در راستای بهبود این روند گروهی از فعالان محیط زیست و اساتید دانشگاه در کنار مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست و به ویژه دفتر مشارکت های مردمی این سازمان بحث مدارس طبیعت و گسترش آن در ایران جهت تغییر دیدگاه توسعه ای بدون در نظر گرفتن شاخصه های پایداری را مطرح کردند. دنیای سفر در گفت و گو با محمد درویش، مدیر دفتر مشارکت های سازمان حفاظت محیط زیست از او درباره طرح مدارس سبز،زمینه های شکل گیری و تعداد درخواست های مرتبط با آن در کشور پرسید.
- ایده مدارس سبز با توجه به کدام ضرورت مطرح شد؟
اتفاقاتی که در طی نیم قرن اخیر در محیط زیست ایران اتفاق افتاده نشان دهنده خطاهای آشکار ما در حوزه مدیریت این عرصه است و یکی از دلایل این وضعیت به فقدان الفبای محیط زیست در گفتگوهای بین مردم و مسئولان باز می گردد. به عنوان مثال در حوزه آبخیز زاینده رود با وجود حجم بالای سرمایه گذاری و ظرفیت های نیروی انسانی در اصفهان به عنوان دومین شهر علمی کشور شاهد خشک شدن این رود در کنار باتلاق گاوخونی هستیم. همچنین نشست زمین در غرب، شرق، شمال و جنوب اصفهان در کنار غلظت بالای آلایندگی آن که تهران را نیز پشت سر گذاشته نشان می دهد درجه های بالای علمی و سرمایه انسانی درخور این استان باعث حفاظت از منابع طبیعی اصفهان نشده است. علاوه بر این در خوزستان به عنوان یکی از مهم ترین استان ها در تامین منابع آبی کشور با بحران های جدی مواجهیم و یکی از نشانه های آن ها خشک شدن نیمی از نخلستان ها در این استان است. در آذربایجان شرقی و غربی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه هم مسائل به وضع بحرانی رسیده و در تهران نیز ۹۰ برابر بیش از استاندارد (یعنی ۳۶ سانتی متر در سال) نشست زمین را داریم. این امر در مقایسه با استان های محروم نظیر سیستان و بلوچستان و برخی شهرهای حاشیه زاگرس نشان می دهد بحران های محیط زیستی ما تنها به مناطق کمتر برخوردار باز نمی گردد و در چیدمان توسعه ای که در سایر مناطق اتفاق افتاده محیط زیست غایب بوده است. در راستای رفع این مسائل بود که طرح مدارس جم یا مدارس جامع محیط زیستی به عنوان یکی از ضرورت های افزایش دانش محیط زیستی و اکولوژیکی در میان کودکان مطرح شد.
- در تهیه و تدوین منشور این مدارس از چه کسانی کمک گرفته شد و محتوای آن شامل چه مواردی می شود؟
ما در گفت و گو و مشاوره با نخبگان حوزه آموزش محیط زیست منشوری را در ۱۰۹ صفحه تهیه کردیم که در سایت سازمان حفاظت محیط زیست نیز قابل دسترس است. در این منشور یکی از حوزه های مورد توجه کسب معیشت با کم ترین آسیب به محیط زیست مد نظر قرار گرفته و ما سعی کرده ایم با آموزش های غیرمستقیم مفاهیم مرتبط با این حوزه را به کودکان منتقل کنیم. به عنوان مثال تا سن ۹ سالگی تصویر تلخ و تیره ای از محیط زیست به کودکان ارائه نمی شود و تلاش بر این است که آن ها دوستدار طبیعت باشند تا اینکه با بحران های این عرصه مواجه شوند. تنها از سن ۹ سال به بالا است که با کمک تسهیل گران مشکلات محیط زیستی کشور و شیوه های رفع آن در یک فرآیند مشارکتی به دانش آموزان، ارائه می شود.
- آیا تفاوت های فرهنگی در این آموزش ها لحاظ شده است؟
بله ما تفاوت های فرهنگی را در این آموزش ها لحاظ کرده و نسبت به اینکه کودک در کدام منطقه زندگی می کند، آموزش های خاص خود را می بیند.
- در حال حاضر کدام شهرها دارای مدرسه محیط زیستی هستند؟
مشهد، تنکابن، تهران، رشت، اردبیل، شیراز، دشتستان و کرمانشاه دارای مدارس محیط زیستی هستند. در این مورد می توان گفت مردم خیلی جلوتر از دولت و وزارت آموزش و پرورش حرکت کرده و محیط زیست را به عنوان یک مساله مهم در آموزش های خود گنجانده اند.
- شرایط حضور سازمان ها و ارگان های دولتی و غیردولتی فارغ از سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت آموزش و پرورش در این طرح چگونه است و آیا آن ها تاکنون در این زمینه اعلام آمادگی کرده اند؟
سازمان آب و برق خوزستان، وزارت نفت، استانداری اردبیل و شورای شهر میناب از جمله نهادهای مشارکت کننده در این طرح هستند. در کنار آن ما درخواست همکاری برخی بانک ها را داریم و مذاکرات خوبی را هم با سازمان اوقاف برای اختصاص برخی املاک به مدارس محیط زیستی به پیش برده ایم.
- با توجه به ورود این نهادها، آیا مدارس جم در سال جاری افتتاح می شوند؟
ما منشور و نامه مرتبط با آن را به وزارت آموزش و پرورش تحویل داده اما تا کنون پاسخی دقیقی دریافت نکرده ایم. از این رو با توجه به محدودیت زمانی بعید است امسال برنامه مدون مدارس جم را بتوان به صورت گسترده و همه گیر اجرا کرد.
- این امکان وجود ندارد که در ماه های آبان یا آذر این شیوه نامه اجرایی شود؟
این امکان البته همیشه وجود دارد، اما واقعیت این است که در وزارت آموزش و پرورش تغییرات به کندی و لاک پشتی اتفاق می افتند و با توجه به بودجه محدودی که این وزارتخانه دارد امکان هر گونه توسعه و آینده پژوهی بسیار محدود است. این در حالی است که اگر بخواهیم تغییر و تحولی در این جامعه اتفاق بیفتد سنگ اول آن تغییر در سیستم آموزشی و ورود مباحث تازه به این عرصه است. از این روست که ما معتقدم وزارت آموزش و پرورش نیازمند یک پوست اندازی و جذب نخبگان و بودجه کافی به این ساختار است.
