نگاهی به آثار منتشر شده در حوزه گردشگری، نشان می دهد عمده کتاب هایی که روانه بازار می شوند به بخش معرفی جاذبه های گردشگری می پردازند و خود گردشگری به عنوان یک علم کمتر مورد توجه قرار می گیرد و در مقایسه با سایر حوزه ها از غنای چندانی برخوردار نیست. گردشگری یا توریسم به عنوان دانشی میان رشته ای قرابت زیادی با جامعه شناسی، مردم شناسی، هنر، معماری و … دارد اما در مقایسه با هر کدام از آنها کمتر شناخته شده است و هنوز هم بسیاری گردشگری را نه به عنوان یک دانش که به عنوان فعالیتی مربوط به سفر می دانند. در گفت و گو با دکتر ناصر رضایی، کارشناس ارشد پژوهشکده گردشگری از او درباره دلایل ضعف نشر گردشگری در ایران و فعالیت های این پژوهشکده پرسیدیم.
دنیای سفر: پژوهشکده گردشگری چه فعالیت هایی را برای گسترش نشر گردشگری در ایران انجام می دهد؟
پژوهشکده گردشگری به عنوان یکی از پژوهشگاه های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کارهای تحقیقاتی بسیاری را در قالب طرح، کارگاه، کتاب، مقاله، سخنرانی با هدف ارتقا سطح دانش در حوزه گردشگری به انجام می رساند و در تلاش است تا بتواند بدین ترتیب به بخش اجرا در گردشگری کشور کمک کند.
دنیای سفر: کتاب های چاپ شده مرتبط با گردشگری چه موضوعاتی را در بر می گیرند و چه موضوعاتی از دید مولفان و مترجمان مغفول مانده است؟
قبل از پاسخ به این سوال باید بدانیم چه ناشرانی در حوزه گردشگری فعال هستند. در حال حاضر انتشارات مهکامه یکی از ناشران تخصصی گردشگری در کشور است و پژوهشگاه گردشگری نیز با داشتن 5 پژوهشکده و 3 گروه مستقل اقدام به چاپ کتاب های مختلفی در حوزه گردشگری کرده است. ناشران دیگری نظیر انتشارات سمت نیز هستند که به طور تخصصی در حوزه گردشکری فعالیت ندارند اما در این حوزه اقدام به چاپ کتاب های گردشگری کرده اند.
گردشگری از جمله حوزه های مهجور مانده در ایران است در حالی است که در بسیاری از حوزه های گردشگری توان بالایی وجود دارد؛ از نظر من گردشگری میراث با توجه به سابقه بالایی که در کشور ما دارد، بیشتر از سایر حوزه ها مورد توجه قرار گرفته و پس از آن گردشگری شهری قرار می گیرد. البته روز به روز بر روی حوزه های بیشتری کار شده و دامنه این گونه فعالیت ها نیز بیشتر می شود. همچنین به نظر می رسد با توجه به پتانسیل بالایی که کشور ما در گردشگری مذهبی دارد، این بخش بیش از هر بخش دیگری نیازمند توجه است. گردشگری ورزشی و گردشگری سلامت نیز با توجه به پتانسیل های بالقوه کشور حائز اهمیت اند. در کنار آن گردشگری روستایی به سبب گستردگی، تنوع و پتانسیل های بالا روستاهای کشور جذابیت بالایی برای گردشگران داخلی و خارجی دارد و باید مورد اهتمام ویژه قرار گیرد.
دنیای سفر: کیفیت و سطح علمی کتاب ها چگونه است؟ بیشتر تالیفی اند ترجمه؟
به هرحال کار تمام مولفین و نویسندگان کتاب های گردشگری جای تقدیر دارد و این کتاب ها در حد و اندازه خود مطلوب هستند اما شاخصه علم به روز شدن و وسعت پیدا کردن آن است؛ با تسلط بر علم روز گردشگری و ارتقا هر چه بیشتر نگاه می توان در کیفیت و سطح علمی کتاب ها تاثیر گذاشت. نکته حائز اهمیت درباه آثار منتشر شده این است که تعداد قابل توجهی از نویسندگان کتاب ها و مقالات گردشگری فارغ التحصیلان مستقیم رشته گردشگری نیستند این در حالی است که حضور فارغ التحصیلان گردشگری در تمام مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا می تواند در ارتقا سطح علمی کتاب ها و مقالات تاثیر بالایی بگذارد. وجود چنین افرادی که دارای دید تخصصی در زمینه گردشگری هستند همچنین می تواند کیفیت متناسب و مورد نیاز را در این حوزه ایجاد کند.
درباره مولف آثار هم می توانم بگویم که هم تالیف و هم ترجمه در ارتقا علم بسیار ارزشمند است. به هر حال برای تدوین یک کتاب تالیفی با ارزش باید از ترجمه سود برد و از دانش و علم روز در سایر نقاط جهان استفاده کرد. اما نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از متون و کتاب های گردشگری ترجمه شده در ابتدا بر اساس نیازها و ویژگی های کشور مورد نظر به نگارش درآمده و مهم بوی سازی شدن آنهاست و پس از این مرحله انجام کارهای میدانی و عمل پرسشگری است که حائز اهمیت می شود.
دنیای سفر: وضعیت مجلات و نشریات گردشگری کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
اولین مجله تخصصی در حوزه گردشگری با عنوان مطالعات گردشگری در دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد. مجلات علمی و پژوهشی دیگری نیز در انجمن علمی گردشگری دانشگاه های تهران و مازندران وجود دارد که درحوزه گردشگری نیز به انتشار مقالات علمی می پردازند. در کنار آن انواع مجلات با محوریت گردشگری روی دکه ها به چشم می خورند که نشان می دهند گردشگری در حال یافتن جایگاه خود است.
دنیای سفر: سیاست پژوهشگاه برای فعالیت های پژوهشی چیست و بر روی کدام حوزه ها کار می کند؟
پژوهشگاه با انجام نیازسنجی های سالیانه و شناسایی اولویت ها و الزامات اجرایی و علمی گردشگری کشور دست به تدوین کتاب و مقالات مربوطه زده و سالیانه در سایت www.rct.ir با اعلام این نیازسنجی ها، دانشجویان، اساتید و محققین علاقه مند را دعوت به همکاری می نماید. در حال حاضر پژوهشگاه تمرکز اصلی خود را بر بررسی، تدوین و اصلاح طرح های جامع استانی قرار داده است. کتابخانه پژوهشگاه گردشگری یکی از کامل ترین کتابخانه های گردشگری کشور است و همه روزه از ساعت 8 صبح تا 4 بعد از ظهر تنها با ارائه یک کارت ملی می تواند به علاقه مندان این خوزه خدمات مربوطه را ارائه دهد.
پ.ن: وضعیت گردشگری در رسانه را پیش از این در حضور نیم بند گردشگری در رسانه های کشور، بررسی کرده ایم.
ناشرین دانشگاهی فراموش شده اند. دانشگاه علامه، تهران، شهید بهشتی و فردوسی مشهد و … هم عناوینی در زمینه گردشگری دارند.