمان، مقصد خانواده پسند، محیط مسافرتی ایمن) مطرح است؛ در حوزه دوم خدمات و تسهیلات در دسترس و مورد علاقه مسلمانان (تنوع غذایی و اطمینان از حلال بودن آن، دسترسی آسان به نمازخانه، تنوع اقامتی، تسهیلات و خدمات فرودگاهی) مورد تاکید قرار می گیرد؛ در حوزه سوم به اطلاع رسانی در مورد حلال و دسترسی مسلمانان به این اطلاعات در مقصد (اطلاع رسانی بازار مسافرتی مسلمانان و دسترسی به آن، تسهیل در ارتباطات) اشاره می شود.
مهم ترین عوامل تصمیم گیری در انتخاب مقصد گردشگری حلال: امنیت، وجود تسهیلات و خدمات مناسب خانواده ها، معروفیت مقاصد گردشگری حلال، تنوع غذایی و گواهی نامه های حلال، دسترسی آسان به نمازخانه و وضوخانه در مقاصد گردشگری، وجود خدمات و تسهیلات فرودگاهی، تنوع اقامتگاه های مجهز به امکانات مورد نیاز، اطلاع رسانی در خصوص نیازمندی های گردشگران مسلمان و میزان دسترسی آنها به چنین اطلاعاتی و توانمندی زبان های خارجی هستند
این متخصص و محقق گردشگری در ادامه اضافه کرد: از آنجایی که ۵۰ درصد مسافران با خانواده سفر می کنند، اولین فاکتور، وجود تسهیلات و خدمات مناسب خانواده ها نظیر مراکز خرید، مرکز تفریح و سرگرمی بچه ها و … در مقاصد گردشگری حلال است. یکی از مهمترین عوامل تصمیم گیری در انتخاب مقصد امنیت است که ابته فاکتور مهم بعدی است. هشدارهای مسافرتی، بلایای طبیعی و بحران ها و حساسیت های اجتماعی نسبت به حجاب زنان در امنیت مقاصد برای مسلمانان تاثیر گذار است. سومین فاکتور میزان معروفیت مقاصد گردشگری حلال است که با توجه به آمارهای ورودی بیش از ۳۰ درصد گردشگران مسلمان از ۵ کشور اول عربستان صعودی، مالزی، ترکیه، روسیه و ایران بازدید می کنند. در فاکتور بعدی به تنوع غذایی و گواهی نامه های حلال اشاره می شود. دسترسی به غذاها و نوشیدنی های حلال در شهرهای بزرگ و همچنین وجود گواهی نامه های حلال (ذبح اسلامی، عدم وجود مواد غیر حلال در غذاها) حائز اهمیت است. دسترسی آسان به نمازخانه و وضوخانه در مقاصد گردشگری فاکتور دیگر است. فاکتور ششم وجود خدمات و تسهیلات فرودگاهی برای مسلمانان است. افزایش چشمگیر مسافرت مسلمانان باعث شد ارائه خدمات و تسهیلات برای راحتی مسلمانان مانند نمازخانه، وضوخانه، رستوران های حلال، وجود بازرسان خانم برای بازدید از خانم های مسلمان و … مد نظر گرفته شود. در فاکتور هفتم بر تنوع اقامتگاه های مجهز به امکانات مورد نیاز مسلمانان تاکید شد. وجود اقامتگاه هایی با امکاناتی نظیر نمازخانه در هتل، سجاده و قرآن در اتاق، جهت یاب قبله، آب در سرویس های بهداشتی، غذاها و نوشیدنی های حلال، استخر و سونای ویژه بانوان و وجود هتل آپارتمان ها و … به جذابیت مقصد برای گردشگران مسلمان می افزاید. فاکتور هشتم اطلاع رسانی در خصوص نیازمندی های گردشگران مسلمان و میزان دسترسی آنها به چنین اطلاعاتی است. وجود کمپین های تبلیغاتی برای بازار مسلمانان، اطلاع رسانی در مورد بازار سفر مسلمانان و نیازمندی های آنان در مقصد، وجود کنفرانس ها، کارگاه ها و سمینارها، نمایشگاه های گردشگری حلال در مقصد، بازاریابی مقصد ویژه گردشگری حلال و … از جمله این موارد هستند. در فاکتور آخر به توانمندی زبان های خارجی تاکید می شود. بیشتر مسلمانان به زبان های عربی، انگلیسی، بهاسا، مالایا، فارسی و فرانسوی صحبت می کنند. بنابراین وجود اطلاعات کامل در مقصد به زبان های فوق اهمیت فوق العاده ای دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه Deggendorf آلمان تصریح کرد: بر اساس این فاکتورها، مستر کارت ۱۵ مقصد برتر گردشگری حلال را در سال ۲۰۱۴ و در دو دسته کشورهای حوزه OIC و غیر OIC معرفی کرده است. مالزی با کسب رتبه ۸۳.۸ برترین مقصد گردشگری حلال بوده و به ترتیب ترکیه، امارات عربی، عربستان صعودی، قطر، اندونزی، عمان، اردن، مراکش، برونئی، تونس، کویت و ایران در جایگاه های بعدی قرار دارند. ایران با کسب امتیاز ۶۳.۹ در رتبه ۱۳ جای دارد. در بین کشورهایی که در حوزه کشورهای OIC قرار ندارند، سنگاپور با رتبه اول، تایلند، انگلیس، آفریقای جنوبی، فرانسه، بلژیک، هنگ کنگ، آمریکا، اسپانیا و … در رتبه های بعدی جای گرفته اند.
