به گزارش «دنیای سفر»، مخالفت برخی افراد با برگزاری یک جشنِ غیرایرانی به نام «ولنتاین» به بهانه ابراز دوست داشتن، چند سال است سبب شده جشن «سپندارمذگان» یکی از جشن های باستانی ایرانیان در اسفند ماه مورد توجه قرار گیرد تا آن دسته از افرادی که نمی خواهند در یک مناسبت غربی، عشق را به یکدیگر یادآوری کنند، در این گاه شمار ایرانی به یادِ هم باشند؛ اما آیا «سپندارمذگان» هم مانند «ولنتاین» صرفا مناسبتی برای گرامی داشتنِ عشق و دوست داشتن است؟
در این زمینه حمیدرضا دالوند – عضو هیات علمی پژوهشکده زبان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی – با اشاره به ریشه لغوی «سپندارمذگان» به ایسنا، توضیح داد: این واژه از لغت باستانی «سپنته آرمَئیتی» ریشه گرفته است که بخش اول یعنی «سپنته» طیف معنایی گسترده ای دارد، اما در کیشِ زرتشتی از آن با عنوان برکت بخشی، افزونی و اثربخشی یاد می شود. درباره بخش دوم یعنی «آرمئیتی» نیز مفاهیمی مانند منشِ آرام، مهربانی، سازگاری، دوستی و آرامش عنوان شده است.
وی با اشاره به اینکه در مفهومی دیگر «سپندارمذ» هیئتِ یکی از ۷ «اَمشاسپَندان» است، تصریح کرد: امشاسپندان موجوداتی مینوی هستند که در کیشِ زرتشتی پس از اهورامزدا به عنوان همکاران او شناخته می شوند. امشاسپندان تجلی نیکی های مهم مانند پندار نیک، راستی و… در اهورامزدا به شمار می آیند و به نوعی نماینده او در امر آفرینش، هدایت انسان و راهیابی او به سعادت هستند. در واقع «سپندارمذ» یک مفهوم انتزاعی و ایزدماده ای است که با خدایان ماده در این باور کهن در ارتباط است.
زن در فرهنگ ایرانی سنگ صبور خانواده است و بر اساس این باور، درست مانند زمین که مشکلات در بستر آن اتفاق می افتد و در همان نقطه هم برطرف می شود، تمام مشکلات خانواده نیز در دامان زن مطرح و مرتفع می شود
پیوندی میان زن و زمین
این پژوهشگر حوزه مطالعات زرتشتی با تاکید بر اینکه بنابر باورهای کیش زرتشتی، «سپندارمذ» موکل زمین است، اظهار کرد: یکی از ویژگی های مهم زمین برکت بخشی، بخشندگی و بردباری است که می تواند نیازهای مادی ما از قبیل سکونت، رویش رُستنی ها از زمین و… تامین کند؛ بنابراین زمین مایه برکت و عنصری مادینه تلقی می شود.
او با اشاره به اینکه زن نیز در فرهنگ ایرانی پیوند نزدیکی با «سپنته آرمئیتی» و زمین دارد، ادامه داد: بنابراین می توان گفت زن، صورت نمادین زمین است که در او هم برکت بخشی، بردباری، تداوم نسل و ادامه حیات وجود دارد. زن در فرهنگ ایرانی سنگ صبور خانواده است و بر اساس این باور، درست مانند زمین که مشکلات در بستر آن اتفاق می افتد و در همان نقطه هم برطرف می شود، تمام مشکلات خانواده نیز در دامان زن مطرح و مرتفع می شود.
تجلیِ عشق با رسیدن به قدرت بخشش
این کارشناس فرهنگ و زبان های ایران باستان، تاکید کرد: بر اساس باورهای قدیمی رسالت انسان پیروزی خیر بر شّر است چراکه در این صورت انسان در زندگی نیرومند شده و به قدرتِ بخشش و آفرینشی می رسد که آن را تجلی عشق می دانیم که با دوست داشتن یکی می شود. اینجاست که وقتی انسان ها (بنابر باورهای ایرانی) به توانایی تشکیل خانواده می رسند، بدون هیچ چشم داشتی دارایی ها، دانش، نیروی جوانی و … را به یکدیگر و سپس به فرزندان می بخشند.
وی افزود: این مادرانگی در فرهنگ ایرانی همانند زمین، از زن یک موجود ایثارگر ساخته است که بخشنده است و خود را ایثار می کند. این بخشندگی ناشی از نیاز نیست و از توانایی زن سرچشمه گرفته و تجلی عشق است. در حقیقت بر اساس باورهای ایرانی، انسانی که به دنبال کمال است باید خلق کند و ببخشد و در نتیجه فردی با این ویژگی ها می تواند دیگری را هم دوست داشته باشد و به این واسطه به جاودانگی برسد. عشق تنها یک هوس و نگاه اِروتیک نیست؛ صورتِ اصلی و نهایی آن، عشق عمیق انسان به هستی است.
مرد ایرانی در مناسبتِ سپندارمذگان که پنجمین روز از اسفند در تقویم باستانی است را جشن می گرفته و برای زن هدیه ای تهیه می کرده است. شواهدی وجود دارد که در سده چهارم هجری با اینکه اسلام به ایران رسیده بود، باز هم این رسم برای تکریم زنان برگزار می شد
گرامی داشتن زنان در روز «مَردگیران»
این پژوهشگر حوزه مطالعات زرتشتی با اشاره به اینکه این مناسبت در تقویم زرتشتی حفظ شده است، بیان کرد: مرد ایرانی در طول تاریخ مناسبتِ «سپندارمذگان» که پنجمین روز از ماه اسفند در تقویم باستانی ایران است را جشن می گرفته و برای زن هدیه ای تهیه می کرده است. این رسم با عنوان «مَردگیران» یا «مُردگیران» شناخته می شود و شواهدی وجود دارد که در سده چهارم هجری با اینکه اسلام به ایران رسیده بود، باز هم این رسم برای تکریم زنان برگزار می شد تا از زنان به دلیل جایگاهی که داشته اند تقدیر شود. زن حکم شیرازه کتاب زندگی، مرد حکم جلدِ کتاب و فرزندان حکم ورق های کتاب را دارد؛ بنابراین اگر شیرازه نباشد گویی کتابی هم وجود ندارد.
«سپندارمذگان»؛ تکریم عشق با فلسفه عمیق
او تاکید کرد: جشن «سپندارمذگان» یک مناسبت مورد نیاز در دنیای امروز است که باید آن را از سایر مناسبت هایی مانند ولنتاین که به ظواهر عشق می پردازد جدا کرد. «سپندارمذگان» مفهومی چند وجهی است که تنها یکی از مفاهیم آن، تکریم عشق با فلسفه عمیق و جدا از ظواهر دنیایی است.
دالوند در پایان پاسخ به این سوال که چرا در برخی منابع «سپندارمذگان» ۵ اسفندماه و در منابع دیگری ۲۹ بهمن ماه قید شده است؟، توضیح داد: در کیش زرتشت هر روز در ماه به نام یک ایزد است و هر زمان که نام روز و نام ماه با هم تلاقی داشتند آن روز را جشن می گرفتند، اما بعد از دوره پهلوی به دلیل تغییر ساختار تقویم که ۶ ماه را ۳۱ روزه و ۶ ماه دیگر را ۳۰ روزه در نظر گرفتند، این تاریخ به ۲۹ بهمن تغییر کرده است.