زاهد قادری در اشاره به پیشینه شکل گیری گردشگری حلال گفت: بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده آمریکا، هنگامی که گردشگران مسلمان دیگر در کشورهای غربی مورد پذیرش واقع نشدند، به سمت مقاصد جنوب شرق آسیا که از مهترین آنها به مالزی می توان اشاره کرد، هجوم بردند. هنگامی که این کشور با چنین استقبالی از جانب گردشگران مسلمان رو به رو شد به این فکر افتاد که برای حفظ و جذب این بازار تازه نیازهای خاصی مطرح است که باید در مجموعه ای از خدمات و تسهیلات نظیر هتل های حلال و غذاهای حلال و … مرتفع شوند.
مالزی تفرجگاه ها و هتل های حلال (با نام هتل های شریعت) را راه اندازی کرده و برند و اعتبارنامه حلال برای اولین بار از طرف مالزی صورت پذیرفته است
وی با بیان تجارب مالزی در بحث گردشگری حلال ادامه داد: بنابراین می توان مالزی را پیشرو در راه اندازی و توسعه گردشگری حلال دانست. از نظر گردشگران مسلمان این کشور دوست داشتنی ترین مقصد گردشگری مسلمانان است. اخیرا، مالزی برای جذب گردشگران مسلمان سلامت، اقدام به راه اندازی بیمارستان های مجهز و ارائه خدمات حلال کرده است. علاوه بر این با راه اندازی کمپین های تبلیغاتی در بازارهای هدف در سال ۲۰۱۴ به بهترین مقصد برای سفرهای خانوادگی مسلمانان شهره شده است. مالزی تفرجگاه ها و هتل های حلال (با نام هتل های شریعت) را راه اندازی کرده و برند و اعتبارنامه حلال برای اولین بار از طرف مالزی صورت پذیرفته است.
این متخصص و محقق گردشگری به تجربه جهانی ترکیه، انگلیس، سوییس و ژاپن در گردشگری حلال پرداخت و بیان کرد: این کشور تفرجگاه ها و هتل های حلال در آنتالیا و آنالیا تاسیس کرد و ۲۰ سال از زمان تاسیس اولین تفرجگاه حلال آن می گذرد. حتی کشورهای غیرمسلمان مانند انگلیس، سویس و ژاپن نیز برای کسب گردشگران مسلمان برنامه ریزی ها و بازاریابی های خاص انجام داده اند. به عنوان مثال در برخی از هتل های کشور انگلیس و سوییس، کارکنان هتل به زبان عربی صحبت می کنند و در ماه رمضان سحری و افطاری برای مسافران فراهم می کنند. در ژاپن نیز کتابی با عنوان راهنمای گردشگری حلال تدوین و چاپ شده است.
این استاد دانشگاه در بیان فرصت ها و مزیت های گردشگذی حلال پیشروی ایران اظهار کرد: ایران به عنوان یک مقصد ۱۰۰ در ۱۰۰ حلال، تنها کشوری در دنیا است که به طور کامل حتی برای گردشگران خارجی نیز قوانین اسلامی را اجرا می کند. اما جالب اینجا است که در سال ۱۳۹۳ حدود ۴.۸ میلیون نفر گردشگر خارجی از ایران بازدید کردند که بیش از ۸۰ درصد از آن ها گردشگران مسلمان کشورهای همسایه بودند که مهمترین اهداف آنها از این سفر زیارت، تجارت، و بازدید از جاذبه های تاریخی و فرهنگی بوده است و به سبب شناخته شدن ایران به عنوان یک مقصد گردشگری حلال به ایران نیامده اند.
تهدیدات منطقه ای مانند داعش و امثالهم جز مهم ترین چالش های پیش روی گردشگری حلال و سفر خانوادگی مسلمانان به کشورمان است
زاهد قادری افزود: ایران توانمندی های بالایی در گردشگری حلال چون تعدد اماکن زیارتی، هتل ها و رستوران های حلال و … دارد. از طرف دیگر موقعیت خاص فرهنگی و مذهبی ایران در منطقه به لحاظ تنوع مذهبی و فقهی بسیار ویژه است. علاوه بر این، اجرای قوانین اسلامی در کشور موجب حصول اطمینان از ارائه محصولات حلال شده است و به صورت پیش فرض هتل ها، رستوران ها، مراکز تفریحی، … ملزم به رعایت قوانین اسلامی هستند. وجود امنیت بالا در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، برگزاری رویدادهای خاص به مناسبت های مذهبی مانند ماه رمضان و محرم، دسترسی آسان به خدمات و تسهیلات ارزان قیمت توسط گردشگران از جمله مزیت های دیگر گردشگری حلال ایران است.
وی در بیان چالش های پیش رو ایران در بحث گردشگری حلال تصریح کرد: تصویر مخدوش ایران در بین کشورهای مسلمان و غیرمسلمان؛ عدم وجود کمپین های تبلیغاتی و تبلیغات موثر در بازارهای هدف توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؛ ناکافی بودن خدمات و تسهیلات گردشگری در کشور به خصوص در ایام پیک سفر؛ وجود تبعیض مذهبی در برخی موارد و رنجش گردشگران غیرشیعی؛ عدم وجود امکانات کافی برای سفر خانوادگی مسلمانان؛ تهدیدات منطقه ای مانند داعش و امثالهم مهم ترین جالش های پیش روی گردشگری حلال در کشور است.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: بنابراین ما باید با یک انرژی کاملا مثبت با تمام توان در بازاهای هدف خود دست به تبلیغات بزنیم تا بتوانیم درصد قابل توجهی از گردشگران مسلمان را به کشور جلب کنیم.
